उच्च रक्तचाप भएका व्यक्तिले रक्तदान गर्न मिल्छ ? (भिडियो)

A+ A A-

उच्च रक्तचापको जोखिम कस्ता व्यक्तिलाई बढी छ ? विज्ञहरू भन्छन्, ‘धूमपान गर्ने, शारीरिक परिश्रम नगर्ने र मोटा व्यक्तिहरू उच्च रक्तचापको जोखिममा हुने गर्छन् ।’

त्यस्तै, अत्यधिक मात्रामा नुन, बोसोयुक्त तथा चिल्लो पदार्थ सेवनले पनि उच्च रक्तचापको जोखिम बढाउँछ । उच्च रक्तचाप नियन्त्रण गर्नका लागि स्वस्थ जीवनशैली अपनाउनु नै सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण मानिने मुटु रोग विशेषज्ञ डा. प्रेमराज वैद्य बताउँछन् ।

पछिल्लो समय नेपालमा पनि उच्च रक्तचापको समस्या बढ्दै गएको विभिन्न अध्ययनहरूले देखाएका छन् । विश्व स्वास्थ्य संगठन डब्लूएचओका अनुसार विश्वभर ३० देखि ७९ वर्ष उमेर समूहका १ अर्ब २८ करोड मानिसलाई उच्च रक्तचापको समस्या छ ।

उच्च रक्तचाप भएका अनुमानित ४६ प्रतिशत वयष्कहरूलाई आफूलाई रक्तचापको समस्या छ भन्नेसमेत थाहा पाउँदैनन् ।

अमेरिकामा मात्रै ११ करोडमा उच्च रक्तचापको समस्या देखिएको छ । नेपालमा भने ५० लाख मानिसमा उच्च रक्तचाप रहेको अनुमान गरिए पनि त्यसमा १० लाख मानिसले मात्र आफूलाई उच्च रक्तचापको समस्या भएको थाहा पाउने गरेका छन् ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार नेपालमा ४ लाख मानिसले मात्र उच्च रक्तचापको उपचार गर्छन् भने २ लाख मानिसले मात्र उच्च रक्तचापलाई नियन्त्रणमा राख्ने गरेका छन् ।

के हो रक्तचाप ?

धमनीमा मुटुले ‘पम्प’ गर्दा आउने रगतको चापलाई रक्तचाप अर्थात् प्रेसर भनिन्छ । जुन रक्तचाप शरीरभर हुन्छ । तर, मुटु र फोक्सोभित्रको रक्तचाप भने भिन्नै हुन्छ । मेडिकल भाषामा जसलाई ‘सिस्टोलिक’ र ‘डायस्टोलिक’ रक्तचाप भन्ने गरिन्छ ।

डा. वैद्यका अनुसार मुटुले पम्प गर्दा हुने प्रेसरलाई सिस्टोलिक भन्ने गरिन्छ भने मुटु रिल्याक्स हुँदा हुने प्रेसरलाई डायस्टोलिक भन्ने गरिन्छ ।

कस्तो अवस्थामा मुटु ब्लकेज हुन्छ ?

उच्च रक्तचाप हुने व्यक्तिलाई मस्तिष्कघात र हृदयाघात हुने सम्भावना उच्च रहने जानकाहरू बताउँछन् । त्यसैगरी, उच्च रक्तचाप भएका व्यक्तिहरूमा कोलेस्टेरोलका कारण नसा ब्लकसमेत हुने गरेको डा. वैद्य बताउँछन् ।

कोलेस्टेरोल जमेको बेला सबैभन्दा पहिला धमनीहरू ब्लक हुन्छन् । र, हृदयाघात हुन्छ । डा. वैद्य भनछन्, ‘ठूलो बाढी आएका बेला मसिनो बालुवा जम्दैन । तर, हिउँदमा खोला सानो हुने बेला मसिनो बालुवा जम्छ । हो, त्यस्तै हाम्रो शरीरमा पनि मुटुले पम्प गर्दा शरीरभरि रगत जान्छ र मुटु रिल्याक्स गर्दा ब्लकेज हुने सम्भावना हुन्छ ।’

रक्तदान गर्न मिल्छ ?

उच्च रक्तचाप भएका मानिसहरूले रक्तदान गर्न मिल्छ । उच्च चाप बढेको अवस्थामा रक्तदान गर्ने हो भने रक्त चाप घट्ने गर्छ । र, उच्च रक्तचाप भएर औषधि सेवन गरिरहेको व्यक्तिले भने रक्तदान गर्न मिल्दैन ।

डा. वैद्य भन्छन्, ‘औषधि सेवन गरिरहेका व्यक्तिले रक्तदान गर्दा दान गरेको रगतमा औषधि हुने भएका कारण दान गरिएको रगत जुन व्यक्तिले प्रयोग गर्छन् । उनीहरूको प्रेसर कम गर्न सक्छ ।’

त्यसैले उच्च रक्तचाप भएको तर औषधि सेवन नगरेका व्यक्तिहरूले नियमित रूपमा रक्तदान गर्न सक्छन् । यस्ता व्यक्तिले नियमित रूपमा रक्तदान गर्ने हो भने उनीहरूको उच्च रक्तचाप नियन्त्रणमा आउँछ ।

तर, अत्यधिक मात्रामा रक्तचाप बढेको अवस्थामा भने त्यस्ता व्यक्तिले रक्तदान गर्नुभन्दा औषधि सेवन गर्नु नै उचित मानिने डा. वैद्य बताउँछन् ।