संसदका अभिभावक नेम्वाङ, जो शान्ति प्रक्रियाका बाँकी काम छिट्टै टुंग्याउन चाहन्थे

संसदका अभिभावक नेम्वाङ, जो शान्ति प्रक्रियाका बाँकी काम छिट्टै टुंग्याउन चाहन्थे

A+ A A-

‘राष्ट्रियसभामा परिपक्व भएर प्रतिनिधिसभामा आएको हुँ । अरु प्रतिनिधिसभाबाट राष्ट्रियसभामा पुग्छन् । मचाहिँ सानै उमेरमा परिपक्व भएर प्रतिनिधिसभामा आएको हुँ,’ ठट्यौली मिश्रित हाँसोसँगै संविधानसभा अध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्वाङले आइतबार आफ्नो कार्यकक्षमा हामीसँग भनेका थिए ।

३९ वर्षको युवा उमेरमा उनी एमालेबाट राष्ट्रियसभा सदस्य बनेका थिए । उनी २०४८ देखि २०५२ सम्म राष्ट्रियसभा सदस्य थिए । गएराति उनको निधन भयो । तर, दुई दिनअघिको भेटमा नेम्वाङ शान्ति प्रक्रियाको बाँकी काम तार्किक निष्कर्षमा पुर्‍याउन जोडबलले लागिरहका देखिन्थे ।

औपचारिक पोशाक दौरासुरुवालमा देखिएका नेम्वाङलाई सँगै गएका एक साथीले सोधेका थिए, ‘आज ठूलै कार्यक्रम थियो कि ?’ ‘यो पोशाक लगाएपछि सोच्नुहोस्, औपचारिक कार्यक्रम थियो,’ नेम्वाङले हाँस्दै जवाफ फर्काएका थिए । उनले थपे, ‘म संसद बैठकमा जाँदा, संसदीय समिति, उपसमिति र राष्ट्रपतिलाई भेट्दा यो पोशाकमा हुन्छु ।’

उनी कानुन, न्याय तथा मानवअधिकार समितिले बनाएको उपसमिति बैठकमा सहभागी भएर आएका रहेछन् । बेपत्ता पारिएका व्यक्तिको छानबिन, सत्य निरुपण तथा मेलमिलाप आयोग ऐनलाई संशोधन गर्न बनेको विधेयकमा सहमति जुटाउन उनी प्रयासरत देखिन्थे । टीआरसीलाई अन्तिम रूप दिन उनी शीर्ष नेतालाई सहमतिमा ल्याउन कसरत गरिरहेका थिए । ‘यो विषयलाई टुंगोमा पुर्‍याउनैपर्छ । यसमा पक्ष प्रतिपक्ष होइन । अहिले टुंगोमा पुर्‍याउन सकिने अवस्था छ,’ उनले भनेका थिए ।

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड संयुक्त राष्ट्र संघको कार्यक्रममा सहभागी हुनुअघि नै टीआरसीलाई टुंगोमा पुर्‍याउने गरी दलहरूबीच छलफल चलिरहेको थियो । यसको काम नेम्वाङले नै गरिरहेका थिए । एमाले संसदीय दलका उपनेतासमेत रहेका नेम्वाङ, कांग्रेसका प्रमुख सचेतक रमेश लेखक र माओवादीका उपमहासचिव वर्षमान पुन र कानुनमन्त्री धनराज गुरुङ बसेर विवादित बुँदामा छलफल गरेपछि कानुन मन्त्रालयले मस्यौदा तयार पारेको थियो । यसमा सहमतिको प्रयास भइरहेको थियो ।

‘यो कानुन मन्त्रालयको पनि विषय भएकाले सुझाव दिएको हो । विधेयकको छलफलमा मन्त्रालय पनि सँगै हुन्छ । छलफलका आधारमा सुझाव मात्र दिएको हो,’ नेम्वाङले भनेका थिए, ‘कानुन समितिले उपसमिति बनाएको छ । उपसमितिले छिट्टै टुंगो लगायउने गरी काम गरिरहेको छ ।’ तर, प्रधानमन्त्री भ्रमणमा जानुअघि यो विषयमा टुंगो लगाउनेभन्दा पनि आवश्यकताका आधारमा छिट्टो टुंगो लगाउनुपर्नेमा उनको जोड थियो । ‘हतियार’, यो हाम्रो आवश्यकता हो । आवश्यकताका आधारमा टुंगो लगाउँछौँ,’ उनले भनेका थिए । हतियार र सेनाको व्यवस्थापन गरेको उदाहरण उनले बारम्बार दिन्थे । र, नेपालको शान्ति प्रक्रिया मोडेलको रूपमा प्रस्तुत गर्थे नेम्वाङ । तर, शान्ति प्रक्रियाको यो बाँकी काम भने उनले पूरा गर्न पाएनन् ।

०००

संसदका अभिभावक

संसदीय सभ्यासमा परिपक्व र बुझेका नेताका रूपमा चिनिन्छन् नेम्वाङ । संसदलाई प्रभावकारी बनाउनुपर्नेमा उनको जोड थियो । करिब १ महिना सुन तस्करी प्रकरणले संसद बस्न सकेन । सहमतिपछि सदन खुले पनि सरकारले ‘बिजनेस’ दिन नसकेकोमा चिन्तित थिए नेम्वाङ । ‘एक महिना संसद अवरोध भयो । त्यसपछि बसेका चारवटा बैठक बस्यो । प्रत्येक दिन बिजनेसमा विधेयक छैन । केही नेपाल ऐनलाई संशोधन गर्न बनेको विधेयकले बैठक चल्यो । बिजनेसमा आयोगका प्रतिवेदनहरू आएका छन् । सरकारले बिजनेस दिन नसकेको प्रस्टै देखिन्छ,’ उनले भनेका थिए । संसद बुझेका नेम्वाङलाई के सत्तापक्ष के प्रतिपक्षी सबै सांसदले अभिभावकको रूपमा लिने गरेका थिए ।

subash chandra Nemwang1678339893.jpg

‘संविधानसभाबाट संविधान घोषणा गर्ने कुशल नेता मात्र हुनु हुन्थेन । उहाँ संसदीय अभ्यासमा सिद्धहस्त लोकतान्त्रिक नेतासमेत हुनुहुन्थ्यो संसदमा कुनै विषय जटिल बन्यो भने सबैबाट नेम्वाङको खोजी हुन्थ्यो । नेम्वाङले त्यसलाई निकास निकाल्नुहुन्थ्यो,’ उपप्रधानमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठले भने ।

२०६२/०६३ मा पुनःस्थापित संसदका सभामुख भएका थिए । विसं २०६४ र २०७० मा पनि इलामबाट चुनाव जितेर संविधानसभाको अध्यक्ष भएका थिए । संविधान जारी गर्न उनले ठूलो भूमिका निभाएका थिए । नेम्वाङ राष्ट्रियसभा सदस्य हुँदा नै उनी तत्कालीन मनमोहन अधिकारी नेतृत्वको सरकारमा कानुन, न्याय तथा संसदीय व्यवस्थामन्त्री बनेका थिए । गत चार मंसिरमा भएको चुनावमा उनी इलाम क्षेत्र नम्बर २ बाट निर्वाचित भएका थिए ।

०००

धरानको त्यो भव्य कार्यक्रम

हामीसँगको बसाइमा उनले २३ भदौमा धरानमा एमालेनिकट युवासंघको कोशी प्रदेशको अधिवेशन पनि सम्झिएका थिए । सुरक्षा निकायले नआउन उनलाई सचेत गराएका थिए । तर, उनले कार्यक्रममा सहभागी हुने अठोट लिएका थिए । ‘अहिलेसम्मकै ठूलो आमसभा भयो । सुरक्षा निकायको तलदेखि माथिसम्मबाट नआउन भनेको थियो । तर, कार्यक्रम भव्य गरेर फर्किएँ,’ उनले भनेका थिए ।

कोशी नामको विषयमा भइरहेको आन्दोलनका कारण उनलाई नआउन सुरक्षा निकायले भनेको थियो । एमाले नेतृत्वलाई केही समयअघि ढुंगामुढा गरेको प्रसंग निकाल्दै नेम्वाङले भनेका थिए, ‘गजब रहेछ पहिचानको ढुंगा । डीएसपी र प्रहरी जवान घाइते छन् । अस्पताल पुगेर हेर्दा सिरिङ्ग गर्नेछ ।’

नेम्वाङले ठूलो सभालाई सम्बोधन गरेको अन्तिम कार्यक्रम नै धरान बन्यो ।

अध्यक्ष ओलीको त्यो प्रशंसा

उक्त दिन नेम्वाङले पार्टी अध्यक्ष केपी ओलीलाई पनि सम्झिएका थिए । समकालीन नेताहरूमध्येका अब्बल नेताका रूपमा ओलीलाई लिएका थिए उनले । अध्यक्ष ओली जेलमा हुँदाको दिन पनि सम्झिएका थिए नेम्वाङले । ‘उहाँ जेलमा हुँदा पनि यस्तै बोल्नुहुन्थ्यो । पहिले पनि तिखो अहिले पनि त्यस्तै छ,’ हाँस्दै नेम्वाङले भनेका थिए ।

ओलीको तेज स्मरणको उनले प्रशंसा गरेका थिए । ‘ऊ जमानाको तिथिमिति सबै याद हुन्छ । उहाँ (ओली)को अध्ययन र स्मरणशक्ति धेरै राम्रो छ । समकालीन अरु नेतामा त्यस्तो क्षमता छैन,’ नेम्वाङले भनेका थिए । अध्यक्ष ओलीलाई आफूले तिथिमितिमा नजान सुझाउने गरेको पनि नेम्वाङले बताएका थिए । ‘तिथिमिति नभन्नुहाेस् कमरेड भन्यो मान्नुहुन्न । म इतिहासको पनि विद्यार्थी हुँ । सबै थाहा हुन्छ तर तिथिमिति याद गर्न सक्दिनँ । हाम्रो अध्यक्षलाई सबै आउँछ,’ नेम्वाङले भनेका थिए । तर, आज नेम्वाङ आफैँ एक इतिहास बनेर अस्ताए ।

अध्यक्ष ओलीले पनि नेम्वाङ आफ्ना लागि पार्टीको उपाध्यक्षमात्रै नभएर हितैषी मित्र र सुख दुःखको साथीसमेत रहेको उल्लेख गरेका छन् । ‘मेरा लागि उहाँ पार्टीको उपाध्यक्ष मात्र होइन, हितैषी मित्र र सुखदुःखको साथी पनि हुनुहुन्थ्यो । लोकतान्त्रिक संविधान निर्माण गर्न उहाँले पुर्‍याउनुभएको योगदान सधैँ सम्झिरहने छौँ । मृदुभाषी, विनम्र, शालीन मेरा साथी सुवास नेम्वाङप्रति भावपूर्ण श्रद्धाञ्जली । उहाँका जीवनसंगिनी र परिवारजनमा गहिरो समवेदना व्यक्त गर्दछु,’ ओलीले भनेका छन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, भदौ २६, २०८० ११:१२