डर लाग्दा दिसा लाग्छ ? हुन सक्छ, इरिटेबल बोवेल सिन्ड्रोम (भिडियो)

A+ A A-

नेपालमा पेटसम्बन्धी समस्या नभएका सायदै होलान् । समस्या भए पनि यो समस्याको उपचार सम्भव छ । चिकित्सकसँग समस्या निर्मूल पार्ने उपाय पनि छ । तर, पेटसम्बन्धी देखिने इरिटेबल बोवेल सिन्ड्रोम (आईबीएस)का लागि भने कुनै पनि उपचार छैनभन्दा पनि फरक नपर्ला ।

यो समस्या औषधि उपचारबाट निको पार्न सकिँदैन । व्यक्ति स्वयम्‌ले यसलाई नियन्त्रणमा भने राख्न सक्छन् । नेपालमा धेरै देखिने गरेको यो समस्याबाट पुरुषको तुलनामा महिला धेरै प्रभावित हुने गरेको वरिष्ठ पेटरोग विशेषज्ञ डा. विधाननिधि पौडेल बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘यो समस्या लिएर अस्पताल पुग्नेहरूको संख्या धेरै छ । महिला पुरुष दुवै जनामा उत्तिकै देखिने यो समस्यामा तुलनात्मक रूपमा महिला बढी प्रभावित हुने गरेको पाइन्छ ।’

के हो इरिटेबल बोवेल सिन्ड्रोम ?

इरिटेबल बोवेल सिन्ड्रोम (आईबीएस) भनेको विभिन्न किसिमका लक्षणहरू मिलेर पेटमा देखिने एउटा सिन्ड्रोम हो । यसमा आन्द्राहरू बढी चल्ने अथवा कम चल्ने लक्षणहरू देखिन्छन् ।

डा. पौडेलका अनुसार यसलाई मेडिकल भाषामा फङ्क्सनल डिजिज पनि भन्ने गरिन्छ । यो हुँदा कुनै पनि आन्द्रामा केही हानि तथा नोक्सानी हुने हुँदैन । तर, त्यसको काममा भने बाधा पुगिरहेको हुन्छ ।

इरिटेबल बोवेल सिन्ड्रोम हुँदा पेट दुख्ने, फुल्ने समस्या हुन्छ । र, योसँगै दिसाको प्रक्रिया पनि परिवर्तन हुँदै जान्छ ।

यसमा दिनमा एकपटक दिसा गर्ने बानी भएका मानिसहरूमा दिनमा दुईपटक हुन सक्छ । कसैलाई ४/५ पटकसम्म पनि हुन सक्छ । तर, यसरी दिसा भए पनि उनीहरूको दिसाको ‘भोलुम’ (मात्रा)मा भने परिवर्तन नहुने उनको भनाइ छ ।

डा. पौडेल भन्छन्, ‘कुनै व्यक्तिले एक दिनमा २ सय ग्राम दिसा गर्छ भने उसले दिनभरमा पाँचपटक दिसा गरेको पनि उसको दिसाको मात्रा २ सय ग्राम नै हुन्छ ।’

त्यस्तै, कडा दिसा भएका व्यक्तिमा पातलो र पातलो भएका व्यक्तिलाई कडा खालको दिसा जाने हुन्छ । कतिपय व्यक्तिमा भने दिसा गरिसकेपछि दिसा ननिख्रेको जस्तो हुने हुन्छ ।

जीवनशैलीमा समस्या

इरिटेबल बोवेल सिन्ड्रोमको समस्या हुने व्यक्तिको जीवनशैलीमा समस्या भइरहेको हुन्छ । डा. पौडेलका अनुसार यसलाई ‘गट ब्रन डिजिज’ पनि भन्ने गरिन्छ । कुनै व्यक्तिलाई धेरै चिन्ता लिइरहेका छन् । धेरै सोचिरहेका छन् वा एन्जाइटी छ भने उनीहरूलाई पेट दुख्ने समस्या हुन्छ । र, दिसा लाग्ने समस्या हुने गर्छ । केहीमा भने दिसा नै नहुने पनि हुन सक्छ ।

उनी भन्छन्, ‘कुनै व्यक्ति अन्तर्वार्ताका लागि जानुभन्दा अगाडि वा परीक्षामा जानुभन्दा अगाडि आत्तिने हुन्छ । जसले गर्दा उनीहरूलाई दिसा लाग्ने हुन्छ । मानिस आत्तिँदा आन्द्राहरू ‘डाइपर सेन्सेटिभ’ हुने हुँदा यस्तो हुने गर्छ ।’

तर, यो समस्या हुँदा व्यक्तिको शारीरिक स्वास्थ्यमा समस्या भने देखिँदैन । समस्या लिएर अस्पताल पुग्ने गरेका व्यक्तिमा विभिन्न जाँच गर्दासमेत उनीहरूमा कुनै पनि समस्या देखिँदैन । र, यही समस्याकै कारण पछि गएर स्वास्थ्यमा कुनै पनि समस्या देखिँदैन ।

कसरी थाहा हुन्छ ?

पेट दुख्ने र दिसामा परिवर्तन हुने यसका मुख्य लक्षण हुन् । तर, यी लक्षण तीन महिनादेखि देखिएको भने हुनुपर्छ । डा. पौडेलका अनुसार एकपटक मात्र यस्ता लक्षण देखिएको अवस्थामा त्यसलाई इरिटेबल बोवेल सिन्ड्रोमका रूपमा मानिदैन ।

उनी भन्छन्, ‘परीक्षा, अन्तर्वार्ताजस्ता ठाउँमा जाँदा एकपटक भएको अवस्थामा त्यो सामान्य पनि हुन सक्छ । तर, इरिटेबल बोवेल सिन्ड्रोम भएको भन्नका लागि लगातार तीन महिनादेखि हप्तामा दुई पटकसम्म पेट दुख्ने अनि पटकपटक दिसा लाग्ने समस्या भएको हुनु पर्छ ।’

किन हुन्छ ?

यो समस्या संसारमा ३ देखि ३० प्रतिशत जनसंख्यामा देखिने गरेको अध्ययनहरूले देखाएका छन् । जसले धेरै तनाव लिने गर्छन्, उनीहरूमा यो समस्या धेरै देखिने गरेको डा. पौडेल बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘यही समस्याका कारण उनीहरूको दिनचर्यामा असर पुग्छ ।’

डा. पौडेलका अनुसार यो समस्याको उपचार छैन । तर, व्यक्ति आफैँले भने खाने कुरामा ध्यान दिनुपर्ने डा. पौडेल बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘यो समस्या भएका व्यक्तिे मुख्य त तनाव कम गर्नुपर्छ । त्यसपछि कफीयुक्त, गहुँबाट बनेका खानेकुराको सेवन गर्नु हुँदैन । बदाम, चनालगायतको सेवन त्यस्ता व्यक्तिहरूका लागि राम्रो मानिदैन । दूधजन्य पद्धार्थ पनि उनीहरूका लागि उपयुक्त मानिदैन ।’