चीनमा बसेर झापा शरणामतीकाे त्याे दसैँ सम्झिँदा

A+ A A-

नेपालमा दसैँ लागिसकेको छ । गाउँमा मान्छे भेला हुन थालिसके होलान् । चीनमा पनि हामी नेपाली समुदायले आफ्नो तरिकाले दसैँ मनाउनेछौँ । संसारकै ठूलो देशमा बसेकी म यतिबेला नेपालकाे झापा शरणामतीको सानो गाउँमा मनाएको दसैँलाई खुब सम्झिरहेकी छु ।

सामान्यत: घटस्थापनादेखि नै दसैँ सुरु भएको मानिन्छ । तर, हामी केटाकेटीका लागि नयाँ लुगा किनेर खसी काटेपछि मात्रै दसैँ लाग्थ्यो । कतिपयले सप्तमीमा मार हान्थे । हाम्रो घरमा अष्टमीमा खसी काटिथ्यो । अँगेनोमा पानी उमाल्दै अर्को छेउमा खसी काट्न लागेको हेर्न हामी केटाकेटी खुब उत्सुक भएर उभिन्थ्यौँ । तर, काट्ने बेलामा हामीलाई त्यहाँबाट भगाइन्थ्यो । केटाकेटीले हेर्न हुँदैन भन्नुहुन्थ्यो । तर, कसैले कहिल्यै भनेनन् कि आखिर केटोकेटीले त्यो किन हेर्न हुँदैन भनेर ।

त्यसपछि हाम्रो मुख्य ध्यान नयाँ लुगामा हुन्थ्यो । आमाको सारी समातेर बजार गइन्थ्यो । त्यो बेला न हामीलाई फेसन र नयाँ ब्रान्डका कपडा चाहिन्थ्यो, न त विभिन्न ब्रान्डका कपडा नै पाइन्थ्यो । जे किनिदिनुहुन्थ्यो, त्यसमै खुसी भइन्थ्यो । एउटै चाहना हुन्थ्यो– टीका लगाउने बेला एक जोर नयाँ कपडा लगाउन पाइयोस् ।

नवमीको दिन घरमा हजुरबुबाले जमराको पूजा सकेर छोरी देवी हुन् भन्दै टीका लगाइदिनुहुन्थ्यो । अनि दक्षिणामा हामीलाई एक/एक रुपैयाँको नोट दिनुहुन्थ्यो । त्यो नोटमा राजाको फोटो हुन्थ्यो । अचेल एक रुपैयाँको नोट विरलै देख्न पाइन्छ । एक रुपैयाँले एउटा रातो बरफ आउँथ्यो । त्यो बरफ बेच्न साइकलमा व्यापारी डमरु बजाउँदै गाउँ घुम्थे । पैसा पाएको एकैछिनमा बरफ किनेर खाइन्थ्यो ।

टीकाअघिको रात काट्न निकै सकस हुन्थ्यो । कहिले रात जाला र भोलिपल्ट नयाँ लुगा, काँचका चुराका साथ टीका–जमरा लगाउँदै हिँड्ने, धेरै पैसा बनाउने सोचेर रातभर निद्रा नलाग्ने । जसोतसो बिहान भएपछि मम्मीसँगै उठेर नुहाइन्थ्यो । त्यसपछि नयाँ लुगा, चुरा लगएर हामी टीकाको साइत कुरेर बस्थ्यौँ भोकभोकै ।

सुन्छु– गाउँ पनि पहिलाजस्तो छैन । युवापुस्ता विदेशिएका छन् । अहिले गाउँ नै युवाविहीन बनेको छ । हामी सानो हुँदाको दसैँमा जस्तो मान्छेले भरिभराउ हुँदैन बजार । त्यसरी भेला हुनै छाडेका छन् मान्छे । लहलह धान झुल्ने ती खेतका गह्रा घडेरीमा परिणत भएका छन् ।

टीकाको साइत कुर्न पनि त्यही अघिल्लो रातजस्तै कठिन हुन्थ्यो । बल्लबल्ल साइतको समय भएपछि सबैभन्दा पहिला हजुरबुबा हजुरआमाले टीका लगाइदिँदै आशीर्वाद दिनुहुन्थ्यो, ‘पढेर डाक्टर, इन्जिनियर भएस् ।’

‘अब तपाईंहरूले दिएको आशीर्वाद पूरा हुन्छ’ भन्दै हामी जिस्किएर हाँस्थ्यौँ । टीका लगाएर हामीलाई पाँच रुपैयाँको नोट दिनुहुन्थ्यो । त्यो पाँच रुपैयाँ त्यो बेलाका लागि हाम्रो १ हजार ।

यति पैसाले एउटा रातो बरफ, हाजमोला मात्रै आउँदैनथ्यो, बचेको तीन रुपैयाँ मेला बजारका लागि खर्च पनि पुग्थ्यो । खोलाजस्तै बग्दोरहेछ समय । योसँगै बग्नुपर्दोरहेछ हामी सबै । दसैँको त्यो समय, माहौल आज इतिहास बनिसकेको छ । दुई दशकअघिको समय अहिले यादमा परिणत भइसकेको छ । समयले बगाउँदैबगाउँदै मलाई पनि गाउँबाट निकै टाढा ल्याइपुर्‍याएको छ ।

निधारमा टीका लगाएर आशीर्वाद दिन हजुरबुबा हजुरआमा सधैँसधैँका लागि हामीबाट टाढिनुभएको छ ।

सुन्छु– गाउँ पनि पहिलाजस्तो छैन । युवापुस्ता विदेशिएका छन् । अहिले गाउँ नै युवाविहीन बनेको छ । हामी सानो हुँदाको दसैँमा जस्तो मान्छेले भरिभराउ हुँदैन बजार । त्यसरी भेला हुनै छाडेका छन् मान्छे । लहलह धान झुल्ने ती खेतका गह्रा घडेरीमा परिणत भएका छन् । केराका बोटहरू मासिइसकेका छन् । एक/दुई रुपैयाँका नोट पनि देख्न नपाइएको वर्षौं भइसकेको छ । अहिलेका केटाकेटीका लागि एकादेशको कथाजस्तै बनेको छ गाउँको त्यो माहौल । बालापनका ती सबै पल, यससँग जोडिएका सम्पूर्ण आफन्त र साथीहरूलाई खुब मिस गरिरहेकी छु ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, कात्तिक ५, २०८० ११:३६