‘स्वास्थ्य मन्त्रालयले ऐनविपरीत काम गर्दा हामी राजीनामा दिएर निस्कियौँ’

A+ A A-

विगत नौ महिनादेखि बोर्डमा अध्यक्षको पद खाली छ । यसका लागि हामीले धेरै कोशिस गर्‍यौँ । बोर्डको सम्बन्धित मन्त्रालय स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय भएका कारण मन्त्रीले सिफारिस गरेर मन्त्रिपरिषद्ले अध्यक्ष मानोनित गर्ने प्रावधान ऐनमा छ ।

नौ महिनासम्म अध्यक्ष पद खाली हुँदा पनि मन्त्रालयले अध्यक्षका लागि चासो देखाएन ।

योभन्दा अगाडि साढे दुई वर्षबाट ओएनएम (स्थायी कर्मचारीको संगठन संरचना) बनाएर बार्डले मन्त्रालयलाई पठायो । त्यसपछि फेरि ११ महिनाअगाडि यही विषयमा विस्तृत छलफल भएपछि मन्त्रालयले स्वीकृत गरेर मन्त्रिपरिषद्‌मा पठाउने भन्ने कुरा भएको थियो । तर, मन्त्रालयले संरचना मन्त्रिपरिषद्लाई सफारिस नगरेर हामीलाई असयोग गर्‍यो ।

कर्मचारीमा समस्या

बोर्डको स्थापनाकालदेखि स्वास्थ्यबाट काजमा बोर्डमा काम गरिरहेका कर्मचारीहरू थिए । तर, केही समयअगाडि मन्त्रीस्तरीय निर्णय गर्दै स्वास्थ्य मन्त्रालयले उनीहरूलाई फिर्ता गर्‍यो । सबै जना फिर्ता भएपछि बोर्डले करारमा स्वीकृत ल्याएका कर्मचारी लोकसेवाको संलग्नतामा लिखित जाँच गराइएको थियो । यहाँ पनि नतिजा निकाल्न फेरि अवरोध गरियो ।

बोर्डमा कर्मचारी स्थायी पनि राख्न नदिने र अस्थायी कर्मचारीको प्रकृया पनि अगाडि बढ्न नसक्ने भयो । र, यही बीचमा कार्यकारी निर्देशक डा. दामोदर बसौलालाई मन्त्रिपरिषद् र मन्त्रीस्तरीय निर्णय एकै दिनमा गरेर पदबाट बर्खास्त गरियो ।

यसो भएपछि स्वास्थ्य बीमा ऐन २०७४ मा मन्त्रालयको निमित्त कर्मचारी बोर्डमा पठाउने व्यवस्था छैन । ऐनविपरीत स्वास्थ्य मन्त्रालयको गुणस्तर मापन महाशाखाको प्रमुखलाई निमित्त गराएर बोर्डमा पठाइयो ।

यो सबै कुराको सिलसिलालाई हेर्ने हो भने बोर्ड जुन अवधारणको रूपमा नेपालमा स्वास्थ्य बीमा लागू गराइएको थियो, त्यो मुताबिक राज्यको सबै संरचानाले यसलाई कमजोर पार्ने, लथालिङ्ग पार्ने र बीमालाई अगाडि बढ्न नदिने किसिमको रवैया देखियो । ऐनविपरीत मन्त्रालयले गरेको कामको कारणले गर्दा हामीले राजीनामा दिएर निस्कनु परेको हो ।

स्वास्थ्य मन्त्रालयको हस्तक्षेप

स्वास्थ्य बिमा बोर्ड, स्वास्थ्य बिमा ऐन २०७४ अनुसार यो एउटा स्वायत्त संस्था हो । स्वास्थ्य मन्त्रालयले अस्पतालहरूमा सेवा प्रवाहको काम गर्छ । अस्पतालहरूको गुणस्तर हेर्छ, त्यसको सेवा प्रवाह हेर्छ । र, त्यसको निरीक्षण गर्छ । त्यो स्वास्थ्य सेवा स्वास्थ्य बीमा बोर्डले किनेर आफ्ना बिमितहरूलाई सेवा प्रवाह गर्ने गर्छ ।

स्वास्थ्य मन्त्रालय र बीमा बोर्ड छुट्टाछुट्टै हुन् । तर, स्वास्थ्य मन्त्रालयको ब्यूरोक्रेसी, नेतृत्वले स्वास्थ्य बीमा बोर्डलाई एउटा महाशाखाको रूपमा मात्रै हेर्ने दृष्टिकोँण राखिएको छ । जुन ऐनको बर्खिलाप हुने गरी भएको हुनाले हामीले ऐनअन्तर्गत नियुक्ति भएको हुनाले बाध्य भएर हामी ५ जनाले राजीनामा दिनु परेको हो ।

नेपालमा मात्र नभएर अन्तर्राष्ट्रिय बीमाको जुन अवधारण हो, त्यो अनुसारको लागू हुन सकेको छैन । ८ लाखभन्दा बढी नेपाली स्वास्थ्य उपचारका कारण गरिबीको रेखामुनि धकेलिइरहेको अवस्था छ । यसलाई कम गर्नका लागि स्वास्थ्य बीमामार्फत उनीहरूको सहयता गर्नका लागि बीमाको अवधारण ल्याइएको हो ।

तर, यसलाई जनु किसिमले राज्यका संरचनाबाट ऐनको व्यवस्था गरेर सञ्चालन गरिएको छ । त्यहीअनुसार ऐनअन्तर्गत चलाउन दिनुपर्ने राज्यको कर्तव्य हो । त्यो कर्तव्य राज्यले पूरा गर्न नसकेको अवस्था छ ।

बोर्डमा भइरहेका बेतिथिलाई सुधार्न हामीले धेरै कोशिस गर्‍यौँ । र, हामी ५ जना सदस्यले मात्रै केही पनि गर्न नसक्ने भएपछि अन्ततः हामी निस्कनु नै उपयुक्त हो भनेर निस्केका हौँ ।

-थापा स्वास्थ्य बीमा बोर्डका सदस्य हुन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, कात्तिक २, २०८० १६:३५