'हेर्ने कथा' लाई धन्यवाद

A+ A A-

हेर्ने कथाका सम्बन्धमा मनमा लागेका थोरबहुत केही अब्बल सकारात्मक कुराहरू ऐन मौकामा पक्कै लेख्छु, लेख्नेछु । यो त लेख्नैपर्छ भन्दाभन्दै आजका दिनमा आएर केही अनुभव यहाँहरूमाझ मेरा केही निजी विचारहरू बाँड्न पाउँदा मन एक हिसाबले हर्षित भएको छ । कैयौँ हर्षित मनहरूको सान्निध्यता, सकारात्मक विचारहरू, बुझाइमा पात्रहरूको गहिरो ज्ञान, भाव र व्यापकता, सौन्दर्यता, जीवन्तता, दक्षता, क्षमता, कठोर संघर्षहरू, मौलिक कर्महरू र अत्यन्तै परिश्रममा अन्तरघुलित भएकाले हेर्ने कथा सबैको सर्वाधिक रोजाइमा परेको छ भन्न मलाई अर्थोक केही सोची राख्नै पर्दैन ।

हेर्ने कथाले धेरैको मन, मस्तिष्क, विचार, चेतना, बुझाइ र यथार्थतामा फरकपन ल्याएको छ । त्यो फरकपन र विविधतामा समाहित कथाले सम्पूर्ण भूगोल र त्यहाँको परिवेशलाई एकअर्कालाई जान्न र बुझ्न निकै सहयोग गरेको छ । छायांकन गरिएका कथाहरूले सबको मन जितेको छ । हरेकलाई अत्यन्तै असहज परिस्थिति, प्रतिकूलता, अनिश्चितता र अभावमा पनि सरल र सहज रूपमा जीवन जिउन सिकाएको छ वा भनौँ, सो चुनौतीलाई जिताएको छ ।

हुन त हेर्ने कथाका सम्बन्धमा लेखेर मात्रै यसको व्याख्या गर्न सकिँदैन, जति श्रव्यदृश्यमा छायांकन भएको हुन्छ । तस्वीरहरू र तिनका अर्थहरू शब्दभन्दा कैयौँ गुणा बढी शक्तिशाली हुन्छन् । धेरैले धेरैपटक आ-आफ्ना अभिमत विभिन्न माध्यमबाट जाहेर गर्दै आएका छन् । जसमा धेरै नै सकारात्मक प्रतिक्रिया देखिन्छ, ऊर्जा देखिन्छ । अझ भन्ने हो भने खासगरी हाम्रो आफ्नो यथार्थता, योग्यता र आफूलाई स्वमूल्यांकन गर्ने अवस्थाको व्यवस्थापकीय अवसर पनि भेटिन्छ, जसले हामीलाई समयसापेक्ष गतिशील, परिमार्जनसहितको परिवर्तन, रूपान्तरण र फरक हुन सघाएको छ ।

हेर्ने कथा धेरैले अति मन पराएका मात्रै छैनन्, यसबाट अथाह कुराहरू सिकेका पनि छन् । जीवनमा सिकेका भन्दा सिक्न बाँकी कुराहरू अथाह हुन्छन् । हेर्ने कथामा जमिनको जीवन छ । जमिनसँग जोडिएका तमाम हृदयहरूको करुणा छ, दया छ, कथा छ, व्यथा छ । समाजमा विलीन भएका शेक्सपियर कति छन् कति । त्यहाँ नदेखेका र नसुनेका कैयौँ पाठशालाहरू जीवन्त छन्, र त हामी कहीँ न कहीँ सिक्ने अवसर पाउँछौँ ।

हाम्रा जुनसुकै भूगोलमा चलिआएका पुराना असल संस्कार, रीतिरिवाज र सह-अस्तित्वमा उनिएका सम्बन्धलाई फेरि पुनर्जागरण गराउन र पुन:जीवन दिन हेर्ने कथाले सहयोग गरेको छ । समयको पदचापमा हराउन र लोप हुनै लागेका हाम्रा हिमाल, पहाड र तराईका फरकफरक परिवेश र संस्कृतिलाई फेरि उजागर गर्न सहयोग गरेको छ ।

देश कति बन्यो कति बनेन भन्ने कुरा हेर्ने कथाका वृत्तचित्रहरूका माध्यमबाट पनि हामी देख्न, हेर्न र थाहा पाउन सक्छौँ । हालै ११४औँ शृङ्खलाअन्तर्गत प्रसारण भएको 'टाढाको गाउँको कथा' मा पनि देशको परिस्थिति आकलन गर्न सकिन्छ ।

अर्को उत्तम कुरा त के भने, हेर्ने कथाले चयन गर्ने भूगोल, पात्र र पात्रहरूको ज्ञानको दायरा साँच्चिकै लोभलाग्दो, प्रेरणादायी र सिकाइमूलक छ । मलाई लाग्छ, यसले सबैसबैलाई थप पुलकित, स्वच्छ र जीवन जिउने कलालाई प्रेरित गरेको छ– देवकोटाका हरफहरूमा भनिएजस्तै सानो, मीठो, शान्त, सुगन्धित अनुपम बस् । मेरा निमित्त यहीँ हो नेपाल, यहाँ वाग्नर कोदाली खनिरहेछ्न्, शेक्सपियर हलो जोत्दा हुन्, टिसियन र टर्नर भेडा चराउँदा हुन्, सुक्रटिज गुफामा घोत्लिरहेका होलान्, कालिदास असारको पन्ध्रमा धाराप्रवाह गीत गाइरहेका होलान् । मकहाँ स्यान्डोली दाउराको भारी बोकेर ल्याउँछन्, मेरो वनमा हेलेन केलरहरू गीत गाउँछन् । यहाँ कति सावित्रीहरू छन्, जसका कथा संसारले सुनेकै छैनन्, यहाँ कति साहित्य छ, जुन लेखिएकै छैन, न लेखिने नै छ ।

समग्रमा हेर्ने कथा एक जीवन्त प्रेरणा हो, उत्साह हो, सास हो, साहस हो, स्नेह हो र असल जीवन जिउन चाहनेहरूका लागि एक सपनाको राजमार्ग पनि हो ।

देशलाई जोसुकैले बुझ्नु छ, जान्नु छ भने हेर्ने कथाका सबै एपिसोडहरूमा भेटाउनुहुन्छ । यथार्थता सुन्न, देख्न र बुझ्न प्रत्येक कथाले अथाह सहयोग गरेको छ । चाहे त्यो हिमालको जीवन होस् या पहाडको वा मधेशकै किन नहोस् । ती सबै भूगोलको परिवेश, जीवनशैली, रीतिरिवाज, भेषभूषा, धर्मसंस्कृति, परम्परा, यी सबैसबै कुरा र संङ्घर्षहरू देख्न, बुझ्न, सुन्न र जान्न धेरैलाई सहयोग गर्नुका साथै असल कर्म गर्ने प्रेरणा पनि अवश्य दिएको छ ।

हेर्ने कथा आफैँमा एक जीवन्त अनुभव हो । भौगोलिक परिवेशमा आधारित जीवन समयको यात्रामा देखिएको एउटा पल हो । जब म हेर्ने कथा हेरिरहेको हुन्छु, तब मनभित्र अनेक तर्कनाहरूले मथिङ्गल जोरले हल्लाउँदै हायलकायल र उलटपुलट गरेको सम्झन्छु, जहाँ म आफूलाई रितो भएको अनुभूति गर्छु ।

रहर एकातिर, अनि बाध्यता अर्कैतिर । सङ्घर्षमा बाँचेको जीवन र पलाएका पखेटाले एक न एक दिन सफलताको शिखर चुमेको नै हुन्छ । जिम्मेवारी परिस्थितिले सिर्जना गर्छ नकि उमेरले । हाम्रा आचरण, कर्म, अनुभूति र असल व्यवहारहरू सफलताका मानक हुन् । जीवनको सङ्घर्षमा हुर्केका र हुर्कंदै गरेका हरकोहीले हरेक मान्छेलाई निर्मल आत्मविश्वास, भरोसा र जिउने कला सिकाएर जान्छन् । हेर्ने कथाले साँच्चिकै हेर्न मात्रै होइन, धेरैको मन, विचार र बाटो पनि बदलिदिएको छ ।

आजको प्रविधिको युगमा पनि हेर्ने कथाले नेतृत्वदायी र प्रेरणादायी खोज पत्रकारिताको एक विशाल उदाहरण प्रस्तुत गर्न सफल भएको छ । प्रत्रकारिता एक यस्तो पवित्र पेसा हो, जहाँ आवाजविहीनहरूका आवाज बुलन्द गर्ने, अनेकौँ तरिकाले दबिएकाहरूको पक्षमा पैरवी गर्ने र निष्पक्ष रूपमा जनजीविकाका आवाजहरूलाई निर्वाध सम्प्रेषण गरी राज्यसामु दबाब सिर्जना गर्नु हो । आजको दुनियाँ टिकाउभन्दा बिकाउमा बढी विश्वास र भरोसा गर्न लालायित छन् । मिथ्या सूचनाहरूको सम्प्रेषण र प्रचारप्रसारबाट हाम्रो समाज पनि अछुतो रहन सकेको छैन ।

भारतका पूर्वराष्ट्रपति अब्दुल कलामको एउटा प्रसिद्ध भनाइ छ, "If you salute your duty, you no need to salute anybody, but if you pollute your duty, you have to salute everybody".

अर्थात् हामी जो जहाँ भए पनि हामीले आफ्नो कर्म वा सुम्पिएको जिम्मेवारी इमानदार भएर सम्पादन गर्न सक्यौँ भने हामीले कसैका सामु अनुगृहीत हुनु पर्दैन । सबैले आ-आफ्नो कामलाई सम्मान गरौँ, गर्व गरौँ, आफूमा विश्वास, भरोसा र ऊर्जा भरौँ भन्ने सन्देश हेर्ने कथाले पनि दिएको छ ।

सबभन्दा ठूलो कुरा संस्कार हो । संस्कारले विचार निर्माण गर्छ, विचारले व्यवहार निर्माण गर्छ र व्यवहारले परिणाम दिन्छ । उत्सुकता, निरन्तरता र धैर्यताले मानिसलाई सफलतातिर डोर्‍याउन मद्दत गर्छ । यसका लागि आचरण, संस्कार, मर्यादा, शालीनता र शिष्टता साथमा राख्नुपर्छ ।

केही समयअघि सेतोपाटीले नेपाल देश कति बन्यो कति बनेन भन्ने शृङ्खला चलायो, जसमा ३१ वटा विभिन्न क्षेत्रका विभिन्न प्रबुद्ध आदरणीय व्यक्तित्वहरूले धेरै कोणबाट देशको स्थितिबारे विमर्श गरिसक्नुभएको छ । त्यसमध्ये सबै त मैले पढेको छैन तर पढेका मध्ये धेरैमा देशको विगत, आज र भोलिको भविष्यका बारेमा तथ्यांकीय यथार्थता र सम्भाव्यताको वर्णन गरिएको छ । जहाँ आशाका बिउहरू पनि छन्, निराशाका पङ्क्तिहरू पनि उत्तिकै छन् र समाधानका पक्षहरू पनि गहिरो गरी केलाएका छन् ।

अब हामी फर्केर पछाडि होइन कि अझ बढी हिँडेर अगाडि बढ्नुपर्छ भन्ने आशय भेटिन्छ । भन्नुको अर्थ यहीँ प्रणाली, प्रवृत्ति र पद्धति समयसापेक्ष सुधार गरेर बलियो बनाउनुपर्छ । सबैको आवाज राज्यले सुन्नुपर्छ । राज्यले सबैलाई समान अवसर र सपनाका लागि मार्गप्रशस्त गर्नुपर्छ । पुरानो व्यवस्था होइन कि नयाँ व्यवस्थाको माध्यमबाट आममानिसको जीवनस्तरमा सुधार गर्दै जीविकोपार्जनमा सहजता, सरलता र राज्यको स्रोत साधनमा सबैको समान पहुँच हुने अवस्थाको सुनिश्चितता खोजिएको छ ।

राजधानीमा राष्ट्रवादका नारा घन्किइरहँदा सिमानाका नागरिकले पाउने दु:खका बारेमा सिंहदरबार सदैव बेखबर नै रह्यो । विभिन्न भूगोलका भोगाइहरूलाई हेर्ने कथाले सबैमाझ प्रसारण गरिदिएको छ र आममान्छेलाई त्यहाँको परिस्थितिका बारेमा सुसूचित गर्न सहयोग गरेको छ ।

यसरी देश कति बन्यो कति बनेन भन्ने कुरा हेर्ने कथाका वृत्तचित्रहरूका माध्यमबाट पनि हामी देख्न, हेर्न र थाहा पाउन सक्छौँ । हालै ११४औँ शृङ्खलाअन्तर्गत प्रसारण भएको 'टाढाको गाउँको कथा' मा पनि देशको परिस्थिति आकलन गर्न सकिन्छ । संसार कहाँबाट कहाँ पुगिसक्यो, मान्छेका आकाङ्क्षा कति धेरै बदलिइसके तर आफ्नो भूमिमा जानलाई छिमेकी देशको निरन्तर अनुमति माग्नुपर्दा खेप्नुपर्ने सास्ती र चिन्ता अथाह छ– चाहे व्यास गाउँपालिकाका नागरिकले वर्षौंदेखि एकसर्को बाटोका लागि राज्यसँग गरेको निरन्तर अनुनय होस् या यस्तै अरू क्षेत्र र सिमानाका नागरिकले गरेको आग्रह । आदरणीय व्यक्तित्व डा. सन्दुक रूइतको भाषामा भन्ने हो भने संसारका धेरै विकसित र शिक्षित मुलुकहरूको दाँजोमा हाम्रा नागरिक सहनशील र ज्ञानी छन् भन्ने कुरालाई पुष्टि गर्छ ।

यस्ता तमाम कथाहरू छन्, जुन राज्यले अझैसम्म देख्न सुन्न सकेको छैन् । राजधानीमा राष्ट्रवादका नारा घन्किइरहँदा सिमानाका नागरिकले पाउने दु:खका बारेमा सिंहदरबार सदैव बेखबर नै रह्यो । विभिन्न भूगोलका भोगाइहरूलाई हेर्ने कथाले सबैमाझ प्रसारण गरिदिएको छ र आममान्छेलाई त्यहाँको परिस्थितिका बारेमा सुसूचित गर्न सहयोग गरेको छ । त्यसैले हेर्ने कथा आजको यथार्थता बुझ्न एक महत्त्वपूर्ण माध्यम बन्दै आएको छ ।

अन्त्यमा, हेर्ने कथा धेरै मानिसको जिन्दगी अँध्यारोबाट उज्यालोतिर धकेल्ने एउटा प्रेरणाको राजमार्ग बनोस्, अझ छुटेका, हराएका, दबिएका र हेपिएका आवाजहरू बुलन्द हुँदै जाऊन् । समाजलाई आफ्नो मौलिकता र सकारात्मक परिवर्तनको बाटोमा डोर्‍याउन यहाँहरूको यो गन्तव्य अनन्त हिँडिरहोस् । सबै भूगोलका पाखा पखेरा र दूरदराजसम्म यहाँहरूको यात्रा अनवरत रहोस् ।

एउटा सुन्दर अनुहारले आँखालाई तान्छ तर एउटा सुन्दर आत्माले हृदयलाई जित्छ, त्यस्तै एउटा सुन्दर कर्म पछ्याइरहेकी प्रिय दिदी विद्या चापागाईंको प्रस्तुत गर्ने कला र गला दुवै अब्बल छ । यस्तो भन्दै गर्दा अरूको कम भूमिका छ भन्न खोजेको कदापि होइन । आ-आफ्नो भूमिकामा यहाँहरू सबै जना अब्बल नै हुनुहुन्छ अर्थात् सबैको साझा प्रयत्नले हेर्ने कथा जीवन्त छ ।

यी तमाम विलीन सङ्घर्षका सफल र प्रेरणादायी कर्महरू निरन्तर उजागर गरिरहनुहुने लेखक/निर्देशक कमल कुमार, प्रस्तोता विद्या चापागाईं, छायांकनकर्ता जीवन रिजाल, दृश्य सम्पादक सन्देश परियार, सिर्जना संयोजक अनुषा खनाल, पार्श्व संगीतकार रूविन कुमार श्रेष्ठ (कुटुम्ब) र लेखा संयोजक दुर्गेश महर्जनलगायत हेर्ने कथाको परिवारका सबैलाई मुरीमुरी धन्यवाद !

याे पनि..

देवराज ओझाका अन्य लेखहरू

प्रकाशित मिति: शनिबार, मंसिर ९, २०८० ०८:२०