पश्चिमा राष्ट्रहरूले सजगताका साथ हेरिरहेको भारत र क्यानडाको कूटनीतिक विवाद

क्यानडा र भारतबीचको कूटनीतिक विवादलाई लिएर पश्चिमा राष्ट्रहरू सजग बनेका छन् । भारत र क्यानडाबीचको विवादले अन्य अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा समस्या नल्याओस् भनेर सुनिश्चित गर्न पश्चिमा राष्ट्रका मन्त्री र अधिकारीहरूले कडा मिहिनेत गर्ने बीबीसीका कूटनीतिक संवाददाता जेम्स ल्यान्डेल बताउँछन् ।

उनका अनुसार यतिबेला अमेरिकालगायत पश्चिमी शक्तिहरू यस समयमा उनीहरू र भारतबीच विभाजन ल्याउन सक्ने कुनै पनि विवादबाट बच्न इच्छुक छन् । वास्तवमा विश्व भूराजनीतिमा यतिबेला भारत एक प्रमुख खेलाडी बनिसकेको अवस्था छ । भारत उदाउँदो शक्ति मात्र नभएर यो विश्वको सबैभन्दा धेरै जनसंख्या भएको र पाँचौँ ठूलो अर्थतन्त्र भएको राष्ट्र पनि हो ।

त्यति मात्र नभएर पश्चिमा राष्ट्रहरूले भारतलाई चीनविरुद्धको सम्भावित रक्षात्मक पर्खालका रूपमा पनि हेरेका छन् । यो कुरा भारतमा भर्खरै सम्पन्न जी २० बैठकमा स्पष्ट भएको थियो जब युक्रेनका पश्चिमी सहयोगीहरूले दिल्ली घोषणापत्रमा सहमति जनाए ।

उनीहरूले युक्रेनमा रुसी आक्रमणबारे खुलेर निन्दा गरेका थिएनन् । भारतसँगको आफ्नो सम्बन्धलाई जोगाउन उनीहरूले रुसको नाम लिएनन्, यस कुराले युक्रेन रुष्ट बनेको थियो । युक्रेनले जी २० मा गर्व गर्न लायक केही नभएको प्रतिक्रिया दिएको थियो ।

यतिबेला खालिस्तान समर्थक सिख नेता हरदीप सिंह निज्जरको हत्याको विषयमा भारत र क्यानडाबीच कूटनीतिक विवाद चर्किएको छ । एकले अर्काका कूटनीतिज्ञलाई देश निकाला गरेको अवस्था छ । क्यानडाका प्रधानमन्त्री जस्टिन ट्रुडोले हरदीप सिंहको हत्यामा भारतको संलग्नता रहेको आरोप लगाएका छन् ।

यस्तोमा क्यानडा र भारत कसैको पक्षमा कसैले बोलिहाले त्यसले जोखिम निम्त्याउन सक्छ । हालैका महिनामा भारतले आफूलाई विकासोन्मुख देशहरू ग्लोबल साउथको नेताका रूपमा खडा गर्ने प्रयास गरिरहेको छ । यीमध्ये धेरै देशहरूले युक्रेनमा रुसको आक्रमणको निन्दा गर्न अस्वीकार गरेका छन् ।

अमेरिका र कतिपय युरोपेली देशहरूले यी दुवै देशबीचको विवादलाई मिलाउन कूटनीतिक प्रयास गरिरहेका छन् । किनभने उनीहरूको टकराबले पश्चिमा राष्ट्रको अर्थतन्त्रलाई गहिरो असर पुग्न सक्छ । कूटनीतिज्ञहरूको यो पङ्क्तिले ती प्रयासलाई विचलित पार्न चाहँदैनन् किनभने दुवैको द्वन्द्वले पश्चिमा राष्ट्रलाई घाटा हुनेछ ।

अमेरिकी राष्ट्रपतिको कार्यालय ह्वाइट हाउसले क्यानडाले भारतमाथि लगाएको हत्याको आरोपप्रति भनेको छ, ‘हामीलाई यो घटनाले चिन्तित बनाएको छ, क्यानाडाको अनुसन्धान अगाडि बढ्नुपर्छ र दोषीलाई न्यायको कठघरामा ल्याइनु महत्त्वपूर्ण छ ।’

सिख समुदायको बसोबास रहेको बेलायतले पनि यस विषयमा भनेको छ, ‘हामी यी गम्भीर आरोपहरूको बारेमा हाम्रा क्यानाडेली साझेदारहरूसँग नजिकको सम्पर्कमा छौँ । क्यानाडेली अधिकारीहरूले गरिरहेको अनुसन्धानका क्रममा थप टिप्पणी गर्न अनुपयुक्त हुनेछ ।’

त्यसो भए अहिलेको लागि पश्चिमा राष्ट्रले अनुसन्धान नसकिएसम्म पर्ख र हेरको नीति लिनेछन् ? तर, यदि ठोस प्रमाण स्थापित भयो भने के स्थिति परिवर्तन हुनेछ त ? विगतमा अर्काको देशमा भएको हत्यामा रुस, इरान र साउदी अरेबिया संलग्न भएको खबर बाहिरिँदा अमेरिकासहितका पश्चिमा राष्ट्रले कडा निन्दा गरेका थिए ।

तर, हरदीप सिंह निज्जरको हत्याको प्रसंगमा पश्चिमा राष्ट्रले भारतलाई रुस, इरान र साउदीको सूचीमा सामेल नगर्ने जेम्स ल्यान्डेल बताउँछन् । बीबीसीको सहयोगमा

प्रकाशित मिति: बुधबार, असोज ३, २०८० १८:०१