जब एक व्यापारी क्यामेरा बोकेर जंगल पसे..(भिडियाेसहित)

A+ A A-

काेभिडकालमा भएकाे लकडाउन धेरैका लागि महासंकट थियो । यही समयमा कतिपयले भने बेग्लै पहिचान बनाए । अर्थात् कोभिडकालको फुर्सदलाई सदुपयोग गरेर नाम कमाए । काठमाडौंका दशरथ श्रेष्ठलाई लकडाउनले वाइल्डलाइफ फोटोग्राफर बनायो । फाेटाेग्राफी यात्रा धेरै लामाे नभए पनि उनकाे नाम वजनदार भइसकेकाे छ ।

फाेटाेग्राफर हुनुअघि नै दशरथकाे साइनाे क्यामेरासित नभएकाे हाेइन । तर, त्याे नामभन्दा दाममा बढी केन्द्रित थियाे । उनी घडी बनाउने पसलमा काम गर्थे । पछि आफ्नै क्यामेरा मर्मत पसल खाेले । उनी अघि बढ्दै गए र क्यामेरा बेच्ने पसल नै चलाउन थाले । यसबाट दाम त राम्रै थियाे तर नाम सीमित वृत्तमा मात्रै थियाे । तर, वाइल्डलाइफ फाेटाेग्राफरकाे परिचय बनाएपछि उनलाई ठूलै समूह, तालुकदार सरकारी, गैरसकारी निकायसम्मले चिन्छन् ।

काे हुन् दशरथ, कसरी बने फाेटाेग्राफर ?

२०२९ सालमा विराटनगरमा जन्मेका दशरथको पुर्ख्याैली घर भक्तपुर थियो । जागिरको सिलसिलामा विराटनगर पुगेका हजुरबुबा त्यसपछि पुर्ख्यौली थलो फर्केनन् । त्यतै बसेपछि दशरथका बुबा पनि सरकारी जागिरे बने । बुबाका काका मेकानिक थिए । उनी घडी बनाउँथे । बुबाले पनि काकासँग घडी बनाउन सिकेका थिए । काकाको स्वर्गवास भएपछि दशरथका बुबाले अचानक जागिर छाडेर काकाको घडी बनाउने कामलाई निरन्तरता दिए ।

बुबाले घडी पसल पनि चलाएका थिए । बुबाले घडी बनाएको देखेरै दशरथले पनि सिके । बुबा अस्वस्थ हुन थालेपछि दशरथ र उनका दाजुले पसल सञ्चालनको जिम्मेवारी सम्हाल्न थाले । दशरथलाई भने घडी बनाउने काममा त्यति रुचि भएन ।

कमाइ पनि उनले चाहेजस्तो नभएपछि उनी काठमाडौं आए । बानेश्वरमा चिनेको दाइको घडी पसलमै काम गर्न थाले । २०५६ सालको कुरा हो । न्युरोडमा क्यामेरा रिपियरिङ पसल चलाएर बसेका विमल श्रेष्ठ नाताले मामा पर्थे । दशरथलाई उनले क्यामेरा बनाउन सिक्न बोलाए । दशरथ पनि गए । क्यामेरा बनाउन सीके र त्यहीँ काम गर्न थाले ।

तर, महिनामा एउटा वा दुईवटा मात्र बिग्रेका क्यामेरा बनाउन आउँथे । क्यामेरा बनाएर मात्र कमाइ नभएकै कारण दशरथले क्यामेरा चलाउन पनि सीके । फोटो खिच्ने वा भिडियो खिच्ने जे काम पाइन्छ गर्न थाले । फोटो स्टुडियो चलाइरहेको एक जना साथीले उनलाई एक दिन फोटोग्राफीबारे सुनायो । क्यामेराको एपेचरबारे बुझाए ।

नेपालमा डिजिटल क्यामेरा भरर्खर भित्रिँदै थियो । त्यसबेला रिल क्यामेराबाट खिच्ने गरिन्थ्यो । त्यसपछि हो, दशरथलाई फोटोग्राफीको भुत सवार भएको । पसलसँगै फोटोग्राफी पनि गर्न थाले । त्यतिबेलाका क्यामेरामा अटो फोकस नै हुँदैन थियो । म्यानुअल फोकसमा खिच्नुपर्थ्यो । न त आजजस्तो फोटो खिचिसकेपछि कस्तो फोटो आयो भनेर हेर्न पाइन्थ्यो । २०६४ सालतिरको कुरा हो । नेपालमा डीभी क्यामेरा आइसकेको थियो । क्यामेरा रिपेयर पनि बढ्न थाल्यो । तब दशरथले फोटोग्राफीमा भन्दा रिपेयरिङमै राम्रो कमाइ हुन थालेपछि फोटोग्राफी छाडे ।

फोटो खिच्न हिँडिरहने दशरथको दैनिकी बदलियो । बिहान उठेर पसल गयो, दिनभर काम गर्‍यो, अनि बेलुका घर फर्कियो । यसरी नै उनको दैनिकी चलिरहेको थियो । अचानक कोरोना महामारी आयो । त्यसपछि घरमै थन्किनुपर्‍यो । दिनभरि पसलमा काम गर्ने बानी परेका दशरथलाई छटपटी हुन थाल्यो । पसलमा १ सय ५०, ६ सय लेन्सको निकोन डि सेभेन थाउजेन्ड क्यामेरा थियो । त्यो क्यामेरा र लेन्स ल्याए र घरवरपर देखिएका चराचुरुङ्गीको फोटो खिच्न थाले । तीन महिना चराचुरुङ्गीको फोटो खिचेरै उनको समय बित्यो ।

आफैँले खिचेका फोटोले उनी आफैँलाई आनन्द दिन थाल्यो । कोरोना साम्य भएसँगै पसल त खोल्न थाले । तर, क्यामेरा बनाउन कोही आएनन् । पसलमा काम नभएपछि दिनमा एकपल्ट भए पनि चराचुरुङ्गीको फोटो खिच्न जान थाले । जसबाट उनलाई छुट्टै आनन्द मिल्न थाल्यो । त्यहीँबाट दशरथको वाइल्डलाइफ फोटोग्राफीको यात्रा सुरु भयो ।

त्यसयता फोटो खिच्नकै लागि हिमाली भेगमा मर्दी हिमाल, लाङटाङ हिमाल, आमायाङ्ग्रीदेखि इङ्लासम्म पुगे । तराईका बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज, चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज, कोसी टप्पु फोटो खिच्ने उनका गन्तव्यहरू नै बनिसकेका छन्, जहाँ उनी पुगिरहन्छन् ।

‘पूर्व मेचीदेखि पश्चिम कणाली नदीसम्म पुगेको छु । त्यसभन्दा अघि जान पाएको छुइनँ,’ दशरथ सुनाउँछन् ।

कुरा दुई वर्षअगाडिको हो, उनी रेड पाण्डाको फोटो कैद गर्ने उद्देश्यले लाङटाङ पुगेका थिए । उनीसँगै अर्का साथी विकास लामा पनि थिए । रेड पाण्डा संरक्षण नेटवर्कले संरक्षण गरेको स्थानमा रेड पाण्डा भेटिन्छ भन्ने सुनेर उनीहरू करिब ३६ सय मिटर उचाइमा एक हप्तासम्म बसे । तर, रेड पाण्डा फेला परेन । त्यसपछि लाङटाङ रेड पाण्डा संरक्षण नेटवर्क क्षेत्रहुँदै ठूलो स्याप्रुतिर लम्किए ।

त्यहाँबाट केही तल झरेका मात्र के थिए, करिब १५ मिटरको दूरीमा अचानक हिमाली कालो भालु देखा पर्‍यो । त्यो भालुबाट बच्न लगभग असम्भव हुन्छ भन्ने सुनेका उनीहरूको मुटुको धड्कन तीव्र हुन थाल्यो । अनि पानीका लागि बोकेको ग्यालेन ठटाउने, ठूलोठूलो स्वरले कराउने गर्न थाले । भाग्यवश हिमाली कालो भालु त्यो आवाज सुनेर भाग्यो र उनीहरूको ज्यान पनि बच्यो । रेड पाण्डाको फोटो कैद गर्ने उनको सपना पूरा त भएन तर त्यो सपना जीवितै थियो ।

पोहोरको दसैँको समयमा रेड पाण्डा संरक्षण नेटवर्कले रेड पाण्डा संरक्षित क्षेत्रमा राखेको इलामको इङ्लातर्फ लागे । त्यहाँ पाँच दिन बिताएपछि दशरथको रेड पाण्डाको फोटो कैद गर्ने सपना पूरा भयो । दशरथले छोटो समयमै रेड पाण्डा, विश्वकै लोपोन्मुख पक्षी काँडे भ्याकुर, नेपालको राष्ट्रिय पक्षी डाँफेसहित करिब पाँच सय पक्षी तथा बाघ, चितुवालगायतका थुप्रै लोभलाग्दा तस्वीर कैद गरिसकेका छन् ।

उमेरले करिब पाँच दशक काटिसकेका दशरथ वाइल्डलाइफ फोटोग्राफीका लागि अधिकांश स्थान बाइक चलाएरै पुग्छन् । उनलाई एउटै कुरामा सबैभन्दा धेरै दुःख लाग्छ– जीवनलाई नै संकटमा राखेर आफूले कैद गरेका तस्वीर अरु नै कसैले अनुमतिबिनै चोरी गरेर प्रयोग गरिदिछन् । दशरथ भन्छन्, 'आगामी दश वर्षपछि हामीले अहिले भएका धेरै चीजहरू नदेख्न सक्छौँ । ती कुराहरूलाई अहिले तस्वीरमा कैद गरेर राख्ने मेरो चाहना हो ।’

वाइल्डलाइफ फोटोग्राफीमार्फत नेपाललाई विश्वमा चिनाउने सपना रहेको बताउने उनी अझै पनि आफूले चाहेजस्तो फोटो कैद गर्न नसकेको बताउँछन् ।