२१ स्थानमा जनप्रतिनिधि रिक्त, उपनिर्वाचन कहिले ?

A+ A A-

काठमाडौं महानगरपालिका वडा नम्बर १६ का वडाध्यक्ष मुकुन्द रिजालको गत मंगलबार निधन भयो । उनी २०७९ सालमा भएको स्थानीय तहको निर्वाचनमा काठमाडौं महानगरपालिका–१६ मा वडाध्यक्षमा कांग्रेसिबाट निर्वाचित भएका थिए । रिजालको निधनसँगै वडा नम्बर १६ जनप्रतिनिधिविहीन भएको छ ।

यो वडामा अब उपनिर्वाचन गर्नुपर्ने कानुनी प्रावधान छ । स्थानीय तह निर्वाचन ऐन २०७३ को दफा ३ को २ मा उपनिर्वाचनको व्यउवस्था गरिएको छ ।

‘जिल्ला समन्वय समितिको प्रमुख, उपप्रमुख, गाउँपालिकाको अध्यक्ष, उपाध्यक्ष तथा वडाध्यक्ष एवं नगरपालिकाको प्रमुख, उपप्रमुख तथा वडाध्यक्षको पदावधि समाप्त नहुँदै निजको पद कुनै कारणले रिक्त भएमा बाँकी पदावधिको लागि निर्वाचन आयोगको परामर्श लिई नेपाल सरकारले तोकेको मितिमा त्यस्तो रिक्त पद उपनिर्वाचनद्वारा पूर्ति गरिनेछ,’ उक्त दफामा भनिएको छ ।

तर एक वर्षभन्दा कम पदावधि बाँकी रहेको अवस्थामा भने उपनिर्वाचन हुँदैन ।

त्यसैगरी गत ५ असारमा गाडी दुर्घटनामा परी सदूरपश्चिम प्रदेशका सांसद पृथ्वीबहादुर सिंहको निधन भयो । बझाङ १ बाट प्रदेशसभामा निर्वाचित भएका सिंह सुदूरपश्चिम प्रदेशका आन्तरिक मामिला तथा कानुनमन्त्रीसमेत थिए । उनी पनि गत ४ मंसिरमा भएको चुनावमा कांग्रेसबाट निर्वाचित भएका थिए । उनको निधनसँगै बझाङ १ को ‘क’ जनप्रतिनिधिविहीन छ ।

रिक्त रहेको स्थानमा कानुनअनुसार उपनिर्वाचन गराउनुपर्ने प्रावधान छ । संविधानको धारा १७६ को ८ मा प्रदेशसभा सदस्यको रिक्त भएका निर्वाचन गर्नुपर्ने व्यवस्था छ । ‘प्रदेशसभाको कार्यकाल छ महिनाभन्दा बढी अवधि बाँकी छँदै कुनै सदस्यको स्थान रिक्त भएमा त्यस्तो स्थान जुन निर्वाचन प्रणालीबाट पूर्ति भएको सोही प्रक्रियाद्वारा पूर्ति गरिनेछ,’ उक्त धारामा भनिएको छ ।

निर्वाचन आयोगका अनुसार हाल देशभर २१ स्थानमा जनप्रतिनिधिकाे पद रिक्त छ । प्रदेशसभा सदस्य १, जिसस प्रमुख १, गाउँपालिका अध्यक्ष १, गाउँपालिका उपाध्यक्ष १, वडा अध्यक्ष १७ गरी २१ स्थानमा रिक्त रहेको आयोगले जनाएको छ । रिक्त रहेका अधिकांश स्थानमा जनप्रतिनिधिको मृत्यु भएको र केही स्थानमा जनप्रतिनिधिले छोडेका छन् ।

‘धेरैजसो स्थानमा मृत्यु भएको छ भने केही स्थानका जनप्रतिनिधिले छोडेका छन् । कहाँ मृत्यु भएको हो, कहाँ छोडेको हो तथ्यांक संकलन गरिरहेका छौँ,’ आयोगका उपसचिव ऋषिराम भुसालले भने, ‘केही संख्या उपल्लो तहमा गएको छ ।’ स्थानीय तहमा निर्वाचित भएको जनप्रतिनिधि जिससको प्रमुख वा उपप्रमुख बनेकाले पनि रिक्त भएको हो ।

कहिले हुन्छ उपनिर्वाचन ?

रिक्त रहेको स्थानमा सरकारसँग परामर्श गरेर चुनाव गराउने आयोगको तयारी छ । निर्वाचन आयोगले जनप्रतिनिधि रिक्त रहेको स्थानको बारेमा सरकारलाई जानकारी गराइसकेको छ ।

‘रिक्त स्थानबारे प्रधानमन्त्रीलाई प्रमुख आयुक्तले जानकारी गराउनुभएको छ । आयोगसँग परामर्श गरेर निर्वाचनको मिति सरकारले घोषणा गर्छ । सरकारले घोषणा गरेको मितिमा आयोग चुनाव गराउन तयार छ,’ प्रवक्ता शालिग्राम शर्मा पौडेलले भने ।

कहाँ कहाँ रिक्त छ ?

बझाङ १ को १ –प्रदेशसभा सदस्या

जिसस प्रमुख कैलाली

महाबु गाउँपालिका – अध्यक्ष

गौरिशंकर गाउँपालिका– उपाध्यक्ष

गढी गाउँपालिका ६– वडाध्यक्ष

त्रियुगा नगरपालिका १२–वडाध्यक्ष

इशनाथ नगरपालिका ७– वडाध्यक्ष

राजपुर नगरपालिका ६– वडाध्यक्ष

कीर्तिपुर नगरपालिका ४– वडाध्यक्ष

ककनी गाउँपालिका २– वडाध्यक्ष

हेटौंडा उपमहानगरपालिका १२– वडाध्यक्ष