म जनताकै एक–एक रुपैयाँबाट पाइलट बन्न चाहन्छु

सेता सर्टमा दिपेन्द्र तामाङ

A+ A A-

भन्न त कतिले मलाइ जिद्दी भन्छन् तर धेरैले मेरो लगनशीलता र मिहिनेतको पनि कदर गर्छन् । हुन पनि, सानो छँदा मेरो लक्ष्य पाइलट बन्नु थियो । बुबा नहुँदा पनि त्यही थियो, मम्मीले छाडेर जाँदा पनि त्यही । घर छोडेर जाँदा पनि त्यही, महिनौँसम्म गोजीमा पैसा नहुँदा पनि त्यही । अनि सबैले हुँदैन-हुँदैन भन्दा पनि त्यही । सरकारको तीनै तहले गर्न नसक्दा पनि मेरो लक्ष्य यही छ ।

लक्ष्य हासिल गर्न पैसा नै सबै थोक होइन भनेर प्रमाणित गर्न पनि म पाइलट बन्न चाहन्थेँ । गरिब, दुर्गम गाउँको विद्यार्थीले उच्च शिक्षा हासिल गर्न सक्दैन भन्ने भ्रम चिर्न भए पनि म पाइलट नै बन्न चाहन्थेँ ।

सपना देखेँ, मिहिनेत गरे सफल भइन्छ है भन्ने उदाहरण बन्न भए पनि म पाइलट बन्न चाहन्थेँ । जनजाति, विपन्न वर्गको मान्छे पनि अघि बढ्न सक्छ है भन्न पनि म पाइलट बन्न चाहन्थेँ । आफ्नो लक्ष्यमा अडिग रहन सक्नुपर्छ है भन्ने ज्ञान दिन पनि म पाइलट बन्न चाहन्थेँ ।

म दोलखाको दुर्गम गाउँमा हुर्के, पढेको । एक दिन शहरमा पढ्ने दाइले म गाउँमा पढेकाले अंग्रेजी आउँदैन होला भनेर मलाइ हात अघि बढाएर हेपाहा शैलीमा सोध्नुभयो, 'What's up buddy ? What's your aim in life?' त्यतिबेला म कक्षा २ मा पढ्दै थिएँ ।

अनि मैले हात मिलाउँदै भने, 'fine till date my brother, my aim in life is to be a pilot and serve the nation and help needy students'.

२१ वर्ष पहिले बुबा र मम्मीको विवाह भयो । बिहे हुँदा बुबा १५ अनि मम्मी १४ वर्षको मात्रको हुनुहुन्थ्यो रे । त्यसैले म जन्मिँदा मम्मी सानै हुनुभएकाले म ठूलो मम्मी, आण्टी, दिदीहरूको दूध खाएर हुर्कें । मैले तामाङको मात्र होइन, नेवार, क्षेत्री, बाहुन र अझ तल्लो जात भनिनेहरूको पनि दूध खाएको छु । त्यसैले म सबैको साझा छोरा भएँ ।

बुबाले विवाहको केही वर्षपछि अर्को विवाह गरेर हामीसँग टाढिनुभयो । त्यसपछि मम्मी घर छोडेर, माइत आएर बस्न थाल्नुभयो । बुबा मम्मी लिन कहिल्यै आउनुभएन । र, मम्मी फर्केर घर जाने कुरा पनि भएन । म र मेरो भाइ मावलामै हुर्कि-बढ्यौँ ।

हाम्रो सारा जिम्मेवारी अब मम्मीको काँधमा आयो । आयश्रोत थिएन । त्यसैले उहाँले केही बाख्राहरू र एउटा सानो भैँसी किनेर ल्याउनुभयो । बाख्रा, भैँसी , कुखुरा बेचेर पैसा कमाउन कम्तीमा वर्ष दिन लाग्ने भएकाले उहाँले रक्सी पारेर बेच्न थाल्नुभयो ।

उहाँले एकचोटि रक्सी बनाएर बेच्दा ३०० रुपैयाँ नाफा हुन्थ्याे । दिनभर पानी ओसारेर, आगोमा बसेर, रक्सीको भारी बोकेर ७-८ किलाेमिटर भिरको चिप्लो बाटो पार गरेर जानुपर्थ्यो ।

पैसा सकिँदा उहाँ राति २ बजे नै उठेर रक्सी पार्नुहुन्थ्यो । मलाइ कस्तो नरमाइलो लाग्थ्यो । अनि, म पनि उठेर पढ्न थाल्थेँ । म उठेर पढेको देखेर उहाँको अनुहारमा आएको खुसी म अझै झलझली सम्झन्छु र त्यो मुहार नै मेरो सबैभन्दा ठूलाे प्रेरणा हो । अहिले त्यो मुहार सम्झिँदा आँखाबाट आँसु खस्छ ।

दुःखसुख आफ्नो ठाउँमा थियो तर त्योभन्दा बढी उहाँ समाजसँग जुधिरहनुभएको थियो । एकल महिलालाई समाजले हेर्ने दृष्टिकोण फरक छ अझ उहाँ त माइतमा बस्नुभएको पर्नुभयो । उहाँ समाजका तिखा शब्दहरू, लाञ्छनाहरूसँग मानसिक रूपमा जुधिरहनुभयो र उहाँ उमेरभन्दा बढी बुढी देखिन थाल्नुभयो र उहाँको तौल पनि निकै घट्यो ।

त्यसैले होला, उहाँले हामीलाई बेलाबेला समाज, धनी-गरिबबारे बुझाउन खोज्नुहुन्थ्यो तर म सानै भएकाले बुझ्दिनथेँ । तर, गल्ती गरेर गाली गर्नुभएको होला जस्तो लाग्थ्यो ।

उहाँलाई पीडा भए पनि मेरो पढाइको अब्बलता देखेर उहाँमा छुट्टै जोश थियो र मप्रति ठूलाे आशा पनि थियो । म उहाँको बाँच्ने आधार थिएँ । त्यसैले मेरो ध्यान पढाइमै होस् भनेर उहाँले मलाइ कहिल्यै भारी बोक्न लगाउनुभएन । घाँस काट्न भन्नु भएन, बारी खन्न कहिल्यै भन्नुभएन ।

पैसा सकिँदा उहाँ राति २ बजे नै उठेर रक्सी पार्नुहुन्थ्यो । मलाइ कस्तो नरमाइलो लाग्थ्यो । अनि, म पनि उठेर पढ्न थाल्थेँ । म उठेर पढेको देखेर उहाँको अनुहारमा आएको खुसी म अझै झलझली सम्झन्छु र त्यो मुहार नै मेरो सबैभन्दा ठूलाे प्रेरणा हो । अहिले त्यो मुहार सम्झिँदा आँखाबाट आँसु खस्छ ।

उमेरसँगै म अतिरिक्त क्रियाकलापहरूमा पनि राम्रो हुँदै गएँ । बोल्ने स्वभाव पनि झनै राम्रो हुँदै गयो । कक्षा ८ पुग्दासम्म मैले आर्ट सेन्टर चलाउने जिम्मा पाइसकेको थिएँ । मेरो काम हरेक शनिबार कार्यक्रम गरेर विद्यार्थीका इच्छा अनुसार कहिले खेल, कहिले चित्र बनाउने, कहिले नाँचगान त कहिले बाहिरी किताब पढ्ने कार्यहरू गराउने थियो । मेरो काम देखेर मम्मी एकदमै खुसी हुनुहुन्थ्यो । साथै, पढाइ बिग्रेलाकि भन्ने चिन्ता पनि उहाँमा थियो ।

आर्ट सेन्टर आउने विदेशीहरू, काठमाडौंका ठूला दाइहरूको माध्यमबाटै मैले बाहिरी ठूलाे संसार छ भन्ने कुरा थाहा पाएँ । संसार गाउँबाहिर, दोलखाबाहिर पनि छ भन्ने बुझेँ । त्यसपछि आफ्नो प्रतिस्पर्धा बढाउन काठमाडौं गएर पढ्ने ठूलाे इच्छा मनमा पलायो । मैले जिद्दी गर्न थालेँ । त्यसपछि म काठमाडौंमा मामा घरमै बसेर ९ र १० पढ्ने भएँ । म काठमाडौँ आएपछि मम्मी धेरै रुनुभयो रे, जता गए पनि रुनुहुन्थ्यो रे, मलाइ पछि छिमेकी बज्युहरूले सुनाउनुहुन्थ्यो ।

काठमाडौं आएपछि पनि म पढाइ, खेल अनि अरु अतिरिक्त क्रियाकलापमा अझै राम्रो गर्दै गएँ । फुटबल ट्रेनिङका कारण कक्षा कोठामा नभए पनि म हरबार प्रथम नै हुन्थेँ । हरेक आइतबार र बिहीबार द हिमालयन टाइम्समा लेख छाप्थेँ । यस्को कारण पनि म विद्यालयमा उदाहरणीय पात्र बन्दै थिएँ ।

मेरो एसईई परीक्षा नसकिँदै मैले गाउँको एक सरकारी विद्यालयमा पढाउने शिक्षक नभएको कारण दुई हप्ता कक्षा ८, ९ र १० लाई पढाएँ । सरकारी विद्यालयका विद्यार्थीहरू पढ्ने हुँदैनन् भन्ने कुरा झुटो रहेछ । अति मिलनसार र ज्ञानी हुन्छन् भन्ने त्यो बेला मैले थाहा पाएँ ।

अब म कलेज पढ्न बुबासँग बस्नुपर्ने भयो । योभन्दा पहिले बुबा सँगसँगै बसेको मलाइ याद छैन । मैले विज्ञान संकाय लिएँ । म कलेज पढ्न थालेको एक महिना नबित्दै मम्मीले दाेस्राे विवाह गरेर गएको खबर आयो ।

कक्षाकोठामा नबसे पनि मेरो परीक्षामा ए प्लस आयो । एसईईपछि म सानोमा पढेको विद्यालयमा शिक्षक जागिरे भएँ । मैले कक्षा ५ देखि १० सम्म गणित, कम्प्युटर, विज्ञान पढाउनुपर्ने थियो । मेरो जीवनको पहिलो तलब नै १२ हजार रुपैयाँ थियो । मेरो जीवनको पहिलो कमाइ देखाउन नपाउँदै मलाइ सानैदेखि हुर्काउनुभएकी हजुरआमा बित्नुभयो । हाम्राे परिवारकाे जेष्ठ अभिभावक यो संसारमा रहनुभएन ।

रक्सी बनाउँदा सधैँ आगोमा बस्नुभएको मम्मीको दुःख देखेर मैले मेरो पहिलो कमाइबाट मम्मीलाई ग्यास चुल्हाे किनिदिएर सरप्राइज दिएँ । त्योबेला गाउँमा कमैसँग ग्यास चुल्हाे थियो । मम्मी एकदमै खुसी हुनुहुन्थ्यो ।

अब म कलेज पढ्न बुबासँग बस्नुपर्ने भयो । योभन्दा पहिले बुबा सँगसँगै बसेको मलाइ याद छैन । मैले विज्ञान संकाय लिएँ । म कलेज पढ्न थालेको एक महिना नबित्दै मम्मीले दाेस्राे विवाह गरेर गएको खबर आयो ।

त्यो नै मेरो जीवनको नरमाइलाे दिन थियो, २३ भदाै २०७५ । मैले जीवनका हरेक सपना मम्मीसँगै देखेको थिएँ , तर अब उहाँ म सँगै साथ दिन बाँकी समय हुनुहुन्थेन । मलाइ मानसिक पीडा भयो । म हप्तौँ रोएर बसेँ, कलेज पनि गइन । जता गए पनि मम्मीसँगै बिताएका पलहरूको याद आउँथ्यो ।

मम्मीप्रतिको मायाले म यसरी रोएको बुबालाई अनि कान्छी मम्मीलाई मन परेको रहेनछ । पहिले कान्छी मम्मी र मम्मीको मायामा त्यति फरक लाग्दैनथ्याे । कथा, कविता र फिल्ममा देखाइएको जस्तो नहुने रै'छ कान्छी मम्मी भन्ने भयो । तर बिस्तारै मम्मी अरुसँग गएसँगै कान्छी मम्मीले व्यवहार परिवर्तन गर्नुभयो । बीचमा सहनै नसकिने व्यवहार पनि कान्छी मम्मीले गर्नुभयो (खुलाउन चाहिन ) । र अति भएपछि मैले घर छोडेर हिँड्नुपर्ने बाध्यता आयो । फि तिर्न नसकेर कलेज पनि छोड्नुपर्‍यो । घर छोडिसकेपछि बुबाले एक कल फोन पनि गर्नुभएन । लिन आउनुहुन्छ कि भन्ने आशा थियो, त्यो त झन् परको कुरा भयो ।

नयाँ कोठा लिन मेरा अंकल, मामाहरूले सहयोग गर्नुभयो । मेराे कोठामा म्याट्रिस ओछ्याइएको थियो । किताब नै किताब थियो र केही जोर लुगा मात्र । न सिरक डस्ना थियो, न खाना पकाउने भाँडो नै । त्यसैले महिनौँसम्म चाउचाउ, फ्रुटी, दुनोटहरू खाँदै बसेँ ।

म होटलमा काम गर्थें । बाटोमा मजस्तै विद्यार्थी हल्ला गर्दै, रमाउँदै कलेज गाको देख्दा भगवानलाई प्रश्न गर्थे : मैले के अपराध गरेँ र म यहाँ होटलमा छु ? मेरा साथीहरू कलेजमा छन् । साथीहरू कलेज गएको देख्दा मेरा आँखामा आँसु टिलपिल टिलपिल हुँदै भुइँमा खस्थे । विद्यालय / कलेज जाने विद्यार्थी देख्दा पनि मनमा असह्य पीडा हुन्थ्यो । त्यो छल्न म विद्यार्थी नहिँड्ने गल्लीबाट हिँड्थेँ ।

केही महिनापछि मैले इलेक्ट्रिक राइस कुकर किनेँ । चामलको बोरा नै किन्नु पर्दैन, किलोको हिसाबमा पनि चामल पाइन्छ भन्ने थाहा पाउँदा म धेरैपछि खुसी भएको थिएँ । कुकरमा खाना बनाउँथे र बीचमा गिलास राखेर दाल पकाउँथे ।

वेटरको काम गर्दागदै मैले केही दिन खलासी पनि गरेँ । त्यहाँ पनि टिक्न सकिनँ । बिहान ट्युसन पढाउने काम पनि पाएँ । ८,९ र १० कक्षालाई गणित अति ११ लाई फिजिक्स र गणित । ११ उत्तीर्ण नगरे पनि म ट्युसन पढाउन सक्थेँ । मैले धेरै मिहिनेत गर्नुपर्‍यो ।

ग्वार्काे-लगनखेल-जाउलाखेल- माइतीघरहुँदै खोलैखोला साइकलमा बिहानै झिसमिसमै चाबहिल जानेबेला माइतीघरको सेन्ट जेभियर्स कलेजलाई ढोग्थेँ । सेन्ट जेभियर्स मेरो ड्रिम कलेज थियो ।

बेलाबेला मम्मीलाई नयाँ नम्बरबाट फोन गर्थे । मलाइ उहाँको आवाज मात्र सुन्नुथियो । उहाँ 'हेल्लो, को हो ?' भनि नसक्दा नै मेरा आँखाबाट आँसु टिलपिल-टिलपिल हुँदै भुइँमा खसिसक्थे । म भक्कानिन्थेँ ।

धेरैले मेरो अवस्था देखेर बिचरा भन्थे । कतिले पाइलट होइन, इन्जिनियर पढ भन्थे । कोही गरिबले लक्ष्य बोकेर हुँदैन, विदेश गएर भाँडा नै माझ्नुपर्छ भन्थे । जो भेट्दा पनि 'गरिबले कहाँ पढ्न पाउँछ ?', 'खाडी जाने हो', 'ज्याला मजदुरी गर्ने हो' जस्ता कुराहरू भन्थे । म प्रश्न गर्थे किन ?

त्यसपछि मलाइ कलेजले २०७६ फाल्गुनमा ११/१२ को फि तिरे १२ को परीक्षा दिन पाउने कुरा सुनायो । मलाइ ग्याप गर्न मन थिएन । त्यसैले ऋण खोजेँ र ११ को ३५ हजार र १२ को ६० हजार फि तिरेँ । कलेज भर्ना भएँ तर परीक्षा दुई महिनापछि थियो, वैशाखमा । त्यही समय लकडाउन भएकाले मैले प्रशस्त पढ्ने समय पाएँ ।

पहिलो लकडाउन सकिएलगतै २०७७ मङ्सिरको पहिलो हप्ता ११ को अनि तेस्रो हप्ता १२ को परीक्षा दिएँ । कलेज नगई, आफैँ पढेको भरमा मैले ३.२२ जीपीए ल्याएँ ।

१२ को परीक्षा सकिएलगत्तै विद्यालय खुल्न थालेँ र मैले एउट प्रतिष्ठित विद्यालयमा पूर्ण रूपमा पढाउने काम पाएँ । मैले कक्षा ६ देखि ९ सम्म गणित र कम्प्युटर पढाउनुपर्ने थियो । पछि ११ पढाउँछु भनेर ढिपी गरेपछि कक्षा हेरेर मलाइ ११ फिजिक्स र बेसिक म्याथ अनि १२ मा बिजनेश म्याथ दिइयो ।

मेरो शैक्षिक योग्यता नपुगे पनि म पढाउन सक्छु र अरुभन्दा राम्रो सक्छु भन्ने विश्वास थियो । मिलनसार, फरक तरिका र सधैँ उपस्थित हुने भएकाले विद्यार्थीहरूले पनि मलाइ रुचाउन थाले ।

१२ सकिएपछि स्नातक पढ्नुभन्दा म जसरी भए पनि मेरो लक्ष्य पूरा गर्नतर्फ उन्मुख हुन थालेँ ।

मैले हरेक हप्ता एक नेता भेट्थेँ । समाजमा नाम चलेकाहरू भेट्थे । बुद्धिजिवी, आफन्त भेटेर यो लक्ष्यलाई कसरी साकार बनाउने भनेर सल्लाह माग्थेँ ।

विपन्न परिवारमा हुर्केकाले म गरिबीभन्दा बढी गरिबीका कारण गुमाइएका अवसरहरू, मारिएका- कुल्चिएका सपनाहरू देख्छु । मलाइ मेरो लक्ष्य पूरा गरेर कदापि धनी हुनु छैन ।

धेरैले मेरो अवस्था देखेर बिचरा भन्थे । कतिले पाइलट होइन, इन्जिनियर पढ भन्थे । कोही गरिबले लक्ष्य बोकेर हुँदैन, विदेश गएर भाँडा नै माझ्नुपर्छ भन्थे । जो भेट्दा पनि 'गरिबले कहाँ पढ्न पाउँछ ?', 'खाडी जाने हो', 'ज्याला मजदुरी गर्ने हो' जस्ता कुराहरू भन्थे । म प्रश्न गर्थे किन ? किन गरिबले लक्ष्य बोक्नु हुँदैन ? गरिबलाई किन सरकारले सहयोग गर्दैन ?

मैले जति धेरै मान्छे भेट्थेँ । मेरो कौतुहल झन बढेर आयो । मिहिनेत गरे ठूलाे मान्छे भइन्छ है भनेर त्यही किताबले सिकाएको थियो मलाइ । जता गए पनि पैसा किन चाहिन्छ ? एकअर्कालाई सहयोग गर्न सकिन्न र ? दुर्गम गाँउका मानिस खेतीपाति नै गरेर बस्ने हुन् त ? के जीवनमा लक्ष्य लिएर केही बन्छु अनि मजस्तै अरुलाई सहयोग गर्छु भन्नु गलत हो ? अपराध हो ? भन्ने प्रश्न मनमा खिल जसरी बसिरह्यो र अझै मैले यसकाे चित्तबुझ्दो जवाफ पाएको छैन ।

धनी परिवारका छोराछोरी बाआमाको धन, पहुँच भए पनि पढ्न मनै छैन भन्दा म घुटुक्क थुक निल्ने गर्छु । मसँग पैसा भा'को भए, म त के के पो पढ्थे भनेर सोच्छु । भगवान हुन्छन् भन्छन् तर खोइ त मेरो कुरामा भगवानले सहयोग गर्नुभएको भनेर गुनासो पनि गर्छु ।

विपन्न परिवारमा हुर्केकाले म गरिबीभन्दा बढी गरिबीका कारण गुमाइएका अवसरहरू, मारिएका- कुल्चिएका सपनाहरू देख्छु । मलाइ मेरो लक्ष्य पूरा गरेर कदापि धनी हुनु छैन । मलाइ मजस्तै पढ्न नपाएका विद्यार्थीहरूलाई पढाउने मन छ र पढाउँछु नै ।

तीन वर्षको दौरानमा मैले २ हजार १ सयभन्दा धेरै ठूलासाना नेताहरू भेटिसकेँ । म त्यो निचोडमा पुगिसकेँकि हामी जनता नेताका लागि थुकेकाे थुक मात्र हौँ, उनीहरूलाई देश र जनताको पटक्कै चिन्ता छैन ।

मैले मन्त्री भइसकेकाहरू, सांसदहरू, नयाँ दलका महान नेताहरू सबै भेटिसकेँ तर तपाईंहरूले उनीहरूको जवाफ सुन्नुभयो भने पक्कै पत्याउनुहुन्न कि उनीहरूले कुन हद पार गरेका छन् भनेर ।

जस्तोसुकै शासन व्यवस्था भए पनि जनता नै सर्वश्रेष्ठ हुन्छन् । सरकारले पढाउन नसकेर के भयो त ? नेताले कुनै भिजन नदिएर के भाे ? हामी जनता त छाैँ नि ।

केही पछि म मम्मीसँग बोल्न थालेँ । उहाँकाे परिवारले मेराे अभियानमा धेरै सहयोग गर्नुभाछ । सबैभन्दा मेरो टेन्सन लिने मेरो मम्मी नै हुनुहुन्छ । अर्को विवाह गरेर पनि, छोरा पाइसकेपछि पनि मलाइ दैनिक फोन गर्नुहुन्छ । खायो-खाएन साेध्नुहुन्छ । समाजमा अपहेलित मेरो मम्मी राम्रै घरमा, बुझ्ने परिवारमा घरजम गरेर खुशी हुनुहुन्छ । त्याे थाहा पाएर म पनि खुशी छु ।

जति काेसिस गर्दा पनि कतैबाटट केही नभइसकेपछि मैले 'जनतावाट अध्ययनका लागि एक रुपैयाँ अभियान' सुरु गरेँ ।म जनताकै १/१ रुपैयाँ पैसाबाट पाइलट बन्न चाहन्छु । लक्ष्य हासिल गर्न पैसा नै सबैथोक होइन भनेर प्रमाणित गर्न पनि म पाइलट बन्न चाहन्छु ।

गरिब, दुर्गम गाउँको विद्यार्थीले उच्च शिक्षा हासिल गर्न सक्दैनन् भन्ने भ्रम चिर्न भए पनि म पाइलट नै बन्न चाहन्छु ।

सपना देखे मिहिनेत गरे सफल भइन्छ है भन्ने उदाहरण बन्न भए पनि म पाइलट बन्न चाहन्छु ।

जनजाति, विपन्न वर्गको मान्छे पनि अघि बढ्न सक्छ है भन्न पनि म पाइलट बन्न चाहन्छु ।

आफ्नो लक्ष्यमा अडिग रहन सक्नुपर्छ है भन्ने ज्ञान दिन पनि म पाइलट बन्न चाहन्छु ।

हजुरहरूले समाजमा अझै सहयोगी हातहरू छन् भन्ने कुरा प्रमाणित गर्न भए पनि सहयोग गरिदिनुहोला ।

कसम, म हार मान्दै मान्दिनँ । तपाईंहरूकाे सहयाेग खेर जान दिने छैन ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, कात्तिक १, २०८० ०७:४२