श्वेताले बनाएकाे नमुना माझी बस्तीमा तालाचाबी बोकेर आउने भन्दै बैंकको फोन

A+ A A-

२०७७ सालमा नायिका श्वेता खड्कालाई श्वेताश्री फाउन्डेसनको नाममा पैसा उठाएर विलासी जीवन बिताएको आरोप लाग्यो । उनले साेही वर्ष माघ ३० गते सामाजिक सञ्जालमा लेखिन्, ‘यही आरोपलाई झुटो सावित गर्नका निमित्त म यथाशीघ्र प्रेस मिट आयोजना गर्नेछु र मलाई खेद्ने, लखेट्ने र विचलित तुल्याउने खेलको सप्रमाण पर्दाफास गर्ने नै छु ।’

तर उनले न प्रेस मिट गर्न आवश्यक ठानिन्, न त उनले भनेजस्तै पर्दाफास नै भयो । त्यसअघि उनले लेखेकी थिइन्, ‘मैले श्वेताश्री फाउन्डेसनको नाममा पैसा उठाएर विलासी जीवन बिताएको प्रतिक्रियाहरू पनि देखेको छु । तर, जसले मलाई फाउन्डेसनको नाममा पैसा उठाएर त्यसको गलत प्रयोग गरेको प्रमाणित गर्छ, त्यो प्रमाणित भएकै दिन जुत्ताको मालासहित कालो मोसो दलेर माझी बस्ती परिक्रमा गर्न तयार छु । तर, फाउन्डेसनले कुन तरिका र कस्तो प्रक्रियामा कार्य गरिरहेको छ ? त्यसका बारेमा झिनो जानकारीसमेत नलिई एकलौटी रूपमा आरोप लगाउनु कत्तिको जायज हो ?’

श्वेताले श्वेताश्री फाउन्डेसनमार्फत सिन्धुपाल्चोकको चौतारासाँगाचोकगढी– १४, झ्याडीमा नमुना माझी बस्ती बनाउने चाहना पूरा गरिन् । ५३ घरधुरीको बस्ती बनाउँदा प्रतिघर ७ लाख लागत लागेको छ । ७ लाखमध्ये ३ लाख सरकारले अनुदानमा उपलब्ध गराएको हो भने ४ लाख तत्कालीन लक्ष्मी बैंक (हाल लक्ष्मी सनराइज) बाट फाउन्डेसन जमानी बसेर निकालिएको थियो । धितोमा माझी बस्तीको जग्गा थियो ।

यो पनि...

श्वेताको अपारदर्शी 'समाजसेवा'ले लिलामीमा चढ्याे माझी बस्ती

ऋण नतिरेपछि अहिले बैंकले जग्गा लिलामी प्रक्रिया अघि बढाएको छ । बैंकले २०८० असोज ४ गते लिलामी प्रक्रियाको सूचना निकालेको छ । बैंकको सूचनापछि स्थानीय ६० परिवारले उच्च अदालतमा लिलामी प्रक्रिया रोक्न माग गर्दै रिट दायर गरेका थिए ।

उच्च अदालत पाटनले बैंकले जारी गरेको लिलामी प्रक्रियाको सूचना कात्तिक २४ गतेसम्म कार्यान्वयन नगर्न अल्पकालीन अन्तरिम आदेश जारी गरेको छ । न्यायाधीश रमेशराज पोखरेलको एकल इजलासले उक्त आदेश जारी गरेको हो । अन्तरिम आदेशको म्याद सकिएपछि बैंकले तालाचाबी बोकेर बस्ती आउने बताएको छ ।

खोजी भैरह्यो हिसाबकिताब तर फाउन्डेसनले देखाएन लेखा परीक्षण

२०७३ फागुनमा बस्ती निर्माण सुरु गरियो । फाउन्डेसनले बस्ती निर्माण गर्दा लागेको लागत कति हो भनेर स्थानीय सरकार र झ्याडी विकास समितिले खोजी गरिरह्यो । तर, फाउन्डेसनले लेखा परीक्षण दाखिला गरेन ।

‘फाउन्डेसनमा आएको पैसा कति हो ? म वडाध्यक्ष हुँदा वार्षिक लेखापरीक्षण दिनुस् भन्दा दिन सक्नुभएन । माझी टोल विकास संस्थाले पनि लेखा परीक्षण दिन सकेन । लेखा परीक्षण हुँदै गर्छ, विपन्न माझीको बस्ती रोक्न हुँदैन भनेर काम अघि बढायौँ,’ पूर्ववडाध्यक्ष शेरबहादुर श्रेष्ठले भने ।

अहिले पनि वडाध्यक्ष उद्धव नेपालले लेखा परीक्षणको रिपोर्ट फाउन्डेसनसँग माग गरिरहेका छन् । तर, रिपोर्ट उपलब्ध भएको छैन । ‘आम्दानी र खर्चको विवरण के कस्तो छ भनेर मागेको थिएँ, दिनुभएको छैन । हर हिसाब गुपचुप राख्नुभएको छ,’ वडाध्यक्ष नेपालले भने ।

झ्याडी टोल विकास समितिले बस्ती निर्माणको संयोजन र सहजीकरण गरेको थियो । समितिले पनि लेखा परीक्षण माग गरेको थियो । तर, समतिले पनि फाउन्डेसनबाट हिसाब पाएन ।

‘बस्ती सम्पन्न गर्न बाँकी छ । वर्ष वर्षमा अडिट भइरहेको छ, त्यो हेर्नुस् भन्नुहुन्थ्यो । कति खर्च कुन शीर्षकमा भयो भनेर खोज्दा निर्माण सम्पन्न भएपछि हेरौँला भन्नुहुन्थ्यो । अहिले फाउन्डेसनका तर्फबाट बस्ती निर्माण व्यवस्थापक बेलायतमा हुनुहुन्छ,’ समितिका अगुवा मिलन माझीले शिलापत्रसँग भने, ‘सरकारको अनुदान रकम खर्च भएको छ, समितिबाट भएको खर्चको बिल भर्पाइ छ । तपाईंलाई कसरी बुझाउनुपर्ने हो ? फाउन्डेसनको तर्फबाट भएको खर्च कति हो भन्दा उहाँ (श्वेता) बोल्नुभएन ।’

माझीलाई आफ्नो भन्ने आत्मबोध भएन

बैंंकबाट ऋण लिँदा बस्तीका मानिसहरू बैंकसम्म पुग्नु परेन । घरघरमा पुगेर खाता खोलियो र चेकमा हस्ताक्षर माझीहरूले घरमै गरे ।

‘बैंकमा आफैँ गएर खाता खोलेर ऋणको प्रक्रिया अघि बढाएको भए आफ्नो भन्ने आत्मबोध हुने रहेछ । माझीहरूमा त्यो भएन । घरमै पुगेर सबै प्रक्रिया पूरा भयो । यहाँयहाँ सही छाप लगाऊ भनियो । उहाँहरूले लगाउनुभयो,’ वडाध्यक्ष नेपालले भने, ‘चेकमा पनि हस्ताक्षर गर भनियो, गरे । सबै प्रक्रिया घरमै पुगेर गरियो । माझीहरूलाई हामी ऋणी हौँ, पैसा तिर्नुपर्छ भन्ने हिसाबले दिइएन ।’ अन्तिममा ७ लाखको घर भन्दा माझीहरू तर्सिने अवस्था बन्यो ।

तालाचाबी बोकेर बैंक बस्तीमा आउने

'अदालतले प्रक्रियाअनुसार अघि बढ्नू भनेर चिट्ठीपत्र आइसकेको छ भनेर बैंकबाट पवन सापकोटाले तालाचाबी लिएर आउँछौँ, प्रक्रियाअनुसार अघि बढ्छौं भन्नुभयो । मैले बैंकमा आएर छलफल गर्छु भनेको छु । अब साथीहरूसँग पनि छलफल गर्नुपर्छ,' झ्याडी टोल सुधार समितिका अगुवा माझीले भने । माझीका अनुसार बस्तीका बासिन्दाहरू घर लिलामको अवस्थामा पुगिसकेका छन् ।

अदालतमा मुद्दा पुगेपछि श्वेता अहिले बस्तीको सम्पर्कमा छैनिन् । वडाध्यक्ष नेपालले प्रश्न सोध्दा पनि उनको उत्तर आउँदैन । ‘फोन त बन्द छ । सामाजिक सञ्जालमा कुरा गर्दा पनि उत्तर आउँदैन । फाउन्डेसनको केही छैन, सबै अलपत्र छ,’ वडाध्यक्ष नेपालले भने ।

८ लाख २५ हजार लागतको घर ७ लाखमा झारियो

श्वेताले २०७७ सालमा दिएको प्रस्टीकरणमा घर निर्माणको अनुमानित लागत ८ लाख २५ हजार रहेको र दाताको सहयोग हुने भएपछि ७ लाख लागत अनुमान गरिएको बताएकी छिन् ।

‘घर निर्माणका लागि प्राविधिकहरूले तयार गरेको अनुमानित लागत ८ लाख २५ हजार थियो । केही दाताहरूले ढोकालगायत जस्तापाता सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता दिएअनुरुप सो सामग्रीको मूल्य कटाएर ७ लाख मूल्यमा बनाउन सकिन्छ भनी अन्तिम लागत मूल्य निर्धारण गर्ने पनि स्थानीयवासी नै हुन् । घरनिर्माणको सम्पूर्ण जिम्मेवारी बोक्ने पनि निर्माण समिति नै हो,’ उनले भनेकी छिन् ।

सरकारी अनुदानको रकम ३ लाखबाट बन्ने घर देखाए पनि स्थानीयवासीहरूले नरुचाएको श्वेताले बताएकी छिन् । ‘बस्ती निर्माणपूर्व नै आठवटा घरका डिजाइनहरूमध्येबाट हालको डिजाइन रोज्ने स्थानीयवासी नै हुन् । नेपाल सरकारबाट भूकम्पपीडितले अनुदानस्वरुप पाउने ३ लाख रकमबाटै बन्ने घरका डिजाइन पनि नदेखाइएको होइन । तर, त्यो रकमबाट बन्ने घर अति नै सानो हुने र आकर्षक नदेखिने भन्दै स्थानीयवासीहरूकै सहमतिमा हालको घरको डिजाइन तयार गरिएको हो,’ उनले भनेकी छिन् ।

२०७७ माघ ३० मा श्वेताले लेखेको स्टाटस

माझीबस्ती : यथार्थ र भ्रम

अहिलेका केही दिनहरूमा निर्माणाधीन माझी बस्ती र श्वेताश्री फाउन्डेसनलाई जोडेर केही मिडियामार्फत भ्रामक समाचारहरू सम्प्रेषण भइरहेका छन् । श्वेताले माझी बस्तीबाट हात झिकिन् शीर्षकका भ्रामक समाचारहरूसँगै माझी बस्तीका केही व्यक्तिहरूसँग लिएको अन्तर्वार्तालाई इडिट गरेर एकीकृत बस्ती निर्माणको परियोजनालाई नै असर पर्ने खालका नकारात्मक सूचनाहरू सम्प्रेषित भइरहेका छन् । यसरी प्रकाशित र प्रसारित यी समाचारहरूको सत्यता र यथार्थतालाई यहाँहरूसामु स्पष्ट पार्न चाहन्छु ।

३ वर्षअगाडि माझी बस्ती निर्माणका लागि अगुवाइ गर्ने जिम्मेवारीलाई आफ्नो काँधमा बोक्ने साहस गरिरहँदा त्यो बेलामा मेरो अगाडि र पछाडि मलाई सहयोग गर्नेहरूको लर्को थिएन, न त मसँग प्रशस्त धन नै थियो । थियो त केवल आत्मविश्वास अनि साहस । भूकम्पले क्षत्‌विक्षत् भएको माझी बस्तीलाई सम्बन्धित सरकारी निकायलगायत मनकारी दाताहरूसँग जोडिदिने एउटा कडीको रूपमा आफूले भूमिका निर्वाह गर्न सके मात्र पनि एउटा शान्त र स्वर्गीय बस्ती ठडिन सक्छ भन्ने आत्मविश्वासले घचघच्याएको थियो मलाई । त्यसकै परिणामस्वरुप राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरण, बागमती प्रदेश सरकारलगायत सरकारी निकाय र विभिन्न बैंकिङ संस्था, मनकारी दाता तथा सहयोगी व्यक्तिहरूसँगको हातेमालोले आज एउटा सुन्दर बस्ती निर्माणको कार्य अन्तिम अवस्थामा पुगिसकेको छ । भूकम्पले भाताभुङ्ग बनाएको उदास र उदेकलाग्दो त्यो अवस्थाबाट एउटा सुन्दर, शान्त र मनमोहक बस्तीको रूपमा यो बस्तीले आफ्नो स्वरुप धारण गरिसक्दाको अन्तिम अवस्थामा आएर श्वेताले माझी बस्तीबाट हात उठाइन् भन्ने भ्रामक समाचार आउनु आफैँमा हाँस्यास्पद छ । मैले यसलाई माझी बस्ती र मबीचको भावनात्मक सम्बन्धलाई चुँडाल्न खोज्ने कुटिल चालको रूपमा लिएको छु । माझी बस्तीभित्रका केही व्यक्तिहरूलाई क्यामेराअगाडि उभ्याएर श्वेताले भूकम्पबाट ढलेको बस्तीलाई उठाएर महापाप गरिछ भन्ने सन्देश प्रवाह गर्न खोजिनुलाई मैले अनौठो रुपमा लिएकी छैन किनकी राम्रो भित्र नराम्रो खोतल्ने हाम्रो संस्कारनै हो । ५३ घरधुरी भित्र बस्ने ३२२ जना जनसंख्या मध्येबाट केही सिमित व्यक्तिलाई क्यामेरा अगाडि उभ्याएर मलाई दोषी सावित गर्न खोजिँदै गरेको सत्यलाई मैले बुझेको छु । माझी बस्तीभित्रै रहेर पनि बस्ती निर्माणको कार्यमा असहयोग गर्ने, विभिन्न कृतिम समस्याहरू खडा गरेर अगुवा युवालाई हतोत्साहित गर्ने अनि टोलका सबै मान्छेले मेहनतको पसिना चुहाउँदै गर्दा इट्टाको एउटा टुक्रासमेत नबोक्ने दुईचार व्यक्तिहरूलाई छानीछानी अन्तर्वार्ता लिएर एकीकृत बस्ती विकासको कार्यलाई थकाउने, गलाउने र असफल बनाउने प्रयासहरू हुँदैछन् । यसलाई माझीटोलका अधिकांस व्यक्तिहरूले पनि राम्ररी बुझेकाछन् । नपत्याए बस्ती निर्माणको काममा अहोरात्र खटिने स्थानीय युवाको जमातलाई सोध्दा हुन्छ ।

मैले श्वेताश्री फाउन्डेसनको नाममा पैसा उठाएर विलासी जीवन बिताएको प्रतिक्रियाहरू पनि देखेको छु । तर जसले मलाई फाउन्डेसनको नाममा पैसा उठाएर त्यस्को गलत प्रयोग गरेको प्रमाणीत गर्छ त्यो प्रमाणित भएकै दिन जुत्ताको मालासहित कालो मोसो दलेर माझी बस्ती परिक्रमा गर्न तयार छु । तर फाउन्डेसनले कुन तरिका र कस्तो प्रक्रियामा कार्य गरिरहेको छ ? त्यसको बारेमा झिनो जानकारीसमेत नलिई एकलौटी रुपमा आरोप लगाउनु कत्तिको जायज हो ? यही आरोपलाई झुटो सावित गर्नका निमित्त म यथासिघ्र प्रेस मिट आयोजना गर्नेछु र मलाइ खेद्ने, लखेट्ने र विचलित तुल्याउने खेलको सप्रमाण पर्दाफास गर्नेनै छु ।

हिजो माझी बस्तिले आर्थिक अभाव झेलेर निर्माणको काम रोकिँदै गर्दा चुईक्कसम्म नबोल्नेहरू अहिले म तिर फर्किएर प्रश्न गर्दैछन् तैंले त्यो बस्तिमा के योगदान गरिस् ? मैले बस्ती निर्माणको काम रोकिँदै गर्दा व्यक्तिगत रकम ३२ लाख रुपैयाँ दिएर काम सुचारु गरेको छु । विभिन्न दाताले घर बाहेकका पूर्वाधार निर्माणका लागि प्रदान गर्नु भएको आर्थिक सहयोगलाई पनि रिस्क लिएरै उपभोक्ता समितिको खातामार्फत घर निर्माणकै कार्यमा उपलब्ध गराएको छु । राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरण मार्फत माझीटोललाई बजेट मिलाउन प्रपोजलको फाइल बोकेर सयौं पटक सिहँदरवार धाएको छु । कैयौं मिटिङ्ग र झण्झटिलो कागजी प्रक्रिया पछिमात्र माझि टोलमा सहयोगहरू पुगेको हो । बस्ति निर्माणका क्रममा आएका कैयन बाधाहरूसँग नडराइ अनि हरेश नखाई जुधेको छु । जीवनमा कसैसँग हात फिँजाएर भिख नमाग्ने प्रण गरेकी मैले माझीटोलको लागि हात फैलाएकी छु, सहयोगको अपिल गरेकी छु । तर, आजका दिनसम्म कोही कसैलाई जोरजबर्जस्ती गरेर सहयोग दिन लगाएकी छैन । मैले दाताहरूलाई मेरो फाउन्डेसनको खातामा पैसा आउनु पर्छ भनेर कहिल्यै भनेकी छैन । माझी टोलकै उपभोक्ता समितिमार्फत डाइरेक्ट सहयोग गर्न अपिल गरेको छु । विश्वाश छैन भने स्थानीय उपभोक्ताहरूको बैंक खाता र हाम्रो बैंक खाता केलाएर हेर्दा हुन्छ । हाम्रो खातामा लाखको कारोबार भएको देखिएला तर उपभोक्ता समितिको खातामा करोडौंको कारोबार भएको देखिन्छ ।
यो परियोजना माझी टोललाई जबरजस्ती लादिएको परियोजना होइन भन्ने बुझ्नलाई स्थानीय उपभोक्ता समितिसँग भलाकुसारी गर्नुपर्ने हुन्छ ।

बस्ती निर्माण पूर्व नै ८ वटा घरको डिजाइनहरू मध्येबाट हालको डिजाइन रोज्ने स्थानीयवासी नै हुन् । नेपाल सरकारबाट भूकम्प पीडितले अनुदान स्वरुप पाउने ३ लाख रकम भित्रैबाट बन्ने घरका डिजाइन पनि नदेखाइएको होइन । तर, त्यो रकमबाट बन्ने घर अति नै सानो हुने र आकर्षक नदेखिने भन्दै स्थानीयवासिहरूकै सहमतिमा हालको घरको डिजाइन तयार गरिएको हो । घर निर्माणको लागि प्राविधीकहरूले तयार गरेको अनुमानित लागत ८ लाख २५ हजार थियो । केही दाताहरूले ढोकालगायत जस्तापाता सहयोग गर्ने प्रतिवद्धता दिए अनुरुप सो सामाग्रीको मुल्य कटाएर ७ लाख मुल्यमा बनाउन सकिन्छ भनी अन्तिम लागत मुल्य निर्धारण गर्ने पनि स्थानीयवासी नै हुन् । घर निर्माणको सम्पूर्ण जिम्मेवारी बोक्ने पनि निर्माण समिति नै हो ।

सरकारी अनुदान बाहेक अन्य नपुग रकम ४ लाख ऋण स्वरुप लक्ष्मी बैंकबाट लिने भनेर साझा सहमति जुटाउने पनि स्थानीय उपभोक्ता समिति नै हो । याद रहोस्, सरकारी अनुदान प्राप्त गरेका उपभोक्ताहरूलाई घर निर्माणको कार्यमा कुनै पनि संस्थाले आर्थिक सहयोग गर्न नपाउने प्रावधान छ । अतः यही प्रावधानलाई मध्यनजर गरी घर निर्माणको कार्यमा फाउन्डेसनको तर्फबाट जग्गा सम्याउने, प्राविधिक सहयोग गर्नेलगायत निर्माणको लागि आवश्यक इकुपमेन्ट तथा औजारहरू सहयोग गर्ने भनी पूर्वसहमति भएकै हो । घर बाहेकका नयाँ पूर्वाधारहरू जस्तै बाटो, नाला, सामुदायिक भवन, बाल बगैँचा, स्वागतद्वार, वाटर फाउण्टेन र सेफ्टी ट्यांकी निर्माणको कार्यमा भने स्थानीय जनताको आर्थिक सहयोग नलाग्ने गरी श्वेताश्री फाउन्डेसनले विभिन्न निकायहरूसँग आवश्यक समन्वय गर्दै स्रोत जुटाउने भन्ने कुरामा सहमति जुटेकै हो । आजका दिनसम्म पनि सोही सहमति अनुसार कार्य भएकैछ । अतः घर निर्माणको पाटोमा ४ लाख ऋण बोक्नु पर्छ भन्ने थाहा भएरै बस्ती निर्माणको लागि तयार हुने ५३ परिवार मध्येका केही व्यक्तिले अहिले आएर आफूलाई नयाँ घर घाँडो भएको भन्नु कतिसम्मको जायज हो ? सार्वजनिक निजी साझेदारी मोडालिटी अनुरुप जनताको पनि लागानी रहने गरी तयार गरिएको एकीकृत बस्ती विकासको यो मोडल दिगो विकासको सफल मोडल पनि हो ।

एनजीओहरूले सबै कुरा गरिदिनु पर्छ’ भन्ने परनिर्भरताको सोचलाई चिर्न जनताको सहभागीता र लगानीलाई आत्मसाथ गरिएको हो । चार लाख ऋण बोकेका माझी परिवारले ऋणमात्रै देख्नु तर आफ्नो अचल सम्पत्तिको मुल्य बढेको नदेख्नु बिडम्बनापूर्ण छ । बस्ती निर्माणपूर्व २५ हजार आनामा बिक्री हुने जग्गाको मुल्य अहिले ९० हजार पुगेको छ । ७ लाखमा बनेको घरलाई अहिले १२ लाख दिएर खरिद गर्न चाहनेहरू छन् । त्यसो त, माझिहरूले बोकेको ऋणको भारी तिर्नको लागि होम स्टेको परिकल्पना गरिएको छ । जसले स्वरोजगार सृजना भई आम्दानीको स्रोत हुनेछ र ऋण तिर्न सहजता आउनेछ । यसको लागि भौतिक पूर्वाधार निर्माणको सम्पूर्ण कार्य सकिनु जरुरी छ । अतः दूरगामी सोच बोकेको यो परियोजनाको मर्मलाई नबुझी यसको बारेमा गलत अफवाह फैलाउन खोज्नु कत्तिको न्यायसंगत होला ?

यतिखेर माझी टोलमा इट्टा र सिमेन्टजडित भौतिक पूर्वाधारहरू मात्र बनेका छैनन् । बस्ती बन्दै गर्दा मानसिक रुपमा पनि सशक्त बन्दै गएका स्थानीयवासिहरूले आफूमा आएको मानसिक र बौद्दिक विकासको मुल्यांकन पनि गर्नु पर्ने हुन्छ । बनाएको घर भात्किन्छ तर मानसिक सशक्तिकरण कहिल्यै भत्किँदैन ।

अतः बन्दै गरेको माझी बस्तीलाई सम्पन्न गर्नु मेरो धर्म अनि कर्म हो । मैले अपिल गरेको आर्थिक सहयोग नजुटे पनि त्यो बस्तिलाई सम्पन्न गर्ने जिम्मेवारी मेरो नै हो । म मेरो जिम्मेवारीबाट विमुख हुने छैन । माझी टोलबाट हात झिकी भन्नेहरूलाई म एउटै सन्देश प्रवाह गर्न चाहन्छु, जवसम्म मेरो श्वास चलिरहन्छ माझी बस्ती मेरो मन मस्तिस्कबाट हट्ने छैन । मेरो अतिम इक्षा म मर्दा मेरो लाशको चिता पनि माझी बस्तीको आँगनमा रहेको इन्द्रावती बगरमा बनाइयोस् र मेरो अन्त्यष्टि त्यहीँ गरियोस् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, मंसिर ४, २०८० १८:११