पर्यटनलाई बदनाम गर्नेहरूको ‘फेक रेस्क्यु’ फाइल खोल्ने बेला भएन र पर्यटनमन्त्रीज्यू ?

पर्यटनलाई बदनाम गर्नेहरूको ‘फेक रेस्क्यु’ फाइल खोल्ने बेला भएन र पर्यटनमन्त्रीज्यू ?

पर्यटनमन्त्री सुदन किराती ।

A+ A A-

सन् १९९० अघि नेपालको पर्यटन दरबारका नजिक र काठमाडौंका केही सम्भ्रान्तहरूको कब्जामा थियो । ठूला पर्यटन व्यवसायहरूमा दरबारियाहरूको लगानी थियो । होटल, ट्राभल, ट्रेकिङ आदि व्यवसायहरू दर्ता गर्न पनि सजिलो थिएन भने व्यवसाय सञ्चालन गर्नका लागि त्यस समयको महत्त्वपूर्ण सञ्चारको माध्यम टेलिफोनमा सर्वसाधारणको पहुँच थिएन । नेपाल दूरसञ्चार संस्थानमा निवेदन दिएको १/२ वर्षपछि मात्र ल्यान्डलाइन फोन पाइन्थ्यो । बाहिर ब्ल्याकमा किन्नुपर्दा लाख रुपैयाँभन्दा बढी तिर्नुपर्ने बाध्यता थियो । २०४६ सालको जनआन्दोलनपछि नेपालका अन्य क्षेत्रमा जस्तै पर्यटन व्यवसायमा पनि सामान्य नेपाली नागरिकले लगानी गरी व्यवसाय सञ्चालन गर्न गर्ने अवसर पाए ।

सामान्य नेपालीले पनि पर्यटन व्यवसाय गर्न सक्ने त भए तर उदारीकरणको साइड इफेक्टको रूपमा नेपालमा अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा असाध्यै बढ्यो । अनि सस्तोमा भ्रमण गर्न सकिने पर्यटन गन्तव्यस्थलको रूपमा बिस्तारै नेपालको पहिचान बन्दै गयो । पदयात्रामा गएका पर्यटकहरू स्थानीयबाट लुटिने, क्याम्पिङ पदयात्रामा गएका पर्यटकहरूको टेन्ट काटेर पर्यटकका सामग्री, ट्राभल चेक र नगद रकम लुटिने छिटफुट घटना भए पनि विदेशी पर्यटकहरूका लागि नेपाल सुरक्षित नै मानिन्थ्यो । त्यही भएर महँगो हवाई भाडा तिरेर भए पनि विश्वभरबाट नेपालमा पर्यटकहरू ढुक्क भएर आउने गर्थे । यतिसम्म कि माओवादीले चलाएको १० वर्षे द्वन्द्वमा पनि पर्यटकहरू सुरक्षित छन् भन्ने सन्देश व्यवसायीहरूले सम्प्रेषण गर्थे ।

सगरमाथा, अन्नपूर्ण, लाङटाङका दुर्गम गाउँठाउँहरू पर्वतारोही र पदयात्रीले भरिभराउ र गुल्जार हुन्थे । नेपालीहरूले शेर्पा, सरदार, भान्छे, गाइड र पोर्टरको रूपमा नेपालका दुर्गम गाउँहरूमा रोजगारी पाउँथे । आफूले तिरेको पैसा शहरका व्यवसायीले मात्र नभई स्थानीय र आर्थिक रूपमा विपन्न वर्गको हातमा पुग्दा विदेशी पर्यटकहरू दंग पर्थे । नेपालको पर्यटन व्यवसाय उत्कृष्ट छ भन्दै धेरै अध्येता र अनुसन्धानकर्ताहरूले लेख रचना र सोधपत्रसमेत तयार पारेका छन् ।

प्रजातन्त्र र लोकतन्त्रको क्रमशः २०४६ र २०६२/६३ सालपछि प्रादुर्भाव भएपछि हामी राजनीतिक अधिकारले सम्पन्न भए पनि केही घटनाहरूका कारण नेपालीहरूमा चरम निराशा छाएको छ । अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा नेपालको शिर लाजले निहुरिएकोे छ । विगतमा भएको रातो पासपोर्टको दुरुपयोग सायद हामी धेरैले भुलिसकेका छौँ । तर, अहिलेको तात्तातो नक्कली भुटानी शरणार्थी काण्डमा राज्यका पूर्वगृहमन्त्री, बहालवाला गृहसचिवजस्ता जिम्मेवार व्यक्तिहरू नै संलग्न र पक्राउ पर्नुले नेपालमा राज्यसंयन्त्रको कसरी दोहन र दुरुपयोग भइरहेको छ भन्ने कुरा घामजस्तै छर्लङ्ग भएको छ ।

यस्ता घटनाहरू दोहोरिनुमा समाजले राम्रैसँग पचाएको दण्डहीनता तथा राजनीतिक दल र नेताहरू नै मुख्य रूपमा जिम्मेवार छन् । किनभने तस्कर, दलाल, बिचौलिया र भ्रष्टहरूलाई संरक्षण दिने मात्र हैन, यस्ता कार्यको खुल्लमखुल्ला प्रवर्द्धन गर्ने र कुनै कारणवश घटना बाहिर आए दोषीलाई बचाउने प्रपञ्च नै नेताहरूले गर्ने गरेको छर्लङ्ग भइसकेको छ ।

विशेष गरी २०७२ सालको भुइँचालोपछि नेपालमा पर्यटकहरूलाई नक्कली बिरामी बनाएर उद्धार गर्ने खेती मौलाएको सूचना बाहिर आएको थियो । ललितानिवास र सुन प्रकरणहरूले अहिले जसरी तरङ्ग ल्याएका छन्, त्यसरी नै पर्यटन क्षेत्र पनि नक्कली उद्धारका घटनाबारेका राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय समाचारहरूले तरङ्गित भएको थियो । त्यो ट्रेकिङ कम्पनी र ट्रेकिङ गाइड, हेलिकोप्टर सञ्चालक अनि बग्रेल्ती खुलेका पर्यटकहरूको उपचार गर्ने अस्पतालहरू मिलेर गरेको संगठित ठगी नै थियो ।

नक्कली उद्धारको अत्यन्त नाफामूलक व्यापारले नै हिजो सामान्य आर्थिक हैसियत भएकाहरू नवधनाढ्यको रूपमा उदाएका थिए । चुनावमा यस्ता नवधनाढ्य र हेलिकोप्टरका मालिकहरूले चुनाव खर्च र आतेजातेको व्यवस्था गरिदिन्थे, त्यसैले त्यस्तो धन्दा मौलाएको थियो । तर, नक्कली उद्धार गरेेर गरिएको संगठित ठगीका समाचारले विदेशी बीमा कम्पनीहरू पनि सशंकित हुन थाले । त्यसपछि बल्ल नेपाल सरकार पनि चासो देखाउन बाध्य भयो । फलस्वरूप बाध्य भएर तत्कालीन संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री रवीन्द्र अधिकारीले छानबिन समिति गठन गरे ।

डा.सा'प अर्बपति छन् । सायद साह्रोगाह्रो पर्दा गाँठो पनि फुकाइदिन्छन् होला । तर, माननीय पर्यटनमन्त्रीज्यू, तपाईंजस्तो युवाले देशमा केही गर्छ भनेर नै जनताले चुनावमा जिताए होलान् । यो कुरा नबिर्सनु राम्रो होला ।

छानबिन समिति गठन भएपछि अहिले जसरी नक्कली भुटानी शरणार्थी र सुनकाण्डले कुख्यात व्यक्तिहरूका अलावा धेरै बहादुर र प्रसादहरूको आँखाको निद्रा र मनको चैन हरण भएको छ, त्यसरी नै त्यसबेला पहुँच भएका हेलिकोप्टरका मालिक, ट्रेकिङ कम्पनीका मालिक र अस्पतालका मालिकहरू पानीबिनाको माछाजस्तै भएका थिए । कति नाम चलेका व्यक्तिहरूले त 'काम गरेर पनि खान नपाउने' भन्दै राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमको खुलेआम विरोध गरेको पनि सुनियो ।

तत्कालीन पर्यटनमन्त्री अधिकारीले गठन गरेको छानबिन समितिले राम्रै छानबिन गर्‍यो होला । धेरै उजुरीहरू परे होलान् । राज्यले शंका गरेका व्यक्तिहरूको बयान पनि लिइयो होला, प्रमाण पनि संकलन गरियो होला । अन्तिममा प्रतिवेदन पनि तयार भयो । सामान्य नागरिकले र धेरै पर्यटनकर्मीहरूले अब बदमासी गर्नेहरूलाई कारबाही हुन्छ भन्ने आशा गरेका थिए तर हात्ती आयो हात्ती आयो फुस्सा भयो । पुच्छरले कुकुर हल्लाएजस्तै ठगहरूले मिलेर राज्यलाई निस्तेज पारे । सरकारले प्रतिवेदन सिरानीमा राख्यो, अनि कोल्टे फेरेर चिर निद्रामा लीन भयो ।

यसरी राज्यसंयन्त्र र पर्यटन व्यवसायको हुर्मत लिने काममा जसरी दुःशासनले द्रौपदीको चीरहरण गर्दा १०० भाइ कौरव र वयोवृद्ध कुरुवंशीहरूले तमासा हेरेर बसेका थिए, त्यसरी नै धेरै जिम्मेवार निकाय र व्यक्तिहरू तमासे बने । अन्तर्राष्ट्रिय समाचारहरूले पनि समाचार लेख्न छाडे भने बीमा कम्पनीहरूले पनि नेपाल आउने ट्राभल बीमाबापतको शुल्क बढाउन बाध्य भए ।

अहिले परिदृश्य अलिकति बदलिएको छ । ठगी गरेर कमाएको रकमको हिस्सा शक्ति केन्द्रमा पुर्‍याउने धेरै 'सफल' व्यक्तिहरू केही फन्दामा परिसकेका छन् भने केही नेपथ्यमा लुकेर बसेका छन् वा भागेर सुरक्षित हुने स्थानको खोजीमा छन् । प्रसंग पर्यटनको भएकाले इमानदारीका ठूला गफ हाँक्ने र जोखाना हेरेर समयसमयमा कुचोसहित विभिन्न पर्यटकीय स्थानको सरसफाई गरी वाहीवाही बटुल्ने स्टन्टबाजीमा दक्ष पर्यटनमन्त्रीज्यूलाई यो लेखमार्फत एउटा सानो टिप्स दिने दुस्साहस गरेको छु ।

सरकार ढले पनि ढलोस् तर ३२ सिटे पार्टीको उपमा कमाएको पार्टीलाई अर्काे चुनावमा उकास्छु भनेर लागेका प्रधानमन्त्री र गृहमन्त्रीलाई 'म पनि सँगै छु है' भन्ने सन्देश दिन ढिला भएन र पर्यटनमन्त्रीज्यू ? कति दिनसम्म पर्यटन बोर्डका विवादित डा.सा'पलाई बोकेर हिँड्नुहुन्छ ? उनले तपाईंका केही कार्यकर्ता र नातेदारलाई ग्रामीण पर्यटन सल्लाहकारलगायतको जागिर दिएका छन्, तपाईंको क्षेत्रमा बजेट हालिदिएका छन्, यो सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो ।

विगतका केही श्रीमान् सचिवज्यूहरूको जस्तै तपाईं र उनको पनि गहिरो र राम्रो दोस्ती छ । फेरि सबैलाई थाह छ– हालको कार्यकारी प्रमुखको कस्ता मान्छेसँग दोस्ती हुन्छ । डा.सा'प अर्बपति छन् । सायद साह्रोगाह्रो पर्दा गाँठो पनि फुकाइदिन्छन् होला । तर, माननीय पर्यटनमन्त्रीज्यू, तपाईंजस्तो युवाले देशमा केही गर्छ भनेर नै जनताले चुनावमा जिताए होलान् । यो कुरा नबिर्सनु राम्रो होला । र, यो समय उपयुक्त पनि छ केही गर्नका लागि ।

नक्कली उद्धार गरेर नेपालको नाम बदनाम गर्नेहरूलाई कारबाही गर्न अगाडि बढनुस्, धुलो लागेको प्रतिवेदन र फाइल खोल्नुस् । अनि दोषीहरूलाई कानुनको कठघरामा ल्याउनुस् । पर्यटनमन्त्री गफाडी हैन, काम गर्छन् र इमानदार छन् भन्ने चर्चा तपाईंका विरोधीले पनि गरून्, मेरो शुभकामना छ । साथै, माननीय पर्यटनमन्त्रीज्यूको पिताको स्वर्गारोहण भएकोमा हार्दिक समवेदना ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, भदौ १४, २०८० ०६:५०