'नाङ्गो गाउँ'का भुतुङ्गा मान्छे

A+ A A-

‘नाङ्गो गाउँ’ नाम सुन्ने बित्तिकै मेरो ७ वर्षे छोरो सिनेमा हेर्छु कि हेर्छु भन्दै सात हात उफ्रिन लाग्यो । अहिले उफ्रे पनि सिनेमा हेर्दा आफू पनि बोर हुन्छ र मलाईसमेत हेर्न दिँदैन भन्ने लागेर मैले धेरै सम्झाएँ । तर, उसले मानेन । सिनेमा अवधिभर उसले डिस्टर्ब त गरेन नै, बरु खुब घोरिएर सिनेमा सक्यो । ७ वर्षको जिरेले के सिनेमा बुझ्यो होला कुन्नी ?

मैले हलबाहिर निस्केपछि सोधेँ, 'बोर मानिनस् बाबु ? केही बुझिस् त ?'

उसले भन्यो, 'बाबा, झुटो बोल्दो रैछ फिलिममा । कोही पनि नाङ्गै रैनछन् त । ब्लर ब्लर किन देखाउनुपर्ने ? जरी लामालाई नाङ्गै देखाइदिए कत्ति मजा आउँथ्यो । दुइटैलाई नाङ्गै देखाएनन् । बाबा, बरु मोबाइलमा हेरम् न । मोबाइलमा त ब्लर देखाउन्न होला नि ।'

छोरो कुनै हालतमा आफूलाई मूर्ख बनाउन पाइन्न भन्ने मुडमा थियो । नाङ्गो मान्छे देख्न नपाएकोमा अलिकति खिन्न, अतिकति आक्रामक र असन्तोषी देखिन्थ्यो । कुरो के भने फिल्ममा एकपटक जरी लामालाई उसले आफूलाई सपनामा नाङ्गो देखेको देखाइएको छ । पासाङ सर क्लाइमेक्सतिर नाङ्गिन्छन् ।

सम्पादन गर्दा जननेन्द्रियको भागलाई ब्लर देखाइएको छ, जुन स्वाभाविक पनि हो । तर, बच्चा न हो । ऊ त सबै गाउँले नै नाङ्गै भएपछि कस्तो देखिन्छ होला भन्ने बालसुलभ तीव्र जिज्ञासाका कारण सिनेमा हेर्न गएको हो । आफ्नो जीवनमा कहिल्यै नदेखेको प्रौढहरूलाई ठूलो समूहमा नाङ्गै देखाइएको दृश्यको कल्पना नै कति एक्साइटिङ थियो होला म महसुस गर्न सक्छु । यस्तो केही नभएपछि ऊ मसँग अलिअलि चिढिए पनि ७ वर्षको बच्चालाई पनि यो फिल्मले बाँधेर राख्यो भन्छु ।

२० वर्षपछि कुनै नेपाली सिनेमाबारे लेख्दैछु । २०६१ तिर नवराज ढकालले बनाएको, धनेन्द्र देउजा निर्देशित मुनामदन हेरेर यति प्रभावित भएको थिएँ कि सोही साँझ फिल्मबारे लेख्न भित्रैबाट बाध्य भएको थिएँ । नेपालगन्जमै आएका ढकालसँग अन्तर्वार्ता पनि गरेको थिएँ, समानान्तर पत्रिकाका लागि । त्यसपछि केही छिटफुट सिनेमा हेरेँ हुँला । त्यसमा पनि नेपाली त तीन-चारवटा मात्र हेरिए होलान् । दयाहाङको जारी हेरेपछि उनकै अभिनय हेर्न नाङ्गो गाउँ हेरेको हुँ ।सिनेमाले मनमा यस्तो छाप छोड्यो कि २० वर्षपछि एकपटक कुनै सिनेमाबारे लेख्दै छु ।

‘नाङ्गो गाउँ’ एक सामान्य शिक्षकको असामान्य संकल्पको कथा हो । पासाङ सर एक कुशल शिक्षक, सरल चित्तका असल नागरिक, प्रेमपूर्ण पिता र जिम्मेवार पति हुन् । आफूले पढाउने गाउँको विद्यालय र गाउँलाई गाउँपालिका अध्यक्ष जरी लामाको हैकम, राजनीतिक दबाब र अराजक गतिविधिबाट मुक्त गर्न उनी अघि सर्छन् । केही चेतनशील गाउँलेले पासाङ सरलाई शिक्षक पेसा छोडाएर जरी लामाविरुद्ध चुनावमा उतार्छन् । जरी लामाले पासाङ चुनाव नलडोस् भनेर एउटा असामान्य सर्त अघि सार्दछ, जसअनुसार चुनावमा जो हार्छ ऊ मतगणना केन्द्रबाट घरमम्म नाङ्गै जानुपर्नेछ । गाउँले र समर्थकहरूले पासाङ सर हारेमा आफूहरू पनि नाङ्गिन्छौँ भनेर उनलाई चुनाव लड्नैपर्ने भनी कर गर्छन् ।

पुस्तौदेखि पाएको पारिवारिक विरासतझैँ गाउँमा राज गर्नु आफ्नो अधिकारजस्तै भएको महसुस गर्ने जरी लामाले आफूले हार्न सक्ने सम्भावना रहेका सबै छिद्रहरू टाल्न दुस्चरित्र देखाउँछ । ऊ पासाङ सरलाई डर, प्रलोभन, छल सबै प्रयोग गरेर परास्त गर्न दिनरात एक गरिदिन्छ । आदर्शवादी पासाङ सर पैसा खर्च गर्न र पैसामा बेचिन दुवै नमानेर निष्ठाको बलमा चुनाव लड्न चाहन्छन् । गाउँलेहरू अज्ञानी, मानवीय मूल्यबोधका हकमा चेतनहिनताको पराकाष्ठा नाघेका, अतिनिकृष्ट, कृतघ्न र पैसामा बिक्री हुने स्वभावका छन् ।

मतदाताहरूको विवेकको यो हविगत र साथ दिनेहरूको ढुलमुले इमानका कारण पासाङ सरले चुनाव हार्छन् । जरी लामा प्रवृत्तिको विजय हुन्छ । हारेका पासाङ सर नाङ्गै घर पुर्‍याइन्छन् । मासुभातमा भोट बेच्ने नैतिकताले नाङ्गा मान्छेहरूको बीचमा बस्नु निरर्थक ठानेर विरक्तिएको पासाङ सरको परिवार गाउँ छोडेर अज्ञात यात्रातिर पलायन हुन्छ । फिल्मको कथा यत्ति हो ।

नेपाली सिनेमाको कन्टेन्ट र अभिनय दुवैमा धेरै परिपक्वता र चेतनशीलता आइसकेको रहेछ भन्ने कुरा यो सिनेमा हेरेपछि थाहा हुन्छ । त्योभन्दा बढी त दर्शक चेतनशील भएकोमा खुसी लाग्दोरहेछ । यस्तो खाले कन्टेन्टको सिनेमाले यति धेरै कलेक्सन गर्नु यसको सफलता हो । बलिउडमा राजनीतिक, आध्यात्मिक, समाजसेवाका कन्टेन्ट भएका सिनेमाहरू फ्लप भएका धेरै उदाहरण छन् । यस्ताखाले झिना कथा भएमा मसला धेरै हालेर लगानी उठाउन कोसिस गरिन्छ । कतिपय सफल हुन्छन्, कति सक्दैनन् ।

फिल्म हेर्दै जाँदा कथा यति अस्वाभाविक भएर पनि कसरी यति सरल किसिमले बगिरहेको छ भन्ने लाग्छ । यो दयाहाङ, मिरुना, बुद्धि तामाङको मौलिक अभिनय र सहजताको बल नै हो । भिलेन पनि शारीरिक, व्यवहारिक, अभिनेता, प्रवृत्तिका आधारमा नाटकीय रूपले साइकोप्याथ देखाउनुपर्ने मानक यो सिनेमाले भत्काइदिएको छ । नाङ्गो हुँदा सबै करङ गन्न मिल्ने ख्याउटे, मरनच्याँसे जरी लामालाई भिलेन पत्याउन सुरुमा कठिन नै हुन्छ । तर, यसका सबै पात्रहरूले सिनेमालाई अर्ग्यानिक बनाउन खुब मिहिनेत गरेका छन् ।

नाङ्गो गाउँ सिनेमा नराम्रो भन्ने कोही छैन । एक मात्र कारण यसको सत्यदर्शन हो । सत्य सधैँ नाङ्गो हुन्छ । हामीले पार्टीलाई मत हालेको, मासुभातमा बिकेको, विविध अपेक्षा र लोभका कारण आफ्नो नेता छानेको सत्य नाङ्गो छ । यस्तै, केही आंशिक र केही पूर्ण नाङ्गो सत्य हेरेर फर्केका सबै बालिग मतदाताको मुख खिन्न हुन्छ । मान्छेमा आफूलाई नायक सम्झेर पात्रसँग एकाकार हुने स्वभाव हुन्छ भनेर रस साधारणीकरणको सिद्धान्तले भन्छ । हामी सबै आफूलाई राम्रा मान्छौँ । यसर्थ सिनेमामा निर्दोष सामान्य शिक्षक पासाङ सर नाङ्गिँदा कि हामी आफूलाई नाङ्गिएको अनुभूत गर्छौं कि आफूलाई पासाङ सरलाई नाङ्गो बनाउने शंकर मान्छौँ । जुनसुकै पात्रसँग एकात्म भए पनि सिनेमामा हामी आफूलाई निर्दोष, सत्यमार्गी, सरल, समाजसेवी भएर पनि नाङ्गिनु परेको कारुणिक पात्रका रूपमा अनुभूत गरेर नाङ्गो गाउँका भुतुङ्गा मान्छे भएर हलबाट निस्कन्छौँ ।

दीपेन्द्र लामा निर्देशक र लेखक दुवै हुन् । उनीसँग यही सिनेमा हेरेपछि मात्र संक्षिप्त परिचय भएको छ । उनी अप्राप्त पैसाको भोक, प्राप्तिको उन्माद र विद्वताको अहंले आपूरित भएनन् भने नेपाली सिनेमाको इतिहासमा ध्रुवतारा हुनेछन् भन्नेमा म विश्वस्त छु । नाङ्गो गाउँ हरेक शिक्षक, विद्यार्थी, गृहिणी, प्रेमीप्रेमिका, मतदाता, नेता र कार्यकर्ताको कथा हो । यो सिनेमा कसले नहेर्ने भन्ने होला खै ?

अँ साँच्ची । कुरैकुरामा बिर्सेछु । राति सुत्नुअघि छोराले फेरि प्रश्न सोधेर उधुम मच्चायो- 'किन सु गर्ने ठाउँमा ब्लर देखाएको ? पूरै देखाए के हुन्थ्यो ?' मैले उत्तर दिन जानिनँ । सात वर्षको बच्चालाई कसरी बुझाउनु ? मनमनै आफूलाई भनेँ, 'बाबु किचिमिची ब्लर सत्यका कारण नै हामी दास जनता र उनी राजा नेताको प्रथा चलिरहेको छ । जुन दिन साँच्चै पासाङ सर वा जरी लामा प्रवृत्ति ब्लर पनि नदेखिने गरी नाङ्गिन्छन्, त्यसदिन देश कपडा लगाएर मायालाग्दो हुनेछ ।'

उसले बुझेन, जसरी हलबाहिर निस्कने हरेक दर्शकले आफू नाङ्गिएको बुझेनन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असोज ११, २०८० १२:२३