शिमला यात्राको अद्भभूत अनुभव

A+ A A-

कतिपय यात्रा चाहेर मात्र नहुने रहेछ । समय जुर्नुपर्ने रहेछ । भारतको हिमाञ्चल प्रदेश जाने सोंच र इच्छा भए पनि जान पाइएको थिएन । यसपालि भने मौका जुर्‍यो । पहिल्यैदेखि श्रीमती (रजनी) जीले भन्दै आएकी पनि थिइन् । तर कहिल्यै अनुकूल भएन । यसपालि हाम्रो दसै‌ पनि थिएन । रजनी जन्मेकोे, बालापन रमाएको स्थान राजगढ जाने योजना बन्यो । जहाँ माइजु (सासु), साला(राजु)सहितको परिवार छ । त्यसका लागि पहिले चण्डीगढ जानुपर्ने हुन्छ । चण्डीगढमा पनि रजनीको बचपनको साथी(साली) को घर छ । पहिले त्यहीं(चण्डीगढ) घुमेर अनि मात्रै राजगढ जाने तय भयो ।

सोही अनुसार हामी चार जना(छोरा, छोरी पनि) कात्तिक ३ गते, ३ बजेतिर रुपैडीयाका लागि प्रस्थान गर्‍यौं । गाडी, टिकटको व्यवस्था भइसकेकै थियो । चण्डीगढ जाने हाइस् चढ्यौं तर हामी बाहेकका यात्रुहरू भने कोही थिएनन् । सायद दसै‌को मुखमा भएर होला आउने थिए, जाने थिएनन् ।

सहज सम्पर्क र कुराकानीका लागि भारतीय सीम पे्रम केसी दाइले व्यवस्था गरिदिनु भएको थियो । रुपैडीयाबाट गाडी ५ वजेतिर छुट्यो । बाटो फराकिलो हुँदै गएपछि गाडीको रफ्तार पनि बढिरह्यो । यसपालीको यात्रा मेरा लागि पनि पृथक थियो । चारै जना सँगै भएर यती लामो दूरीको यात्रा गरेकै थिएनाैँ । रजनी ३३ वर्षपछि आफनो जन्मस्थान जाँदै थिइन् । उनी खुसी र उत्सुक थिइन् भने कृति र काव्य रोमाञ्चित थिए । नानपारा चोक हुँदै मुरादाबाद–बरेली रोडतर्फ लाग्यौं । मिहीपुरवामा एकछिन गाडी रोकियो । किनारको खाजा पसलमा पस्यौं । कृति, काव्य र मैले अण्डा, बिरयानी खायौं । झट्ट हेर्दा नपत्याउँदो झुपडी भए पनि खाजा भने स्वादिष्ट थियो । मैले नेपाली टोपी लगाएको थिएँ । खाजा खाने क्रममा एकजनाले टोपी हेर्दै भने– बहुत जचा है, टोपी है तो, हमको भी देदो । मसँग अर्को टोपी थिएन, लगाएको दिने कुुरा पनि भएन । फिर्ता हुने क्रममा दिउँला भनेर टारँे । गाडी अगाडि बढयो । राति १० वजे तिर पुरनपुर्वा भन्ने स्थानमा खाना खान रोक्यो । नेपालीकै ढावा रहेछ । जहाँ खाना खाने पनि सबै नेपाली नै थिए । रोटी, दाल, पनिर तरकारी खायौं ।

गाडीमा चालक भाइले नेपाली गीत नै लगायो । आँखा निदाए पनि गीतको आनन्द भने लिइरहेकै थियौं । जति रात छिप्पिदै थियो, चिसो पनि बढदै थियो । चार सीटमा चार जना अलग अलग भएर सुत्यौं । बिहान ८ वजेतिर चण्डीगढ क्षेत्रमा पुगिसकेका थियौं । हामी चण्डीगढ भनेर अघि बढीरहयौं तर हामी झर्नु पर्ने अलि वरै (डेराबासी) रहेछ । हामी जीरकपुर पुगिसकेका थियौं ।

भाइ विरेन्द्र चलाउने(बब्लु)लाई कल गर्‍यौं । हामी त्यहीं झर्‍यौं । बब्लु भाइ आफ्नै ट्याक्सीमा लिन आए । डेराबासी रिभर साइड स्टेट(जीबीपी) मा बब्लुको घरमा पुगियो । उनको घरमा पनि चार जना छन् । श्रीमती बेबी, छोरी जीया र छोरा अंशु । रातभरको यात्रा र अनिदोले थकित थियाैँ । नुहाएर खाना खायौं । त्यो दिनभर आराम गरियो ।

कात्तिक ४ गते बिहान दुबै परिवार चण्डीगढ घुमफिरको यात्रामा निस्कियौं । चण्डीगढ, भारतको एउटा केन्द्र शासित प्रदेश हो । भारतको पञ्जाब र हरियाणा राज्यको राजधानी पनि हो । चण्डीगढको खास अर्थ चण्डीको किला हो । यो हिन्दू देवी दुर्गाको एउटा रूप चण्डीका वा चण्डीको एउटा प्रसिद्ध मन्दिरको कारण राखिएको हो । चण्डीगढलाई सिटी अफ ब्युटिफुल पनि भन्ने गरिन्छ । १९६६ नोभेम्बर १ मा स्थापित चण्डीगढ एक सय १४ किमिमा फैलिएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा शहरी योजनाबद्धता र वास्तु–स्थापत्यको लागि प्रसिद्ध चण्डीगढ भारतको योजनावद्ध प्रथम शहर पनि हो । चण्डीगढ राजधानी क्षेत्रमा मोहाली, पन्चकुला र जीरकपुर पर्दछन्, जसको सन् २००१ को जनगणना अनुसार जनसंख्या एक करोड १६ लाख रहेको छ । चण्डीगढ शहरको मुख्य वास्तुकार फ्रान्सेली वास्तुकार ली कार्बूजियर हुन् । चण्डीगढ समृद्ध राज्यहरू र संघ शसित प्रदेसहरूको सूचीमा अग्रणीमा नाम आउँछ ।

चण्डीगढमा हेर्नलायक थुपै्र स्थान भए पनि हामीले ती सबै हेर्न सक्ने अवस्था थिएन । सबैभन्दा पहिले हामी रक गार्डेन पुग्यौं । ४० एकड क्षेत्रफलमा फैलिएको गार्डेन नेकचंदद्धारा सन् १९५७ मा निर्माण गरिएको हो । मुल गेट अघि टिकटको चाँजोपाँजो गरिरहेकैबेला बेला त्यहाँ उँट पनि देखियो । सहजै नदेखिने जनावर देखेपछि बच्चाहरू खुसीसँगै अचम्मित पनि भए । बच्चाहरूले उँट चढेर आनन्द लिए ।

रक गार्डेनभित्र प्रवेश गरिरहदा कुनै छुट्टै संसार(प्राकृतिक छटा)मा शयर गरिरहेको भान भइरहेको थियो । गार्डेभित्र दुरुस्तै स्वरुपमा पहाड, चटटान, बगैंचा, पोखरी, झरना बनाइएको रहेछ । त्यहाँ मुर्ति, मन्दिर, महल, झरना, जलकुण्ड आदि हेरेर जो कोही पनि आश्चर्यमा पर्दछ । प्रशस्त खुला मैदान, जहाँ पिङको पनि आनन्द लिन पाइने रहेछ । ओपन एयर थियटर पनि, जहाँ अनेक प्रकारका सांस्कृतिक गतिविधि हुँदो रहेछ । त्यहाँस्थित संग्राहालयमा लोक परिधान, आभुषण, वाजा एवं चित्राकंनसहित प्रतिविम्व झल्किन्थ्यो । भावीपुस्तालाई अध्यन, अनुसन्धानको सचित्र पेटारो पनि खोलिदिएको भान हुन्थ्यो ।

भारतमा ताजमहलपछि दोस्रो अत्याधिक रुचाइएको क्षेत्रभित्र यो पर्दो रहेछ । आँखाले हेर्ने, मनले आनन्द लिनुका साथै ती सुन्दर दृश्यहरूलाई आ आफ्नै ढंगले मोवाइलमा कैद गर्‍यौं । त्यसपछि हामी सुखना ताल पुग्यौं । सन् १९५८ मा मानव निर्मित ताल ३ वर्ग किलोमीटरको क्षेत्रमा फैलिएको छ । तालमा अनेक प्रवासी पक्षीहरू पौडीरहेको, उडिरहेको पनि देखिन्थ्यो । करिव आधा घन्टा हामीले बोटिङको आनन्द लियौं । पहाडको सुन्दर दृश्य अवलोकनसँगै सूर्यास्तको नजारा पनि अत्यन्तै मनमोहक देखिइरहेको थियो । ताल किनारमा क्यानभासमा चित्र कोर्दै गरिरहेका चित्रकार देखिए । १५ मिनेटमै कसैको पनि चित्र दुरुस्त कोर्न सक्ने रहेछन् । भोक लागिरहेको थियो । खानेकुरामा पनि सबैको अलग अलग रुचि । पानीपुरी, इटली साम्वा, बर्गर र डोसा आदि खायौ । अध्यारो छिप्पिदै जाँदा झनै रमाइलो हुने रहेछ । हामी डेराबासी नै फर्कियौं ।

भोलिपल्ट दिउसो एलान्टे मल गयाैँ । एलान्टे चण्डीगढको सबैभन्दा ठूलो र सुन्दर मल हो । २० एकडको क्षेत्रफलमा फैलिएको मलमा दुई मुख्य प्रवेशद्धार र एक विशाल बहुस्तरीय पार्किङ क्षेत्र छ । मलमा रेस्टुरेण्ट, फेशन ब्राण्ड, शैलुन, किराना स्टोर, मल्टीप्प्लेक्स, किड्स जोन आदि छन् । अण्डर ग्राउण्ड कार पार्किङ गरियो । गार्मेन्ट अपार्टमा गयौं । सो मलमा हरेक खाले सामान पाइने रहेछ । सस्तो, महँगो कस्तो रोज्यो, त्यस्तै पाइने । रजनीले कुर्ता सुरुवाल किनिन् । चण्डीगढमा यस्ता धेरै सुपर मलहरू छन् । साँझ पख पालिका बजार पुग्यौं । त्यहाँ अझैं सस्तो सामान पाइदो रहेछ । गलवन्दी, सर्ट किन्यौं । त्यसपछि चार्ट, पानीपुरी, बर्गर खायौं । राती फर्कियौं । भोली मुख्य गन्तव्य राजगढ जानु थियो ।

घरबाट निस्किएको आज पाचौं दिन अर्थात् दसै‌को दिन पनि तर त्यहाँ खासै नमनाइने रहेछ । बिहानको खाना खाएर हामी पुनः चण्डीगढ हुँदै हिमाञ्चल प्रदेशतर्फ लाग्दैछौं । चण्डीगढको हरियाली बातावरणले मन लोभ्याइरह्यो । शान्त वातावरण, सुन्दर भवन, हराभरा वृक्ष, हरिया गलैंचा जस्ता घाँसे चोक, सुकिला, सफा अनि चौडा सडक । बिकासको ढोका सडक नै रहेछ भन्ने कुरालाई प्रमाणित गरिए झैं लाग्ने । पहाड फोडेर सुरुङमार्ग बनाइएको पनि देखियो ।

बाटोमै एउटा रमाइलो पार्क रैछ । त्यहाँ केहीबेर रोकेर फाटो पनि खिच्यौं । सोलन पुगिरहदा हल्का चिसो महसुस हुँदै गइरहेको थियो । पहाडी बजार भएकाले पनि होला सोलनमा साँघुरो, घुमाउरो बाटो, भिडभाड पनि उत्तिकै । गाडी पार्किङ गरेर हामी रावण दहन कार्यक्रम हेर्न गयौं । ठोडो ग्राउण्डमा रावणसँगै कुम्भकर्ण र मेघनाथको पनि प्रतिमा ठड्याइएको थियो । ठोडो त्यहाँको प्रसिद्ध लोक नृत्य रहेछ । सोही मैदानमा त्यो नृत्य गरिने हुनाले त्यो मैदानको नाम नै ठोडो राखिएको रे ।

हजारौं दर्शकहरूको भिड । त्यहाँको रावण हेरिरहँदा बचपन तिर फर्किएँ– हाम्रो बर्दिया राजापुरमा पनि कुनै बेला रामलीलामा हजारांैको भिड लाग्थ्यो । रावणवधको दिन त झन छुट्टै आकषर्ण हुन्थ्यो । त्यहाँ त्यस्तै दश्ृय देखें । रावणसहितका विशाल प्रतिमालाई क्षणभरमै दहन गरियो । मान्छेहरू तछाड मछाड गर्दै फर्किन लागे । हामी थाकेका अनि भोकाएका पनि थियौं । एउटा रेष्टुरेण्टमा गएर मःम लगायत खाजा खायौं ।

पार्किङ गरेको गाडी निकाल्न र अगाडि बढाउनै समय लाग्यो । रात परिसकेको थियो । अझैं ५० किमिको पहाडी बाटो पार गर्नु थियो । राति १० बजेतिर राजगढ पुग्यौं । रजनीलाई अंगालो हाल्दै माइजुले स्वागत गर्नुभयो । हाँसोसँगै माइजुको आँखामा आँशु पनि बगिरहेको थियो । सायद त्यो आँशु खुसीको थियो । वर्षांैपछि रजनी आफ्नो जन्मस्थान पाइला टेकिरहेकी थिइन् । हाम्रो भव्य स्वागत भयो । साला सञ्जु, ठूलो बहिनी सरिता, सानी नेहा, बच्चाहरू सबै छिट्टै घुलमिल मात्र भएनन्, आफ्नोपनको असीम एहसास दिलाए । थकानले होला विहान ८ वजे मात्रै उठियो । राजगढमा चीसो बढी सकेको थियो । तातोपानीले नुहाएर पे्रmस भइयो । बब्लु गाडी लिएर बिहानै फर्किइसकेका थिए ।

आजबाट फेरि नयाँ पात्रका साथ नयाँ ठाउँ घुम्दै थियौं । माइजुसँगै हाम्रो टोली राजगढ बजार घुम्न लाग्यौं । राजगढ, सिरमौरी जिल्लाको राजधानी पनि हो । चारैतिर पहाडले भरिएको सानो, सफा र सुन्दर बजार हो । सफा मौसम जस्तै यहाँका मान्छेहरू पनि सफा र सुन्दर । सबैभन्दा पहिले रजनी जन्मेको स्थान पुग्यांै । केहीबेर अघिसम्म उत्सुक देखिएकी रजनी जन्मेको स्थान(घर) चिन्न नसकेपछि भने मलिन देखिइन् । अर्कै घर ठडिएपछि चिन्ने कुरा पनि भएन । त्यहीं नजीकै खसी काटिरहेको दृश्य पनि देखियो । जाजरकोटी मजदुर रहेछन् । दसै‌को दिन मिलेर खसी काटिरहेका थिए ।

राजगढमा धेरै नेपालीहरू आएर यहींकै रैथाने पनि भएका रहेछन् । कतिपय भने मजदुरी गरेर जीवन निर्वाह गरिरहेका छन् । त्यसपछि हामी शिरगुल मन्दिर पुग्छौं । ३६ सय ४० मीटरको उचाइमा रहेको पुरानो शिरगुल महाराज मन्दिर पुग्यौं । जहाँबाट राजगढ मजाले हेर्न सकिन्छ । भगवान शिवमा समर्पित पाच हजार वर्ष पुरानो यो मन्दिरमा हजारौं भक्तजन आउने गर्दछन् । मन्दिरमा स्थापित शिवलिङ्गमा जल चढ़ाएमा पाप नष्ट हुने विश्वास गरिन्छ । मन्दिरमा हामीले फोटो लिइरहदा एक्कासी पानी पनि पर्‍यो । राजगढमा कतीबेला घाम लाग्छ , कतिबेला पानी पर्छ, थाहै नहुने रहेछ ।

बाबुराम मामा कहाँ पुग्यौं । जसले सानोमा रजनीलाई स्याहार गरेका रहेछन् । सुसरासँगै उतीबेला विद्युत अफिसमा काम गर्ने गर्दा रहेछन् । रजनीलाई देखेसी बिगत सम्झिदै टिलपिलाए । लामै कुराकानी पनि भए । नजिकै माइजुको छोरी अर्थात् साली कहाँ पनि पुगियो । आजको दिन भेटघाटमै बित्यो ।

भोलिपल्ट सनातन धर्म मन्दिर अर्थात राधा कृष्ण मन्दिर गयौं । फोटो खिच्यौं । फेरी बाबुराम मामाकहाँ खाना खाने चाँजोपाँजो मिलाइएको थियो । दिउसो अवेर खाना खाइयो । ट्याक्सीमा हेलीप्याड तर्फ लाग्यौं । हेली प्याड भनिए पनि हेली प्याडको कुनै संकेत थिएन । हेलीकोप्टर आएर कहीलेकाहीं बस्ने भएकले हेलीप्याड भनिएको रहेछ । उचो अनी सुन्दर स्थान, चारैतिर हरियाली पहाड । जहाँबाट राजगढसहित धेरै स्थान हेर्न सकिने । चिसो हावा चलिरहेको थियो । सूर्यास्तको समय थियो । रमाइलो दृश्य अवलोकन गर्‍यौँ । त्यहाँबाट हिड्दै फर्किर्यौं ।

भोलिपल्ट बिहान १० वजेतिर स्कार्पियो गाडीमा शिमलाका लागि प्रस्थान गर्‍यौं । साली सीमाका श्रीमान अर्थात् महेन्द्र थापा(विक्की भाई)को गाडीमा उनकै ड्राइभिङमा हामी अघि बढ्यौं । बेबीको परिवार कम भए पनि आज माइजु, राजु साला, बहिनी सरिता, छोरा शिवांश र हाम्रो परिवार गरेर भरिभराउ नै थियौं । राजु शीमला(कम्पनी)बाट बिदा लिएर हामलाई घुमाउन भनेर आएका थिए । सोलन हुँदै शिमला जाने तय थियो तर त्यसो गर्दा ढिलो हुने सम्भावना भयो । विक्की भाइले गेंगघाटबाट गाडी मोडेर चायलतर्फ बढाए । उनले घुमाउरो तर छोटो पहाडी बाटो अपनाए । पाइन र देवधारको जङ्गल आफैँमा मनमोहक छटामा फिँजारिएको थियो । चिसो हावाको स्पर्शसँगै हरियाली घना जङ्गल, घुमाउरो मोड, पर पर सम्मका सुन्दर पहाडका टाकुरा हेर्दै अघि बढीरहयौं ।

प्रकृतिको सुन्दर त्यो दृश्यहरूलाई हृदयको क्यामेराले फोटो खिचिरह्यौं । देवदार र सल्लाका हरिया रुखहरूले हामीलाई स्वागत गरिरहेको जस्तै लाग्ने । कुफरी क्षेत्र टेकिसकेका थियौं । मध्य दिउसो हिल टप पुग्यौं । घोडा चढने, हिउँ परेको हेर्ने, हिउँमा स्कर्टिङ गर्ने, फोटो खिच्नेहरू यहीं रमाउने रैछन् । तर आजभोलि हिउँ थिएन । तर अरु सबै दृश्य त्यहाँ हेर्न सकिन्थ्यो । बिना सिजन पनि कुफरी गुलजार नै देखिन्थ्यो । हामी गाडीबाट झरेनौं । केहीबेरमै कुफरी चिनीबंगला पुग्यौं । त्यहाँ हिमालयन नेचर पार्क गयौं । यो भारतकै सबैभन्दा उचाइमा रहेको रहेको सुन्दर पार्क हो । ।

प्रकृतिलाई नष्ट नगरिकन जनावरहरूको उचित बासस्थानसहित व्यवस्थापन गरिएको रहेछ । पार्कमा चितुवा, भालु, घोरल र विभिन्न पक्षीहरू देख्न पाइयो । पहिलोपटक खैरो भालु हेर्ने अवसरसमेत जुट्यो तर सहजै हेर्न भने पाइएको थिएन । कार्यरत कमर्चारीेलाई गुनासो गरिएपछि उनले नै मण्डु नामले कराएपछि भालु ढलक्क ढलक्क ढल्कीदै आयो ।

हामी सञ्जौली हुँदै जाखु टेम्पल पुग्यौं । २४ सय ५५ मिटर अग्लो स्थानमा रहेको जाखुमा एक सय आठ फिट उचाइको हनुमानको मुर्ति छ । भिमकाय हनुमानको मुिर्तले हरेकको मन लोभ्याउँछ । हनुमानले सञ्जीवनी बुटी ल्याउँदा थाकेपछि त्यहीं खुट्टा राखेको विश्वास गरिन्छ । मन्दिरभित्र प्रसाद लिन खोज्दा बाँदरहरूको पनि प्रसाद खोस्ने प्रतिष्पर्धा हँुदो रहेछ । त्यहाँबाट शिमला जम्मा दुई किमि दूरीमा छ । जाखुबाट शिमला लगायतका धेरै स्थानहरू छर्लङ्गै देखिने रहेछन् ।

हतार हतार शिमलातर्र्फ लागियो । समुद्री सतहबाट २२ सय मिटर उचाइमा रहेको शिमला सुरम्य हरियालीले ढाकिएको हिमाञ्चल प्रदेशको राजधानी हो । छोटा शिमला हुँदै पार्किङमा गयौं । सबैभन्दा पहिले लिफ्ट माल रोड गइयो । हिमाञ्चल प्रदेश सरकारद्धारा सञ्चालित लिफ्ट रहेछ । त्यहाँबाट सिधै मालरोड पुगिदो रहेछ । हिँडेर जाने हो भने १५ मिनेट लाग्छ । मालरोडमा अनेकन व्यापार हँुदो रहेछ । उलन, उनी, हेण्डिक्राफ्ट, काठका उपहार आदि ।

शिमलाा घुम्ने, रमाउने स्थान धेरै भएपनि हामीले माल रोड, स्क्याण्डल पोइन्ट, रिच मैदान, चर्च आदिको मात्रै अवलोकन गर्‍यौं । रिच मैदानमा महात्मा गान्धी, इन्दिरा गान्धी, लगायतको शालिक पनि रहेछ । रिच मैदानमुन विशाल पानी ट्यांकी छ भन्ने सुन्दा आश्चर्य लाग्यो । अंग्रेजले शाषन गरेको समयमा शिमलाबाट तीन सय सात किलोमिटर टाढा चैडविक झरनाको पानी ल्याएर विशाल पानी ट्यांकीको निर्माण गरी सम्पूर्ण शिमलाभर पानी सप्लाई गरिएको रहेछ । जुन वाटर ट्यांकी द रिचको नामले प्रख्यात रहेछ । शिमलाको मुख्य बजार मालरोडकै मुटुमा रहेको विशेष प्रविधिद्वारा सिमेन्टको प्रयोग नगरी बनाइएको रहेछ । लाग्दैन कि, त्यो विशाल सफा र सुन्दर खुल्ला पटागिंनीमुनि विशाल पानीको ट्यांकी छ । शिमलामा पानीको अभाव हुने भएकाले पानीको जोहोका लागि रहेछ ।

त्यहाँ घोडचढी पनि हुँदो रहेछ । बच्चा बच्ची घोडा चढेर रमाए । त्यहाँको आइसक्रिम(लविना) पनि फेमस रहेछ । अरु सबैले खाए तर मैले र राजुले भरी सुप खायौं । त्यहाँको सबभन्दा पुरानो चर्च (सन् १८४६) पुग्यौँ । पहाडकी रानीको नामले प्रख्यात शिमला रात छिप्पदै जाँदा झनै चमचमाउँदो देखिदो रहेछ । चारैतिर बत्तीको उज्यालो । चिसो हावाले कानमा हानिरहे पनि ठाउँ छोड्न भने मन मानिरहेको थिएन ।

कुनै सिपालु चित्रकारले क्यानभासमा कोरेको सुन्दर चित्रकलाझै देखिन्थ्यो शिमला । कात्तिकको महिना, शिमलाको सुन्दरता, सरद ऋतुको मौसम, यसै पनि मनमोहक थियो । हुन त सुन्दरता नजरको हेराइमा पनि फरक पर्ने कुरा हो, मनको सोँचाइमा फरक पर्ने कुरा हो । हरियो पहाडमा कपेर, कतै भिरमाथि जग उठाएर बनाएका सेता आधुनिक घर, होटल, लजहरू प्रशस्तै देखिन्थे । जसले शिमलाको सौन्दर्यलाई थप उजिल्याइ दिएको छ । शिमलाको प्राकृतिक सुन्दरताले जति मोहित तुल्याउँछ, भौतिक संरचनाहरू पनि कम आकर्षक छैनन् । पर्यटकको घुइँचो लाग्ने शिमलामा हेर्न लायक ठाउँहरू अनगिन्ती रहेछन् । आँखाले जति हेरे पनि हेरिरहँु झैं लाग्ने । हामी सीमित समयको पावन्दीमा बाँधिएका थियौँ । त्यसैले धेरै ठाउँ भ्याइएन ।

तारादेवी, कण्डाघाट हुँदै सोलनतर्फ लाग्याैँ । विभिन्न ठाउँमा पहिरोले बाटो कुरुप बनाएको रहेछ । सडक मर्मत स्थलमा विभिन्न साइजका डोजर स्काभेटरहरू आफ्नै सुरमा चलिरहेका थिए । रातिको ११ वजे मात्रै राजगढ पुगियो । सबैजना थकाइले चुर भएका थियौं । हुन त यात्रा सबै सहज र सुखदायी मात्र हुँदैनन् । कठिन र चूनौतीपूर्ण पनि हुन्छन् । यस्तै पृथक अनुभूतिहरूको संगालो नै यात्राबाट आर्जन हुने सम्पत्ति हो । रात छिप्पिइ सकेको थियो, सुतीहाल्यौं ।

आज चण्ढीगढ जानु छ । त्योभन्दा पहिले सोलन नजिकका केही स्थान घुम्नु पनि छ । विहान १० वजेतिर गाडीमा चढ्यौं । गोडाबाट करगल हुँदै अश्विनी खड पुग्यौ । जहाँबाट सोलन १५ किमी दक्षिण छ । हरठस्थित मोहनशक्ति हेरिटेज पार्कभित्र विशाल अनि अद्भुत मन्दिर छ । संगमरमरद्वारा निर्मित मन्दिरभित्र अनेकन मूर्तिकलाका अद्भुत दृश्यहरू छन् । चारैतिर डाँडा, बीचमा विशाल क्षेत्रफलमा फैलिएको मन्दिर । हरियो दुवी मैदान, त्यसमाथि विभिन्न जनावरका प्रतिमा । कपील मोहनद्वारा २००२ मा दुई सय करोड बढी खर्चिएर पार्क निर्माण गरिएको रहेछ ।

पृष्ठभूमिमा सुनिने भक्ति गीतले पनि त्यहाँ असीम आनन्दको अनुभूति दिलाउँछ । हेर्दा र फोटो खिच्दा खिच्दै चार बजेको पतै भएन । सोलनका लागि निस्कियौं । खाजा खान गइयो, जहाँ अधिकांश नेपालीरु नै थिए । थुक्पा, मःम खायौं । सोलन माल रोड छिर्‍यौं । आनन्द कम्प्लेक्समा स्वीटर, सोल, कुर्ता शुरुवाल लगायत किन्यौं । जहाँ नेपालीभाषि नै थिए । विशेषतः त्यहाँ सस्तो पनि पाइने रहेछ तर सामान पहिचान गर्न सक्नुपर्दो रहेछ । राजुले केही लुगाहरू उपहार स्वरुप हामलाई किन्दिए । मालरोड बजार ५.३० वजेपछि ७ .३० सम्म आवागमन ठप्प हुने रहेछ । भिडभाड हुने समयमा गरिएको यो ट्राफिक व्यवस्थापन उत्तम लाग्यो । ग्राहकले आफूखसी सरुक्षित किनमेल गर्न पनि पाउने, व्यापार व्यवसाय पनि हुने ।

झमक्क साँझ परिसकेको थियो । हिमाञ्चलको सीमा सम्म छोडेर फर्किने भनेर आए पनि अन्तत माइजुहरू सबै चण्डीगढ जान राजी भए । वडो टर्नल (१ कि मी)हुँदै चण्डीगढ लाग्यौँ । राति १०.३० वजे बब्ल्ु भाइकोमा पुगियो । अबेरसम्म रमाइला कुराकानी भए । विहान १० वजेतिर माइजुसहितको राजगढको टीम फर्किन लाग्यो । विदाई भइरहदा राजुले भने– भेना मिल्यो भने फेरि पनि सिन्की पठाइ दिनु होला । हामी पनि आज फर्किने साेंचमा थियौं तर निश्चित भइसकेको थिएन ।

दिउसो प्रकाश खत्री भाई (रुपैडियाबाट गाडी लगाउँछन्)लाई कल गरें । फर्किन लागेको जानकारी गराएपछि गाडीवाला(चण्डीगढ)सँग सम्पर्क भयो । ४ वजेसम्म जीरकपुर पुग्न आग्रह आयो । थकान मेटिएको थिएन तर आज निस्केको पनि १० औं दिन भइसकेको थियो । दिउसो आराम गर्ने समय भएन, बब्लुले ट्याक्सीमा गाडीसम्म पुर्‍याइ दिए । छुट्टिने बेला रजनीलाई हेर्दै बेबीले आँशु खसालिन् ।

कतिपय व्यक्तिहरूसँग संगत भएसी नै थाहा हुँदो रहेछ– उ कस्तो छ भन्ने कुरा । बब्लु र बेबी पनि हामीलाई भद्र र दिलदार लागे । दाङ पश्चिम घर भएका बब्लु बडो संघर्ष गरेर यो स्थानमा आएका हुन् । बब्लु हाल चण्डीगढको प्रसिद्ध औषधि कम्पनीमा वित्त अधिकृत छन् । किनमेल गर्दा पनि बब्लुले खर्च गर्नै दिएनन् । आफैं खर्च गर्न तम्सिने । अहिले छुट्टिने बेला मलाई नि न्यास्रो लागिरहेको थियो । तर के गर्नु समयको घेरावन्दीमा छौं ।

समयमा गाडी हिंडने छाटकाँट देखिएन । यात्रु आउँदैछन् भन्दै गाडीले ७ वजे मात्रै हिंडायो । गाडीमा कोचाकोच थियो तर हामीलाई भने अगाडि रामै्र सिटको व्यवस्था मिलाइएको थियो । फर्किनेहरू सबै नेपाली नै थिए । गाडीको गतिसँगै परिवर्तन भइरहने दृश्यहरूको अवलोकनबाट मन आनन्दित भइरहेको थियो । बाटोमा एक्कासी गाडीको टायर पञ्चर भयो । गाडी चालक अनुभवी रहेछन् । रफ्तारमा रहेको गाडीसँगै हामीलाई पनि जोगाए ।

झिलमिल पञ्जावी ढावामा रोकीयौं । पञ्जावी ढावा भनिए पनि सञ्चालकदेखि कार्यरतसम्म सबै नेपालीहरू नै थिए । जति यात्रा छोट्टिदै थियो, सडकहरू पनि साँघुरिदै थिए । नेपाली गीतहरू सुन्दै, यात्राको स्मरण गर्दै समय बित्यो । दिउसो १ वजेतिर मात्रै रुपैडिया आयौं । आजभोलि त्यहाँबाट नेपाल छिर्न पनि कम्ता गाह्रो छैन । सीमा सुरक्षा र चेकजाँचका नाममा अनावश्यक दुख दिने काम भइरहेको छ । यसतर्फ दुवै देशका सुरक्षा अधिकारीले समप्क्षा गरेर व्यवस्थापन गर्न जरुरी छ ।

अटो समातेर हामी आफनो निवासतिर लाग्यौं । भारत भ्रमणमा थुप्रै कुरा अनुभव भए । कलममार्फत सबै कुरा अक्षरमा अभिव्यक्त गर्न सकिँदैन । हिमाञ्चल प्रदेशको भ्रमणबाट एउटा कुराको निष्कर्ष निकालें– जहाँ पुग्यौं, त्यहाँ प्रकृति, पर्यटन, प्रविधि, इतिहास र आध्यात्मिक चिन्तनको मिश्रण प्रतिविम्व भएको पाइयो ।

यात्रा यसै पनि सहज त कहाँ हुन्छ र । तर जसले यात्रा नै गर्दैन, उसले यात्राको खुसी, आनन्द र नयाँ अनुभूति पनि लिन सक्तैन । पाइलासँगै मनलाई पनि बरोेबर पछ्याउनु पर्दाेरहेछ । यात्राले एक ठाउँको पट्यार लाग्दो बसाइलाई बिर्साउँदै नयाँ दुनीयामा पुर्‍याउछ । त्यसैले यात्रा हरेकका लागि अनिवार्य हुनुपर्छ । स्वीकार भावमा बाँच्न अभ्यस्त नभएका, स सानो कुरामा पनि गन गन गरिराख्ने, झिनामसिना अभावलाई पनि गुनासो र आक्रोशमा बदल्ने स्वभावका व्यक्ति पनि हुन्छन् । त्यस्तै स्वभाव मध्यकी एक हुन् –रजनी पनि । जे कुरामा पनि प्रतिक्रिया दिइहाल्ने तर यसपाली यात्रामा धेरै सहनशील देखिइन् । साँच्चै जीवन पनि एक प्रकारको नटुङ्गिने यात्रा हो, हामी अनवरत हिँडिरहेछौँ । बाल्यकालबाट युवास्था, वृद्धावस्था, इहलोक—परलोक सब यात्राको नै रूप हो ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, कात्तिक २५, २०८० १५:५४