दाहिने हात भाँचिँदा

A+ A A-

‘बाबा आजकाल निकै व्यस्त हुनुभा'छ, हामीसँग बिताउने टाइम नै छैन !’

छोराछोरी हुर्कंदै गएपछि घरमा श्रीमती मात्र होइन, उनीहरूका पनि केही अपेक्षा र सरोकारहरू पेस हुन थाल्दा रहेछन् । एउटा जिम्मेवार अभिभावकको हिसाबले सम्भव भएसम्म ती पूरा पनि गर्न मन लाग्ने रहेछ । हुन पनि भेरी अस्पतालको नेतृत्व सम्हाल्दा विगत एक वर्ष निकै व्यस्ततामा बितेको थियो । आजको युगमा मानिस निजी, व्यावसायिक र पारिवारिक जिम्मेवारीको बीचमा यसरी तानातानमा परेको हुन्छ कि एकातिर बढी समय दिँदा अर्को पक्ष मर्कामा पर्छ । यस्तोमा प्राय:को पारिवारिक समय नै कटानमा पर्छ । म कुनै अपवाद थिइनँ ।

मलाई नाच्न नआउने, तर एक दुइ फन्का घुम्न रमाइलो लाग्ने ! मान्छेले आफूमा भएको कमजोरी सन्तानबाट पूर्ति गराउन खोज्ने आम प्रवृत्ति रहेछ । त्यसैले मलाई पनि आफ्ना छोराछोरीहरू नाचगानमा दक्षता राखुन्‌जस्तो लाग्थ्यो । उनीहरूलाई रस बसाउन म पनि कहिलेकाहीँ उनीहरूसँग नाचिदिन्थेँ, टिकटकै नबनाए पनि । आफू खुसी हुन कुनै बाँच्ने कला सिकाउने गुरुकोमा गएर उनीहरूको इशारामा नाच्नुभन्दा यस्तैगरी नाच्दा मलाई बढी सन्तुष्टि मिल्छ । भरखर मात्र भेरीको मुख्तियारीबाट फुर्सद पाएको थिएँ । त्यसैले त्यस दिन क्लिनिकबाट घर फर्किंदा पुन्टे ब्लुटुथ स्पिकर झोलामा हालेर लिएर गएँ, केटाकेटीसँग नाच्न भनेर !

अचेलका केटाकेटी उम्रिदै तीन पात । अझ फेसबुकका रिल र टिकटकले गर्दा डान्सका केही स्टेप ‘रिफ्लेक्स’ नै बनिसकेका हुन्छन् । छोरी १० वर्षजति भएकाले उनलाई स्टेप, ताल र कोरियोग्राफीको चेत अलिअलि परिसकेको झैँ लाग्छ । ५ वर्षको छोरो गीतमा नाच्नभन्दा पनि स्पाइडर म्यान, ब्ल्याक प्यान्थर वा सिनस्याङजस्ता पात्रलाई आदर्श मानेर उड्ने, जम्प हान्ने र स्टन्टलाई बहादुरी ठानिरहेको थियो । एउटा गीतको स्टेपमा छोरी ढाडमा टेकेर कुनै एक्रोब्याट ट्राई गर्न खोज्दै थिइन्, छोरोले कतैबाट डाइभ हान्यो । सन्तुलन बिग्रिँदा मैले दुवै हात टेक्न खोजे पनि धेरै बल दाहिने हातमा पर्‍यो । जोडसँग नाडीमा बल पर्दा बुढीऔँलाको फेदतिर किरिक्क आवाज आएर चसक्क दुख्यो ।

दिमागले ‘लौ हड्डी त भाँचियो’ भन्यो, जुन मुखबाट पनि निस्कियो । खाटमा बसेर भिडियो खिचिरहेकी श्रीमती बिलखबन्दमा परिन् । उनी विस्मयमा 'मैले त भन्दै थिएँ' भन्दै सबैलाई होलसेलमा कराउन थालिन् भने छोराछोरी आफूले ठूलो गल्ती गरेको महशुस गरेर पिलपिल गर्न थालेँ । साइडमा भएको मोबाइल कठिन गरी बायाँ हातले डायल गरेर अगाडिको फ्ल्याटमा बस्ने अर्थोपेडिक्स सर्जन, पुरानो बालसखा प्रकाश थापालाई खबर गरेँ । उनले लु एक्सरे गर्न गैहालम् भनेर इमर्जेन्सीतिर दौडाए ।

दश वर्षअघिसम्म दुर्गमको हेल्थ पोस्टजस्तो भेरी अस्पतालको इमर्जेन्सी आजकल बल्ल कुनै प्रेषण अस्पतालको व्यस्त इमर्जेन्सीजस्तो हुन थालेको छ । म पुग्दा पनि कुनै नेतालाई टाउकोमा चोटपटक लागेर ल्याएको हुँदा आगन्तुकहरूको घुइँचो थियो । एक्सरेको डिस्प्लेमा नाडी देखिनेबित्तिकै दाहिने हातको रेडियस भन्ने हड्डीको टुप्पो (स्टाइलोइड प्रोेसेस) लाछिएको (एभल्जन फ्र्याक्चर) स्पष्ट देखियो ।

प्लास्टर लाग्ने भयो भन्नेमा त म आफैँले मानसिक रूपमा सोचिसकेको थिएँ । तर, जब डा प्रकाशबाट जोर्नीको भाग नै प्रभावित हुने भएकाले प्लास्टर मात्र लगाएर जोडिने नजोडिने सम्भावनामा जोखिम लिनुभन्दा के-वायर हाल्नु उचित हुन्छ भन्ने राय आयो । मेरो धरातल भासिएजस्तो महसुस भयो । औषधि विज्ञान र एनेस्थेसियाको विधिले गर्दा अपरेसनको दुखाइसँग त खासै डर मान्नुपर्ने अवस्था थिएन तर त्यसपछि करिब छ हप्ता जसरी मेरो जीवनशैली प्रभावित हुनेवाला थियो, एक डाक्टरको हैसियतमा मैले त्यसको भेउ पाइसकेको थिएँ ।

घटना भएको आधा घन्टामा मेरो अपरेसन नै सकियो । राति ११ बजेतिर आएर एनेस्थेसियाले लट्याएको हात ‘आर्म स्लिङ’ मा घुसारेर कष्टबिना नै निदाइयो ।

मैले जीवनमा कैयौँ रहरहरू मारेको छु । व्यक्तिगत, व्यावसायिक र पारिवारिक जीवनमा तादात्म्यता नमिल्दा कैयौँ योजनाहरू थाती राखेको छु । तर ओहो…! कति क्षणभङ्गुर रहेछ मानव जीवन । कस्तो सिसाझैँ कमजोर रहेछ भौतिक स्वास्थ्य ।

भदौ ६ गतेदेखि जीवनले नयाँ मोड लियो । एउटा चल्तीको डाक्टरको दाहिने हात ठन्डाराम अवस्थामा । संयोगले यति नै बेला नेपाल सरकारले स्टाफ कलेजमा निजामती कर्मचारीलाई दिने वरिष्ठ कार्यकारी विकास कार्यक्रम (एसईडीपी) को पनि अन्तिम अन्तिम मोड्युल चलिरहेको थियो । तालिमको क्रममा थाती रहेका प्रोजेक्ट वर्क सम्झेरै मन अमारियो । बिहान एकछिन क्लिनिक पनि पुगेँ । दूरदूरबाट बिरामी आएका थिए । म विवश थिएँ । त्यो बिहान भेला भएका केही बिरामीलाई आफ्ना सहयोगीलाई औषधि लेख्न लगाएर व्यवस्थापन गरी पठाएँ । तर, मलाई अबको छ हप्ता कसरी म्यानेज गर्ने भनेर सोच्न केही समय आवश्यक भएको महसुस भयो ।

राप्ती स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान घोराही दाङले एमडी/एमएस अध्ययन अध्यापन गराउनका निम्ति पूर्वाधार अनुगमन गर्न चिकित्सा शिक्षा आयोगबाट डा प्रकाश थापा र डा कीर्तिपाल दाङ जाने कार्यक्रम पूर्वनिर्धारित नै थियो । तर, काठमाडौंबाट आउनुपर्ने टिम लिडर आउन नमिल्ने भएपछि मलाई उक्त कामका लागि प्रस्ताव गरियो । अस्पताल/क्लिनिकमा केही गर्न नसक्ने विवशतामा नेपालगञ्ज बस्नुभन्दा मन पनि केही बहलिने र अब कसरी अगाडि बढ्ने भन्ने योजना बनाउन सोच्ने समय पनि निक्लिने हुँदा यो प्रस्ताव मलाई ठीकै लाग्यो । अचानक दाङ हिँड्ने योजना बन्यो । घरबाट कस्तो प्रतिक्रिया आयो होला, अनुमान गर्नुस् ।

बौद्धिक वर्गले अन्य इन्द्रियको प्रयोगले नै पनि आफ्नो काम गर्न सक्दा रहेछन् । अड्को भनेको हस्ताक्षर गर्नु मात्र रहेछ । दाङको अनुगमन सफलतापूर्वक सम्पन्न गरियो । बडो कष्टका साथ आफ्नो अस्तित्व जनाइयो हस्ते गर्दा ।

बाटोभरि अब लेखनदास सहयोगी कसलाई राख्ने भनेर मथिंगल घचघच्याएँ । दुई/चार जना मेडिकल अफिसरलाई भनेँ । कोही केही दिनका लागि मात्र उपलब्ध हुन सक्ने, कोही निश्चित समय मात्र दिन सक्ने त कोही यूएसएमएलाई परीक्षाको तयारीमा व्यस्त हुने हुँदा उति चाख मानेजस्तो देखिनँ । म आफ्नो छालासम्बन्धी विषयमा एक जना डाक्टरलाई नै अनौपचारिक रूपमा विज्ञता हस्तान्तरण गर्न चाहन्थेँ । तर मेडिकल अधिकृतले यो अवसरको महत्त्व नबुझेपछि धेरै जम्लहात गर्नुभन्दा आफ्नै एचए सहयोगीलाई तिखार्ने निर्णयमा पुगेँ । दुई दिन मेडिकल अधिकृतबाट नै अन्तरिम सहयोग लिएँ ।

त्यसको दुई दिनपछि नै स्टाफ कलेजको पोलिसीसम्बन्धी अन्तिम चरणको तयारी र सहभागीबीच इन्डक्सनका निम्ति धुलिखेलमा कार्यक्रम राखिएको थियो । स्टाफ कलेजको नियम कडा थियो । एक/दुई सेसनबाहेक कुनै पनि क्लास/मोड्युलमा अनुपस्थित हुन नपाइने नियम सुरुमै बताइएको थियो र त्यसको पालना पनि सख्त किसिमले सबैले पालना गरिरहेका थियौँ । धुलिखेल जानुको विकल्प थिएन ।

औपचारिक कार्यक्रम । पोशाक पनि औपचारिक नै लगाउनुपर्ने । तीन दिनमै आफ्नो दैनिकीका सबैभन्दा गाह्रा कामहरूको मलाई हेक्का भैसकेको थियो । हातको प्लास्टर पनि जोगाउनुपर्ने, नेपालगञ्जको गर्मीमा दैनिक ननुहाई सम्भव पनि नहुने । कोभिडताका भेरी अस्पतालको टिमले गरेका केही जुगाडु उपाय (नवप्रवर्तन अलिक भारी शब्द होला) मध्ये स्थानीय रूपमा उपलब्ध सामानको प्रयोग गरेर हामीले पीपीई बनाएका थियौँ । मेरो विज्ञताले पनि उति नमाग्ने हुँदा पीपीईको व्यक्तिगत प्रयोग मैले गर्नुपरेको थिएन । तर यहाँनेर भने त्यो पीपीईको जुत्ता छोप्ने सु-कभर काममा आयो ।

प्लास्टरमाथि त्यो खोल लगाएर नुहाउँदा पानीले भिज्दैनथ्यो । तर पनि खोल लगाउने र झिक्ने क्रममा के-वायर माथि थिचिँदा झिल्का छु्ट्ने गरी चसक्क दुख्थ्यो । पाइन्टको हुक लगाउनु अर्को गाह्रो काम थियो । पाइन्ट लगाइसकेपछि पेटी पनि कस्नै पर्‍यो । यसमा चैँ दुई हातको भूमिका साह्रो महसुस हुन्थ्यो । सर्टकै टाँक लगाउनु पनि सुरुसुरुमा महाभारत नै हुन्थ्यो । नैना (श्रीमती)ले ट्राउजर र टिसर्ट लगाउँदा सहज हुन सक्छ भनेर आइडिया त दिएकी थिइन् । तर, औपचारिक कार्यक्रममा त्यसो गर्न सकिनँ । स्लिङमा हात झुण्ड्याएरै धुलिखेलको दुईदिने कार्यक्रम सकाइयो ।

ल्यापटपमा टाइप गरेर उक्त प्रिजेन्टेसनमा सहयोग गर्न नसके पनि आफूलाई लागेका कुराहरू साथीहरूलाई टिपाएरै टिमवर्कमा योगदान गरियो । त्यतिबेलै घोषणा भयो- तालिमकै क्रममा भदौको अन्तिम हप्ता टोली एक हप्ताका लागि भारत भ्रमणमा पनि जाने भयो । नयाँ अनुभवको उत्साहसँगै घाइते हात लिएर कसरी त्यो अवधि छिचोल्ने होला भनेर नौनाडी पनि सँगै गले ।

पुन: नेपालगञ्ज फर्केपछि निजी क्लिनिकमा एचए सहयोगी र अस्पतालमा जुनियर डाक्टरलाई मौखिक रूपमा यो बिरामीलाई यसो गर्नू भनेर निर्देशन दिएर आफ्नो काम सुचारु राख्न थालियो ।

घाइते भएर हिँड्दा शुभेच्छुकहरूलाई पटकपटक के भएको हो र कसरी भएको हो भनेर स्पष्टीकरण दिँदादिँदै झर्को पनि लाग्ने अवस्था आउने रहेछ । कतिलाई भन्नु । कतिलाई व्यख्या गर्नु । कतिलाई कसरी म्यानेज गरिरहेको छु भनेर प्रस्ट्याउनु ।

घाइते भएर हिँड्दा शुभेच्छुकहरूलाई पटकपटक के भएको हो र कसरी भएको हो भनेर स्पष्टीकरण दिँदादिँदै झर्को पनि लाग्ने अवस्था आउने रहेछ । कतिलाई भन्नु । कतिलाई व्यख्या गर्नु । कतिलाई कसरी म्यानेज गरिरहेको छु भनेर प्रस्ट्याउनु ।

यो एक अद्भुत अनुभव थियो । टाढाटाढाबाट बिरामी आएका हुन्थे । स्टाफ कलेजको तालिमले गर्दा विगत पाँच महिनादेखि नै मेरो उपस्थिति बिरामीको उपचारका निम्ति अनियमित हुने गरेको थियो । म नेपालगञ्जमा उपलब्ध छु भनेर आइसकेका बिरामीलाई म उपचारबाट इन्कार गर्न सक्ने अवस्थामा हुन्थिनँ ।

स्टाफ कलेजको तालिमका क्रममा पहिलो मोड्युल नै नेतृत्व विकाससम्बन्धी थियो । एउटा असल नेतृत्वले सिस्टम बसाउने हो । आफ्नो अनुपस्थितिमा आफूले पूर्ण क्षमतामा काम गर्न नसक्ने अवस्थामा पनि विकल्पको विकास गरिनुपर्छ भनेर सैद्धान्तिक रूपमा पढिएको थियो । तर, यहाँ त त्यही दुर्लङ्घ्य परीक्षाको सामना गरिरहेको थिएँ ।

जीवनको यो चरणसम्म आइपुग्दा धेरै प्रकारका शिक्षक र धेरै विद्यार्थीसँग साक्षात्कार गर्ने मौका पाएको छु । सिक्ने र सिकाउने कुरा ‘इन्टेलिजेन्स’मा मात्र भन्दा सिक्ने ‘अटिच्युड’ मा पनि भर पर्ने रहेछ । फेरि म आफ्नो पुर्जा हरेक बिरामीले औषधि र प्रयोग गर्ने निर्देशन बुझ्नुपर्ने भन्ने मान्यता राख्ने मान्छे । सहयोगी बिक्रम भाइले टपक्क मेरो लेखनशैली टिपिहाल्यो । उसको शिक्षाअनुसार कतिपय स्पेलिङ सुरुमा गाह्रो भए पनि एकपटक भनेपछि उसलाई दोहोर्‍याउनु नपर्ने । ससाना मुसा, छालाको चम्कालाई कट्री गर्ने काम पनि सहयोगीहरूलाई सिकाएको थिएँ, जुन यति बेला काम लाग्यो ।

छालाको हाइड्रा फेसियल, केमिकल पिलिङजस्ता काम त धेरैजसो ठाउँमा नर्सिङ सहयोगीहरूले नै गर्ने गर्छन् । मैले बस्… उपचारसम्बन्धी निर्णय र औषधिका बारेमा ‘डिक्टेट’ गरे पुग्थ्यो । अस्पतालमा भने एक जना जुनियर विशेषज्ञ डाक्टर नै हुने हुँदा उनलाई सामान्य मार्गनिर्देश वा दुविधा परेको बेलामा सहजीकरण मात्र गरे पनि पुग्ने अवस्था थियो ।

सुरुमा सामान्य प्लास्टरको काम्रो बाँधे पनि पाँच दिनपछि ड्रेसिङ चेन्ज गर्न घाउ खोल्दा फाइबरको प्लास्टर बाँधियो । यो अलिक हलुङ्गो थियो । कैलेकाहीँ घाँटीमा झुन्ड्याउने थैलोबाट निकाल्दा पनि राहत मिल्ने । बीस दिन भैसकेपछि अर्थोपेडिक्स डाक्टरको सल्लाहमा प्लास्टर निकालेर ‘फोर-आर्म ब्रेस’ बाँध्ने सल्लाह भयो । यो निकै हलुङ्गो थियो र थैलोमा नराख्दा पनि हुने थियो । यसपछि भने दायाँ हातका औंलाहरू पनि अलिअलि चलाउन मिल्न थाल्यो । तर, अलिक टाइट गरी बाँध्दा वायर घुसारेको ठाउँमा चस्किँदा भने तोरीको फूल देखिन्थ्यो ।

बोलेर र सिकाए हुने काम त जेनतेन गुजारा चलाइयो । तर, तालिमका क्रममा सामूहिकबाहेक केही व्यक्तिगत असाइनमेन्ट पनि पूरा गर्नुपर्ने थियो, जसमा प्रिजेन्टेसनबाहेक रिपोर्ट पनि बुझाउनुपर्ने थियो । प्रिजेन्टेसनसम्म त विभिन्न ठाउँबाट फोटो/स्क्रिनसट भेला पारेर आफ्नो आइडिया व्यक्त गर्न चाहिने सामग्री भेला पारेँ अनि प्रस्तुत पनि गरेँ । तर, प्रतिवेदनको दस्तावेज नबुझाई कलेजले नमान्ने भयो ।

मैले नेपाली टाइप गरेको देख्दा धेरै मान्छे अचम्ममा पर्ने गर्छन् । आफ्नो ल्यापटप भेटेँ भने अंग्रेजीभन्दा नेपाली छिटो टाइप गर्न सक्छु । आँखा (चर्म चक्षु) र ब्रह्म (ज्ञान चक्षु) भन्दा पनि विशिष्टीकृत चक्षु हामी धेरैको औँलाको विकास हुने भएको रहेछ, आजको दिनमा । बरु अंग्रेजी टाइप गर्न एक हात मात्र चले पनि चोरऔँला माझीऔंला प्रयोग गरेर अधिकांश मानिसले जसरी टाइप गर्न सकिने । तर, औँलाको स्थानअनुसार कुन अक्षर कहाँ भनेर ‘रिफ्लेक्स’का आधारमा टाइप गरिने नेपाली पारा लाउन सकिनँ । कलेजमा विशेष अनुरोध गरेर केही सक्षम भएपछि लिखित प्रतिवेदन बुझाउने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेर काम थाती राखियो ।

निर्धारित समयमा इन्डिया टुर पनि सुरु भयो । अरु घुमघाम हुन्थे भने सिधै हापिन्थ्यो होला । तर निजामती कर्मचारीको रूपमा प्राप्त यो एकपटकको सिक्ने अवसर यसै जान दिन मन पनि लागेन । अनि आँठेको ज्वरोले सुताउँछ कि भन्ने हुँदाहुँदै पनि अत्यावश्यक औषधि पोको पारेर दिल्लीतिर लागियो ।

धन्न त्यहाँ खासै केही लेख्ने काम हुन्थेन । व्यक्तिगत विवरणहरू लेख्न साथीहरूले सहयोग गर्नुभयो । बिहान तयार हुने बेलाको कष्ट उस्तै नै थियो । तर, एकपटक तयार भैसकेपछि भने खासै गाह्रो हुन्नथ्यो । बफेटमा खाना उठाउँदा वेटरहरूको सहयोग लिइयो । बाहुलाबाट ब्रेस नछिर्ने भएर कोट लगाउन नमिल्ने । टाई बाँध्ने त कल्पनाबाहिरको कुरो भयो ।

लामो समय दायाँ हात ननुहाएकाले आफ्नो हात आफैँलाई गन्हाउन थालिसकेको थियो । दिल्लीमा साथीहरूको ‘सपिङ मिसन’ नै चल्यो । आफू भने प्याकिङ गर्दा हुन सक्ने कष्ट सम्झेर सपिङ सीमित गरियो । जस्तो होटलमा बसे पनि खाने र सुत्नेबाहेक अरु सुविधा उपयोग नगरेको यो गोर्खेले पहिलोपटक प्याकिङ गर्ने बेलामा ‘बट्लर’ को सहयोग पनि लियो । दिल्ली मात्र नभएर हरिद्वार, देहरादुन र हृषिकेशसम्मको यात्रा र गंगा स्नानसमेत ‘कम्प्रोमाइज्ड’ अवस्थामै गरियो ।

असोजको ५ गते ठीक एक महिना पुग्यो । लेखेर बुझाउनुपर्ने असाइनमेन्ट पनि नबुझाई सुख थिएन । अरु कसैलाई मुखले भनेर पनि यो काम छिचोल्न सजिलो थिएन । भ्वाइस टाइपिङ पनि मैले प्रयास नगरेको होइन । आफैँले ल्यापटपको किबोर्ड नथिची मेरो काम सकिने देखिएन र रिपोर्ट नबुझाई स्टाफ कलेजको तालिम सकिने अवस्था पनि थिएन । भित्रबाट वायरले फिक्स गरेको हुनाले बाहिरको काम्रोमा मात्र भर परिएको थिएन । धेरै भित्र-बाहिर नघुमाउने सर्तमा कोठामा बसेको बेलामा काम्रो निकालेर जतनले औँलासम्म चलाउने स्वीकृति पाइयो ।

शनिबारको दिन बिहान ६ घन्टामा २२ पान्ना लेखेर आफ्नो असाइमेन्ट बुझाइयो र अन्ततोगत्वा ८ गते तालिम पनि सकाइयो । अनि ४२ दिन पुगेपछि अस्ति असोज १७ गते वायर पनि हटाइयो । अलिक छिटो फोर-आर्म ब्रेसलाई बिदा गर्नाले औँलाहरूको अररोपना कम भइसकेको थियो । अब आफ्नो नियमित काममा फर्किंदै छु ।

हात त भाँचियो अनि जोडियो पनि । तर, योबीचमा भोगेका सिकाइहरू जीवन दर्शनमा समेत प्रभाव पार्ने खालका सँगालियो ।

दैनिक रूपमा अस्पताल डुल्दा धेरै प्रकारका बिरामीहरू देखिन्छन् । सबैको पीडा आत्मबोध गर्न सम्भव पनि हुन्न । तर, आफूले भोगेका समस्यामा भने छुट्टै सहानुभूतिको विकास हुने रहेछ ।

कुनै जमानामा भक्तराज आचार्यको जिब्रोको क्यान्सरको कारणले जिब्रो काट्न परेको सुन्दा आङ सिरिङ्ग भाको थियो । एक त खाना खान अहम्‌ भूमिका हुने जिब्रो काटिने, अझ त्यहीमाथि गायकको । उहाँलाई परेको वज्रपात कुनै बेला कल्पना मात्र गर्न सक्थेँ भने यो घटनापछि यस्ता घटनामा निकै परिस्कृत Empathy पनि विकास भयो ।

दैनिक रूपमा अस्पताल डुल्दा धेरै प्रकारका बिरामीहरू देखिन्छन् । सबैको पीडा आत्मबोध गर्न सम्भव पनि हुन्न । तर, आफूले भोगेका समस्यामा भने छुट्टै सहानुभूतिको विकास हुने रहेछ । हाम्रा अधिकांश सार्वजनिक संरचना अपाङ्गमैत्री छैनन् । अस्पतालमा ट्रली गुडाउने भुईंमा खाल्डाखुल्डी हुन्छन् । बिरामी ओसारपसार गर्न ट्रलीका पाङ्ग्रा ह्वार्लाङ्ह्वार्लाङ हल्लेका हुन्छन् । यी सब चीजले बिरामीको आवतजावतमा कति पीडा दिँदो हो, त्यो मैले भएको छु । हामी एकछिन भन्दै, ठूलो डाक्टर आउनुभएको छैन भन्दै र विभिन्न बहानामा बिरामीको उपचारमा ढलाइ गरिरहेका हुन्छौँ । तर, त्यसबाट बिरामीलाई कति मर्का परिरहेको हुन्छ भन्नेमा अझ नजिकबाट भाव बुझ्ने भइयो । तर, यी सब शारीरिक पीडा र भोगाइभन्दा जीवनको बुझाइ नै पुन: परिभाषित भयो ।

हामी आफ्नाबारेमा धेरै सिकायत गर्छौं । विभिन्न अभाव र कठिनाइ देखाएर कामबाट भाग्ने बहाना खोज्छौँ । तर, आफूले एकछिनमा गर्न सक्ने कुरा अरुलाई लगाएर गराउँदा घन्टौँ लाग्ने वा कतिपय अवस्थामा हुँदै नहुने अवस्थाको पीडा कस्तो हुने रहेछ, त्यो अनुभव गरियो । मानिसहरू दुई हातले उत्तिकै सक्षमताका साथ काम गरेको देख्दा मनमनै डाहा लाग्थ्यो । होटलकै पार्टीमा जाँदा पनि हातले मुछेर भात खान पाए भनेर कल्पिने मेरो मन डेढ महिनासम्म बायाँ हातले चारो टिप्दा कहिल्यै अघाएजस्तो लाग्दैनथ्यो । मेरो समस्या त क्षणिक थियो, केही समयपछि म पुन: सामान्य हुन्छु भनेर दिन, घन्टा गने पनि हुन्थ्यो । तर, स्थायी प्रकृतिका नशा वा हड्डीका रोग लागेर संकुचित जीवन बिताइरहेका मानिसहरूको अवस्था के होला ? आफू कहिल्यै पनि ठीक हुन्न भन्ने थाहा पाउँदा बाँच्ने जिजीविषा कायम राख्न कति आत्मबल सँगाल्नुपर्छ होला ?

अर्को कुरो, मानिसलाई आफूलाई नपरुञ्जेल पो रहेछ, यस्तो परे म के गर्थें होला भनेर छालामा काँडा उमार्ने । उक्त परिस्थितिको सृजना भएपछि त त्यसको सामना गर्नुको कुनै उपाय रहेनछ ।

मैले जीवनमा कैयौँ रहरहरू मारेको छु । व्यक्तिगत, व्यावसायिक र पारिवारिक जीवनमा तादात्म्यता नमिल्दा कैयौँ योजनाहरू थाती राखेको छु । तर ओहो…! कति क्षणभङ्गुर रहेछ मानव जीवन । कस्तो सिसाझैँ कमजोर रहेछ भौतिक स्वास्थ्य । कुनै पनि बेला इही सकिन सक्ने रहेछ भने कुनै पनि बेला थला पनि पर्न सकिने रहेछ । त्यसैले जीवनका हरेक प्रतिकूलताका बारेमा मानसिक रूपमा तयार हुनु नै श्रेयकर हुने रहेछ ।

आज कुनै रहर पूरा गर्न समय मिलेको छैन भने भोलि त्यो गर्न शरीरले साथ नदिन सक्ने रहेछ । अत: जीवनमा जेका लागि पनि मानसिक रूपमा तयार भएर बस्नुपर्दो रहेछ । र, आफ्नो भूमिका पूरा गर्ने विकल्पको पनि विकास गर्नु आजको समयको माग पनि रहेछ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, कात्तिक ६, २०८० ०७:३८