अस्पताल आएका सबै बिरामी बाँच्ने भए डाक्टर आफैँ मर्ने थिएनन्: डा. अनिल विक्रम कार्की (भिडियाे)

अस्पताल आएका सबै बिरामी बाँच्ने भए डाक्टर आफैँ मर्ने थिएनन्: डा. अनिल विक्रम कार्की (भिडियाे)

A+ A A-

सबैभन्दा पहिले हामी सबैले तीनवटा कुरा बुझ्न जरुरी छ । पहिलो कुरा, कुनै पनि मानिसको उपचारका क्रममा मृत्यु डाक्टरकै कारण हुँदैन । डाक्टरहरूले आफूले हेरेको बिरामीलाई जसरी पनि बचाउन चाहन्छन् । र, त्यसमा डाक्टरको केही कमजोरी भएको जस्तो लागे कानुनी उपचारमा जानुपर्छ । डाक्टरलाई कुटेर मृत व्यक्ति फर्किँदैन । यो पनि बुझ्नुपर्छ कि बिरामीको मृत्यु हुने भनेकै अस्पतालमा हो ।

दोस्रो कुरा, प्रहरी प्रशासनले चिकित्सकमाथि हातपात गर्नेहरूलाई कारबाही गर्दैन । कुटपिटमा संलग्न व्यक्ति कहीँ न कहीँ राजनीतिक संरक्षणमै हुने गरेका छन् । साधारण व्यक्तिले भन्दा पनि राजनीतिक पृष्ठभूमि भएका पहुँचवालाहरूले डाक्टरमाथि कुटपिट गर्ने गरेको पाइन्छ । यसका लागि ऐन बने पनि सरकारले त्यो ऐन कार्यान्वयन गर्न खुट्टा कमाइरहेको छ । यसो हुनु हुँदैन । फेरि हामीले यो भनिरहँदा हामीमा केही कमीकमजोरी छ भने त्यसमा हामीले सुधार गर्नुपर्छ ।

तेस्रो कुरा, अस्पतालमा बेड अभाव हुनु डाक्टरको जिम्मेवारीभित्र पर्दैन । सरकारी अस्पतालमा भन्ने बित्तिकै सेवा नपाउनु डाक्टरका कारण होइन । अथवा निजी अस्पतालमा बिरामीले महँगो शुल्क तिर्नु डाक्टरका कारण होइन । यी सबै कुरालाई फरक-फरक ढंगबाट हेर्नुपर्छ । बिरामी वा मृतकका आफन्तले डाक्टरमाथि आक्रोश पोखेर समस्याको समाधान हुँदैन ।

कुटपिटका घटना बढ्दै गए सबै डाक्टर विदेशिने स्थिति आउन सक्छ । त्यसैले अहिले डाक्टरले पेशा छोड्ने कि देश छोड्ने भन्ने बहस सुरु भएको छ । राज्यले कानुन बनाउँदा र कानुन कार्यान्वयन गर्नुपर्ने व्यक्तिहरूले नै खुट्टा कमाए यस्ता घटना बढ्दै जान्छन् । राज्यले यसलाई संवेदनशीलताका साथ सोचिदिनुपर्छ ।

स्वास्थ्य क्षेत्रमा चिकित्सक तथा स्वास्थ्यकर्मीहरू अन्य क्षेत्रभन्दा कमजोर छन् भन्ने ठानेर दिन प्रतिदिन यस्ता घटना भइरहेका छन् । यो विषयलाई गम्भीर रूपमा लिइएन भने साँच्नै राज्य चिकित्सक तथा स्वास्थ्यकर्मीरहित हुनुपर्ने छ ।

चिकित्सकले बिरामी मार्दैन

चिकित्सकले बिरामी मारेको होइन भन्ने कुरा राज्यले बुझाउन चाहेकै छैन । कुनै पनि घटना भइसकेपछि सरकार हामीसँग आउँछ, वार्ता गर्छ । र, प्रतिबद्धता जनाउँछ । तर, सहमति कार्यान्वयन गर्दैन । केही दिनअघि हेटौँडामा भएको घटनालाई नै हेरौँ । सरकार र हामीबीच सम्झौता भयो । र, ऐन अनुसार कानुनी रूपमा अगाडि बढ्ने प्रतिबद्धता सरकारले जनायो । वार्ता सकिएको एक हप्ता बितिसक्दा पनि सरकारले ७७ वटै जिल्ला प्रशासन कार्यालयलाई स्वास्थ्यकर्मी तथा स्वास्थ्य संस्थासम्बन्धी ऐन अनुसार केही हुनेबित्तिकै कारबाही अघि बढाउनू भनेर परिपत्र नै गरेको छैन ।

डाक्टर कुटिइरहँदा प्रहरीले कसैलाई कारबाही गरेको छैन । पोखराको मणिपाल अस्पतालमा डाक्टरमाथि लाठी चार्ज भएको छ । डाक्टरलाई नै लगेर थुनिएको छ । डाक्टर कुट्दा केही पनि हुँदैन रहेछ भन्ने मानोबल सर्वसाधारणमा बढेको छ । राज्य साँच्चिकै संवेदनशील छ भने अस्पताल, व्यवस्थापन वा चिकित्सकका के समस्या छन् भने कुरा खोज्नुपर्छ । तर, त्यसो गरेको पाइँदैन ।

आईसीयूमा चिकित्सकमाथि हातपात गर्दा माणिपाल अस्पताल युद्धभूमि भएको छ । डाक्टरमाथि हातपात गर्ने व्यक्तिलाई प्रहरीले कारबाही गरेको छैन । तर, डाक्टरहरूमाथि नै लाठी चार्ज गरेको छ । यसले के सन्देश जान्छ ? डाक्टर कुटेपछि प्रहरीलगायत सबैले साथ दिँदा रहेनछन् भन्ने गलत सन्देश गइरहेको छ । अस्पताल शान्ति क्षेत्र हो, त्यहाँ यस्ता घटना हुनु हुँदैन । तर, दिन प्रतिदिन डाक्टरमाथि कुटपिट भइरहेको छ । योभन्दा पीडादायी कुरा डाक्टरका लागि के हुन्छ ?

डाक्टर कुट्नेलाई राजनीतिक संरक्षण

डाक्टरमाथि कुटपिटको घटनामा संलग्नलाई कारबाही होइन, राजनीतिक संरक्षण दिने गरिएको छ । जसका कारण कारबाही गर्न सरकारले खुट्टा कमाइरहेको छ । चिकित्सक कुटिनुमा एउटा राजनीतिक संरक्षण र अर्को लाखमाथि पेसेवर गर्ने व्यक्तिहरू । सोमबार राति मात्रै माडीमा २५ लाख रुपैयाँ माग्दा नदिने भएपछि राति ३ बजेसम्म चिकित्सकलाई घेरियो ।

अस्पताल आएका सबै बिरामी बाँच्ने भए डाक्टर आफैँ मर्ने थिएनन् । डाक्टरकै परिवारका सदस्य मर्ने थिएनन् होला ।कुनै पनि पेशागत कुराको ‘ग्यारेन्टी’ हुने हो भने भोलि मुद्दा हारेपछि एउटा समूहले अर्कोलाई पिट्ने ? भवन बिग्रियो भनेर कुटपिट गर्ने हुन्छ ? त्यो समस्याको समाधान होइन । चिकित्सकले उपचार गर्दागर्दै बिरामीको मृत्यु हुन सक्छ । र, यस्तो अवस्थामा मृतकका आफन्त पीडित पक्ष भन्नु नै गतल कुरा हो । सरकारले यो ‘न्यारेसन’मा काम गर्नु हुँदैन ।

चिकित्सकले एक दिन अस्पताल बन्द गर्दा अत्यावश्यक सेवा बन्द गरेको भनेर विरोध गरिन्छ भने सरकारले त्यो अत्यावश्यक सेवाको संरक्षण किन गर्न सकिरहेको छैन । अस्पतालमा डाक्टरमाथि हुने कुटपिट र दुर्व्यवहारका घटनामा संलग्न हुनेलाई तुरुन्त कारबाही गर्न सरकारले आँट गर्नुपर्छ । सरकारले अस्पताललाई अत्यावश्यक भनिरहँदा त्यहाँ काम गरिरहेका व्यक्तिलाई किन संरक्षण गर्न सकिरहेको छैन ? र, यस्ता घटनालाई नियन्त्रण गर्न सरकारले कुनै भूमिका खेल्नु पर्दैन ?

चिकित्सकबाट गल्ती नै हुँदैन भन्ने होइन

लापरबाही गर्न कुनै पनि व्यक्तिले कुनै पेशा अंगाल्दैन । पछिल्ला गतिविधिलाई हेर्ने हो भने डाक्टरले आफ्नो पेशा छोड्नेबाहेक अन्य विकल्प देखिँदैन । र, अर्को कुरा, कुनै पनि पेशामा कुनै पनि व्यक्ति ‘पर्फेक्ट’ हुँदैन । तर, त्यो व्यक्तिको लापरबाही हो भने त्यसलाई कानुनी कठघरामा ल्याउनुपर्छ । डाक्टर भनिसकेपछि ठूलो स्टन्टबाजी गरिदिने र डाक्टरमाथि झन् विश्वास कम गराइदिने काम भइरहेको छ । डाक्टरबाट लापरबाही हुन सक्छ । लापरबाही गर्नेहरू कारबाहीमा परेका पनि छन् ।

तर, कारबाही प्रक्रिया अनुसार हुनुपर्छ । डाक्टरलाई लापरबाहीको नाममा बदनाम गर्ने तत्त्वलाई पनि कारबाही हुनुपर्छ । अन्य पेशामा गल्ती भएका व्यक्तिलाई अदालतमा लगेर कारबाही हुन्छ भने डाक्टरलाई कुटिन्छ, थुनिन्छ । यसले मानिसहरूमा डाक्टरप्रतिको ‘इम्प्रेसन’ घटेको छ ।

डाक्टरले साँच्चै नै लापरबाही गरेको छ भने पनि घटना बाहिर आइरहेको छैन । लापरबाही भएको पुष्टि भए नेपाल मेडिकल काउन्सिलबाट कारबाही हुन्छ । अदालतबाट पनि हुन्छ । तर, लापरबाहीका नाममा डाक्टर पिट्नु समस्याको समाधान होइन । मन्जुरीनामा दिनुपर्छ भन्दै डाक्टर पिट्न थालेका छन् । लापरबाहीको कानुनी उपचार खोज्नु हुँदैन भनेर हामीले कहिल्यै भनेका छैनौँ । गल्ती भए कारबाही गर्नु हुँदैन भनेका पनि छैनौँ । तर, गैरकानुनी रूपमा भइरहेका यस्ता घटना रोक्नुपर्छ ।

फितलो ऐन

स्वास्थ्यकर्मी तथा स्वास्थ्य संख्या सुरक्षासम्बन्धी ऐन संशोधन गरिएपछि कतिपय ठाउँमा लागू भएको पाइएको पनि छ ।तर, जति छिटो लागू हुनुपर्ने हो, त्यो हुन सकेको छैन । ऐनअनुसार सरकारले कार्यान्वयन गर्नुपर्ने भए पनि कार्यान्वयन हुन सकेको छैन । यसका लागि हामी आन्दोलनमा उत्रिनु परेको छ । राज्यलाई दबाब दिइरहनुपरेको छ । सरकारले कार्यान्वयनका लागि गर्नुपर्ने काम केही गरेको छैन । हाम्रै छिमेकी मुलुक भारतको कुरा गर्ने हो भने त्यहाँ डाक्टरलाई गाली मात्र गर्ने व्यक्तिलाई दुई वर्षको जेल सजाय हुने व्यवस्था छ ।

-डा. कार्कीसँगको कुराकानीमा आधारित

प्रकाशित मिति: मंगलबार, असोज ९, २०८० १७:३८