परिवर्तनले नछोएका अनुहारहरू

A+ A A-

ज्यान भन्दा ठूलो भारी । पसिनाले निथ्रुक्क भिजेको शरीर । प्वाल परेको ‘लोता वाला’ चप्पल । च्यातिएको स्टकोट । पटपट फुटेका कुर्कुच्चा ।

उनीसँग बोल्ने फुर्सद छैन । किनकि, भारी नबोके उनको पेट भरिन्न । अनि, भारीसँगै ठूलो सपना बोकेका छन्, उनले । आफ्ना सात सन्तानको भविष्य उज्ज्वल बनाउने ।

उनी अर्थात् काभ्रेका रामेश्वर सापकोटा काठमाडौंको व्यस्त बजार न्युरोडको गल्लीमा भेटिए, थकित मुद्रामा । सरकारले धुमधामसँग संविधान दिवस मनाउन ‘उर्दी’ गरेकोबारे उनलाई थाहा छैन ।

रामेश्वरलाई यति थाहा छ, आज दिनभर भारी बोक्न नपाए साँझ हातमुख जोर्न मुस्किल छ । बालबच्चा भोकले छट्पटाउने छन् । भोको पेटमा रात अनिदोँ हुनेछ ।

१५ वर्षदेखि निरन्तर भारी बोकिरहेका रामेश्वरलाई हामीले सोध्यौं, ‘आज संविधान दिवस हो नि ! तपाईंलाई थाहा छ ?’ उनले जंगिदै भने, ‘के को संविधन ? कसको संविधान ? के हो संविधान ? जुन तन्त्र आएपनि, जे दिवस भए पनि हामीले भारी नबोकी खान पाउने हैन ।’

संविधान दिवस भव्यरुपमा मनाउन सरकारले सार्वजनिक विदा दिएको छ । तर उनलाई आज न संविधान दिवस हो भन्ने थाहा छ । न विदा नै । वर्षको ३ सय ६५ दिन नै भारी नबोके बिहान बेलुका उनको डेरामा चुल्हो बल्दैन ।
०००
एकाबिहानै मोबाइलामा घण्टी बज्यो । दोस्रो जनआन्दोलनका घाइते नन्दप्रसाद रुपाखेतीले फोन गरेका रहेछन् ।

‘आराम हुनुहुन्छ ?’ मैले औपचारिक प्रश्न गरें ।

‘म त सन्चै छु । तर देश बिरामी छ ।’ रुपाखेतीको उत्तर ।

प्रश्न फेरि उनैतिर तेर्साइयो, ‘भन्नाले ?’

‘हामीले बगाएको रगतले किसानकै छोरा–छोरी देशको प्रमुख भए । तर आज हाम्रो बोलि सुन्न पनि चाहँदैनन् । नेताको जीवनशैली फेरियो । गणतन्त्रले हामीलाई झन्, नाजुक बनायो’ रुपाखेती भन्दै गए, ‘सर जे भएपनि हामीले ल्याएको गणतन्त्र हो । सरलाई संविधान दिवसको शुभकामना !’

उनको कुराले स्तब्ध बनायो ।

तत्कालीन सरकारविरुद्ध गीत गाउन ठिक्क परेका बेला गोंगबुमा उनको टाउकामाथि लाठी बर्सिएको थियो । उनको टाउकोमा अहिले पनि २४ टाँकाको खत छ ।

त्यतिबेला गणतन्त्र प्राप्तिका लागि घाइते बनेकोमा रुपाखेतीलाई पछुतो थिएन । तर आज तीनै घाइतेलाई सिंहदारबार छिर्न सरकारले रोक लगाउँदा उनको मन कुँडिन्छ ।

सापकोटा र रुपाखेती प्रतिनिधि पात्र मात्र हुन् । उनीहरु जस्ता लाखौं छन्, जसलाई गणतन्त्र र संविधानले केही दिए जस्तो लाग्दैन ।

संविधान कसका लागि ?

संविधान घोषणाको चार वर्ष बित्यो । संविधानसभाले ३ असोज, २०७२ मा नयाँ संविधान जारी गरेको थियो । गणतन्त्र, धर्मनिरपेक्षता, संघीयता, समावेशिता संस्थागत भयो । तीन तहको निर्वाचन भयो ।

स्थायी सरकार बनेको दुई वर्ष भइसकेको छ । तर जनभावना अनुसार काम भएको छैन भन्नेकै मत वढ्दो छ । विकास र समृद्धि भाषणमा सिमित हुँदा आमनागरिक निराश छन् ।

लामो संघर्षपछि जारी भएको नेपालको संविधानको सर्वस्वीकार्यतामाथि पनि प्रश्न उत्तिकै छ । तराईका कतिपय दलले ‘कालो दिन’ नै मनाए ।

गणतन्त्र, धर्मनिरपेक्षता, संघीयताका विषयमा मुख्य पार्टीका शीर्षस्थ नेताबाटै फरक–फरक अभिव्यक्ति आउनुले पनि शंका गर्नु स्वभाविकै हो ।

गायक बद्री पंगेनीको गीतले भनेझैं, जनताले भनेझैँ भाको छैन है ...

प्रकाशित मिति: शनिबार, असोज ४, २०७६ ०२:०६