इजरायलकाे मुद्दालाई लिएर लिबियामा किन बढ्याे तनाव ?

A+ A A-

इजरायलका विदेशमन्त्री एली कोहेनेसँग अनौपचारिक भेटघाट गरेकाे कुरा बाहिरिएसँगै लिबियाकी विदेशीमन्त्री नजला अल-मन्गुस निलम्बनमा परिन् । लिबियाली प्रधानमन्त्री अब्दुल हामिद टेबिबाहले विदेशमन्त्री मन्गुसलाई पदबाट निलम्बित गरिदिए । इटालीको रोममा उनीहरूबीच भेटघाट भएको थियो, जसलाई इजरायलमा राजनीतिक उपलब्धिको विषय मानियो तर लिबियाले यसलाई अवैध र अपराध मान्दै आफ्ना विदेशमन्त्रीलाई कारबाही गर्‍यो । आखिर किन यी दुई देशबीच यति कटुतापूर्ण सम्बन्ध छ त ? यसबारे बीबीसी वर्ल्ड सर्भिसमा अलेक्स बिन र रफी बर्गले गरेको रिपोर्टिङको भावानुवाद ।

०००

मध्यपूर्वमा इजरायल र प्यालेस्टाइनबीच दुस्मनीपूर्ण सम्बन्ध छ । लिबिया दुई देशमध्ये प्यालेस्टाइनको पक्षमा रहँदै आएको छ । उसले इजरायललाई देशको मान्यता दिएको छैन ।

यस्तोमा आफ्ना विदेशमन्त्रीले इजरायली विदेशमन्त्रीसित भेटघाट गरेको खबर सार्वजनिक भएपछि अरब बाहुल्य जनसंख्या रहेको लिबियामा विरोध प्रदर्शन सुरु भएको थियो ।

उता इजरायली विदेशमन्त्री एलीले भने लिबियाली विदेशमन्त्रीसँग भएको भेटलाई दुई देशबीच सम्बन्ध स्थापित गर्ने प्रयासमा चालिएको ऐतिहासिक कदम भनेका छन् । केही समययता इजरायलले आफूलाई देशको मान्यता नदिने अरब र मुस्लिम बाहुल्य जनसंख्या भएका देशसँग सम्बन्ध सुधार्ने प्रयास गरिरहेको छ ।

तीन लिबियाली प्रान्तको प्रतिनिधित्व गर्ने राष्ट्रपतीय परिषद्ले इजरायलसँग सम्बन्ध सामान्य गर्नु अवैध रहेको बताएको छ । सभामुख दफ्तरले मन्त्री मन्गुसमाथि राजद्रोह गरेको आरोप लगाएका छन् । यसका साथै प्रधानमन्त्री अब्दुल हामिदले मन्गुसविरुद्ध अनुसन्धान गर्न निर्देशन दिएका छन् ।

इजरायलले नै यस खालको बैठकबारे घोषणा गर्नु निकै आश्चर्यजनक थियो । किनकि, उसलाई लिबियासँग राम्रो सम्बन्ध भएको देशका रूपमा चिनिदैन ।

लिबिया इजरायलको कट्टर विरोधी हो । उसले सधैँ प्यालेस्टायन-इजरायल संघर्षमा प्यालेस्टाइनीलाई साथ दिँदै आएको छ ।

मुअम्मर गद्दाफीको शासनकालमा हजारौँ यहुदीलाई लिबियाबाट निकाला गरिएकाे थियो भने कैयौँ प्रार्थनास्थलहरू ध्वस्त पारिएको थियो । त्यसैले इजरायलको घाेषणा आफैँमा अनौठो छ ।

यसको एक कारण सम्भवतः लिबियाको तर्फबाट कुनै पनि प्रत्याशित खण्डनबाट बच्नु हुन सक्छ । किनकि यसमा स्वीकारिएको थियो, रोमका एन्टोनिया तजानीले उक्त बैठकलाई होस्ट गरेका थिए ।

समाचार एजेन्सी रोयटर्सका अनुसार, एक अज्ञात इजरायली अधिकारीले लिबियामा बैठकका लागि सहमति उच्चस्तरबाट दिइएको बताएका छन् । वार्ता एक घण्टाभन्दा बढी भएको उनको भनाइ छ ।

गत आइतबार जारी विज्ञप्तिमा कोहनले मेन्गुससँग रोममा भेट भएको र उनले दुवै देशबीच सम्बन्धको अपार सम्भावनाबारे चर्चा गरेको उल्लेख गरेका छन् । कोहेनका अनुसार, कृषि, जल व्यवस्था र लिबियामा यहुदी विरासतलाई मित्रतापूर्ण बनाउनेजस्ता विषयमा कुराकानी भएकाे थियाे । लिबियामा यहुदी मुर्दाघर र प्रार्थनास्थलको अवस्था सुधार्ने मुद्दामाथि पनि चर्चा भएको उनको भनाइ छ ।

तर, लिबियाको विदेश मन्त्रालयले इजरायलका प्रतिनिधिसँग उसको मन्त्रीको भेट ठाडै अस्वीकार गरेको छ । उसले भनेको छ, ‘इटालीमा भएको भेट अनौपचारिक र तयारीविहीन थियो ।’

भेटका क्रममा कुनै खालको चर्चा, सम्झौता वा परामर्श नभएको लिबियाली विदेश मन्त्रालयको दाबी छ । साथै, उसले इजरायलसँग सम्बन्ध स्थापित गर्ने कुरालाई पूर्णतः इन्कार गरेको छ । यसकाे विराेधमा लिबियाका विभिन्न स्थानमा सडकमा टायर जलाएर प्रदर्शन भएको छ । प्रदर्शनकारीहरू प्यालेस्टाइनको झण्डा फहराउँदै गरेका देखिएका थिए ।

लिबियामा वर्षौंदेखि उथलपथलकाे स्थिति रहँदै आएको छ । देशको पूर्वी र पश्चिमी हिस्सामा दुई अलगअलग अन्तरिम सरकार छन्, जसलाई अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता प्राप्त छ ।

यही कारण इजरायलसँगको कुनै पनि सहमति यही राजनीतिक विभाजनका कारण निकै जटिल हुन सक्छ । यो १२ वर्ष पूर्वजनरल गद्दाफीको शासनकालभन्दा पनि निश्चित र अझै धेरै जटिल हुन सक्छ ।

लिबियाको पूर्वी हिस्सामा तोमबरुक शहरबाट लिबियाली राष्ट्रिय सेनाका जनरल खलिफा हप्तारले सरकार चलाइरहेका छन् । सम्पूर्ण पूर्वी लिबियाले यही सरकारको आदेश मान्छ ।

हालैका वर्षमा इजरायलले अरब लिगका देशसँग औपचारिक सम्बन्ध स्थापित गर्न सुरुवात गरेको छ । यी देशसँग इजरायलको झगडा दशकौँ पुरानो हो । सन् २०२० देखि इजरायलले संयुक्त अरब इमिरेट्स (यूएई), बहराइन, सुडान र मोरोक्कोसँग अमेरिकाको पहलमा सम्झौता गरेको छ । यी सम्झौतालाई अब्राहम अकार्ड्सको नाम दिइएको छ । प्यालेस्टाइनीले यी सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्ने देशलाई गद्दा करार गरिदिएका छन् ।

गत आइतबार साँझ लिबियाली राष्ट्रपतीय परिषद्ले इजरायलसँगको सम्बन्धबारे सरकारसँग स्पष्टीकरण मागेको छ । लिबियाको सेना यसै परिषद्को नियन्त्रणमा हुन्छ । परिषद्ले सरकारलाई लेखेको पत्रमा भनेको छ, ‘दुवै देशका विदेशमन्त्रीको बैठकले कुनै पनि ढंगले लिबियाको विदेश नीतिलाई दर्शाउँदैन । यस्तो कुनै पनि कदम लिबियाली कानुनको उल्लंघन हो, जसअनुसार इजरायलसँग सम्बन्ध स्थापित एक अपराध हो ।’

प्रकाशित मिति: शनिबार, भदौ १६, २०८० ०७:२०