नेपालगञ्ज घटनाको पर्दापछाडि को छ ?

A+ A A-

विगत केही महिनायता देशभित्र शृङ्खलाबद्ध रूपले विविध समस्याहरू देखा पर्दै गएका छन् । यी समस्याहरू स्व:स्फूर्त हुन् वा वर र परका इष्टमित्रहरूको साथ पाएर सतहमा देखा परेका हुन्, त्यसको यथोचित अध्ययन अनि रोकथाम तत्कालै गर्नुपर्ने खाँचो देखिएको छ ।

यी घटनाहरूका प्रकृति अनि परिवेश पनि मिल्दाजुल्दा नै छन् । यद्यपि कतिपय अवस्थामा यिनको प्रकृति र अवस्था फरक छ । तर, मूलभूत कुराहरू भने समान नै छन् । ती समानताहरू भनेका राजनीतिक व्यवस्थाप्रति जनताको अनुभूति र उनीहरूको भोगाइसित गाँसिएका छन् । यसमा एकातिर सरकारको निकम्मापनबाट उब्जेका नागरिक समस्या छन् भने अर्कोतिर ती समस्याका सम्बन्धमा सरकारको न्यून चासो हुनुले पनि जनता थप आक्रान्त र आक्रोशित बन्दै गएका छन् । यद्यपि यी जनआक्रोशहरू हालसम्म केही व्यक्ति अनि समूहमा मात्र सीमित छन् । यी व्यक्ति र समूहहरू संगठित देखिँदैनन् । तर, अब स्थिति फेरिएको संकेत देखिन थालेको छ ।

सतहमा देखा परेका यस्ता समस्याहरू अब सुस्त-सुस्त थिग्रिन लागेको आभास हुन लागेको छ । किनभने एकैखाले समस्या भोग्दै र झेल्दै आएकाहरू आ–आफ्ना धर्म, सम्प्रदाय, राजनीतिक आस्थाभन्दा माथि उठेर देशका खातिर एकै ठाउँमा उभिने दिन आइसक्योजस्तो आभास हुन थालेको छ ।

आजका दिनसम्म पनि देशका सामु थुप्रिएर रहेका अनगिन्ती समस्याहरूका बारेमा सरकार र सरोकारवाला निकायहरू उदासीन छन् । सरकारको यो उदासीनता र किंकर्तव्यविमूढको अवस्थामा आन्तरिक एवं बाह्य अपराधीहरूले चलखेल गर्ने गरेका उदाहरणहरू हामीमाझ थुप्रै छन् । किनभने यो अवस्था अपराधीहरूका लागि बढी उत्पादक हुन्छ । यही अवसरको खोजीमा रहेका हरेक अपराधकर्मीले मौकामा चौका हान्ने गर्छन् । यदि निष्पक्ष भएर हेर्ने हो भने विगतदेखि आजसम्म देशभित्र भएका हरेक घटना, चाहे त्याे जमिम शाह, मिर्जादिलसाद बेग वा मजित मनिहारको हत्याका पछाडि बाह्य शक्तिहरूकै हात र साथ रहेको कुरा पुष्टि भइसकेको छ । तर सरकार, नेपाली राजनीतिक दल, सेना, प्रहरी र प्रशासकहरू यसबारे मौन छन् । यो मौनताले उनीहरूको लाचारीपन र बाध्यताको पुष्टि गर्छ ।

देशका सामु अहिले ठूलाठूला समस्याहरूका चाङ छन् । समस्या नभएको कुनै पनि निकाय छैन । देशका हरेक क्षेत्र समस्याग्रस्त छन् । शिक्षा, स्वास्थ्य, कर्मचारीतन्त्र, बैंकिङ अनि परराष्ट्र आदि सबैको दशा समान छ । राज्यसंयन्त्रको यो लथालिङ्ग र भताभुङ्ग अवस्थाबारे सबै राजनीतिक दल मौन छन् । यिनको देखावटी मौनताले केही अनिष्ट हुँदै छ भन्ने कुराको संकेत गर्छ । धरान, सर्लाहीपछि नेपालगञ्जमा जे–जस्ता कारणले धार्मिक सद्भाव खलबलियो, त्यसमा सतहमा देखिएका कारण मात्र पक्कै छैनन् भन्ने ती घटनाका प्रवृत्ति र एकाएक देखिएको सलबलाहटले प्रस्ट्याउँछ । नेपालगञ्जमा देखिएको र्‍याली अनि उग्र भिडलाई हेर्दा पर्दापछाडि केही खिचडी पाकिरहेको संकेत गरेको छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिका सन्दर्भ सामग्रीहरूमा विश्वका कतिपय देशका केही क्षेत्रहरूलाई 'trouble spot' भनेर उल्लेख गरेको पाइन्छ । यस्ता 'trouble spot' हरूमा भारतको जम्मुकश्मिर, लद्दाख, हैदराबाद, मेघालय र अरुणाचल आदि मानिन्छन् भने पाकिस्तानको बलुचिस्थान, पञ्जाब अनि पाकशासित कश्मिर आदि पर्छन् । यसका अतिरिक्त चीनको सिङ्झ्याङ, तिब्बत अनि हङकङ, इजरायलको गाजापट्टी आदि पनि यसका जल्दाबल्दा उदाहरण हुन् । तर, यस्ता कष्टकर क्षेत्रहरूको लिस्टमा अब त नेपालको तराईका केही जिल्लाहरू पनि सूचीबद्ध हुने दिन आएजस्तो यस लेखकलाई लाग्दै छ । जो आउने नयाँ पुस्ताले अवश्य नै पढ्न पाउनेछन् भने आजको पुस्ताले देखेर, भोगेर अनि सुनेर भए पनि यसबारे जानकारी हासिल गरिसकेको छ ।

नेपालगञ्जको घटनालाई नियाल्दा अति दु:खका साथ भन्नुपर्छ– सरकार र यस मातहतका निकाय यस्ता घटना र तिनको दूरगामी असरबारे या त अनभिज्ञ छन्, या कसैको दबाब र प्रभावमा लाचार छन् ।

यतिखेरको यो घटनालाई नियाल्दा अति दुखःका साथ भन्नुपर्छ– सरकार र यसमातहतका निकाय यस्ता घटना र तिनको दूरगामी असरबारे या त अनभिज्ञ छन्, या कसैको दबाब र प्रभावमा लाचार छन् । किनभने शिष्ट र सभ्य जुलुसका सहभागीहरूले समेत गेटभित्र प्रवेश नपाउने त्यस कार्यालयमा यो उग्र भिडले कसरी प्रवेश पायो ? अनि प्रमुख जिल्ला अधिकारीको कार्यालयको बरन्डामा आफ्नो झण्डा देखाउन कसरी सफल भयो ? यो घटनाले जिल्लाभित्र अमनचयन र सुरक्षा खोज्ने सर्वसाधारणले के बुझ्ने ?

यदि यसैगरी अराजकता बढ्दै जाने हो र त्यसैको आडमा असामाजिक तत्त्वहरूका गतिविधिहरू बढ्दै जाने हो भने, आमनागरिकले के गर्ने ? यसको जवाफ दिने को ? त्यसैले यस्ता अराजक गतिविधि निर्मूल गर्न सरकार, नागरिक समाज अनि धार्मिक गुरुहरूको भूमिकाको खाँचो छ । यदि यस्ता उन्मादी घटनाहरू समयभित्रै रोक्न सरकारी निकाय पनि असफल हुने हो भने समग्र मधेशकै विकास ठप्प हुने सम्भावना प्रचुर छ ।

यस प्रकारका घटनाहरू सामान्य व्यक्तिको आँखामा सामान्य आक्रोश मात्र देखिन सक्छ । तर, यसको दीर्घकालीन असर भने हामीले अनुमान गरेभन्दा भयावह अनि कष्टकर हुनेमा शंका छैन । किनभने सुरुसुरुमा कुनै पनि घटना सामान्य नै लाग्छन् । यदि यिनको व्यवस्थापन समयमै गर्न सकिएन भने यसले निम्त्याउने परिस्थिति यहाँका बासिन्दाका लागि निकै दु:खदायी हुनेमा दुई मत छैन । यसको मार हाम्रा दुवै छिमेकी भारत र चीनले भोग्दै छन् । अत: नेपाल सरकार अनि यसक्षेत्रका बासिन्दाहरूले आगामी दिनमा यस प्रकारका असामाजिक गतिविधि हुन नदिन के गर्नुपर्ला भनेर गम्भीर भएर सोच्ने दिन आइसकेको छ ।

बाँके जिल्लामा बसोबास गर्ने सम्पूर्ण नागरिकहरू, के मधेशी, के पहाडी, के मुस्लिम, के हिन्दु, के क्रिश्चियन, के बुद्धिष्ट, सबैले नेपालगञ्जलाई वास्तवमै सद्भावको शहर बनाउने कार्यमा दत्तचित्त भएर लाग्ने प्रण आजैबाट गरौँ । होइन भने अबका केही वर्षमा यो शहर बिरानो हुन बेर लाग्ने छैन । यदि यस्ता गतिविधिहरूलाई समयमै नियन्त्रण र सदाका लागि निर्मूल गर्नतिर सरकार अनि बाँकेवासी लागेनौँ भने यसको नकारात्मक असर यहाँका हरेक क्षेत्रमा प्रतिबिम्बित हुनेछन् । यसको असर यहाँका स्कुल, कलेज, व्यापार व्यवसाय सबैमा देखिनेछ ।

खुला सिमाना भएकाले पनि आपराधिक मनोवृत्तिका मानिसहरूलाई अपराध गरेर भाग्न वा लुक्न नेपालका विभिन्न शहरहरूमा सजिलो छ । यो ठाउँको संवेदनशीलतालाई बुझ्दाबुझ्दै पनि समयभित्र सुरक्षाको बन्दोबस्त नगरिनुले प्रशासनको हेलचेक्र्याइँलाई जनाउँछ । नि:सन्देह ठाउँको संवेदनशीलताको आकलन र जनताको अमन-चयन कायम राख्ने प्रमुख दायित्व भनेको सरकारको हो । यसका लागि सरकार जतिसक्दो चनाखो, सुसूचित र सुसज्जित हुनु जरुरी हुन्छ । तर, यसपटक त्यो देखिएन । त्यसैले यो दुर्घटनालाई 'फलानी मरी' भन्नुभन्दा 'काल पल्किने त हैन' भन्ने रूपमा बुझेर सबै प्रकारको (इन्ट्रिगेटेड) उपचार नै यसको दीर्घकालीन समाधान हुन सक्ला ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, असोज १७, २०८० ०६:२४