बाल्यकालमा देखिने प्रमुख क्यान्सर के–के हुन् ? (भिडियाे)

A+ A A-

नेपालमा बाल्यकालमा हुने क्यान्सरको अवस्था कस्तो छ ? यो ठ्याक्कै भन्न सक्ने अवस्था छैन । तर, पछिल्लो समय धेरै बालबालिकामा क्यान्सर चाँडो पत्ता भने लाग्ने गरेको विज्ञहरू बताउँछन् ।

यस्तै, अमेरिकाको नेसनल क्यान्सर इन्स्टिच्युटले सन् २०२२ मा १४ वर्षभन्दामुनिका १० हजार ४७० अमेरिकी बालबालिका क्यान्सरका नयाँ बिरामी हुन सक्ने अनुमान गरेको थियो ।

उक्त अनुमानमा १ हजार ५० जना बालबालिकाको मृत्यु हुन सक्ने अनुमान गरेको थियो । बाल्यकालमा विभिन्न प्रकारका क्यान्सर देखिने गरेको पाइन्छ । त्यसमध्ये सबैभन्दा धेरै ब्लड क्यान्सर देखिने गरेको बाल क्यान्सर रोग विशेषज्ञ डा. सुधिर सापकोटा बताउँछन् ।

डा. सापकोटाका अनुसार नेपालमा ‘ल्युकेमिया’ अर्थात् ब्लड क्यान्सरबाहेक आँखाको क्यान्सर धेरै देखिने गरेको छ । जसलाई ‘रेटिनोब्लास्टोमा’ भन्ने गरिन्छ । त्यसपछि ग्रन्थीहरूको क्यान्सर जसलाई लिम्फोमा भनिन्छ । यसका विभिन्न प्रकार हुन्छन् ।

त्यस्तै, ‘विल्म्स ट्युमर’ जसलाई मिर्गौलाको क्यान्सर भनिन्छ । न्युरोब्लास्टोमा भनेर स्नायु तन्तुहरूको क्यान्सर देखिने गर्छ । र, यीबाहेक हड्डीको क्यान्सर, ब्रेन ट्युमर र सफ्ट टिस्यु (मांसपेसी) हरूको क्यान्सर देखिँदै आएको छ ।

अमेरिकन क्यान्सर सोसाइटीका अनुसार ब्लड क्यान्सर हड्डीको मासी र रगतको क्यान्सर हो । यो बाल्यकाल क्यान्सरमा सबैभन्दा धेरै हुने गर्छ । सोसाइटीका अनुसार यो क्यान्सरले बालबालिकामा हुने क्यान्सरको २८ प्रतिशत हिस्सा ओगट्छ ।

बाल्यकालमा किन देखिन्छ, क्यान्सर ?

डा. सापकोटाका अनुसार बालबालिकामा देखिने क्यान्सरमा यही कारण हो भनेर भन्न सकिँदैन । भ्रूण गर्भमा हुँदा केही समस्या देखिन्छ या केही परिवर्तनहरू भएर पछि समस्या देखिन्छ कि भनेर वैज्ञानिकहरूले अनुमान मात्रै गरेका छन् । तर, यही कारण भनेर दाबी भने गर्न नसक्ने अवस्था छ ।

त्यस कारण बच्चाहरूमा क्यान्सर हुँदा रोकथामभन्दा पनि समयमै पहिचान गरेर समयमै उपचार गर्नुपर्छ । उनी भन्छन्, ‘कुनै बालबालिकामा वंशाणुगत कारणले पनि क्यान्सर देखिन सक्छ । वंशाणुगत भएको अवस्थामा जन्मिनेबित्तिकै बच्चाहरूमा क्यान्सर हुने सम्भावना बढी हुने गर्छ ।’

त्यस्तै, गर्भावस्थामा धुम्रपान तथा मध्यपान सेवन गर्ने वा कीटनाशक औषधिको सम्पर्कमा आएको अवस्थामा बालबालिकामा क्यान्सर हुने सम्भावना केही मात्रामा बढी भने हुन्छ । तर, त्यसैले गर्दा क्यान्सर हुन्छ भनेर भन्न मिल्दैन ।

यस्ता कुराले क्यान्सर हुने सम्भावना केही मात्रा बढाए पनि ठ्याक्कै यही कारण क्यान्सर हुन्छ भन्ने कुनै पनि आधारहरू भने छैनन् ।

बाल्यकालमा हुने क्यान्सरको उपचार

बाल्यकालमा हुने क्यान्सरलाई वयस्कमा हुने क्यान्सरभन्दा फरक तरिकाले उपचार गर्ने गरिन्छ । बालबालिकाको उपचारका लागि बालक्यान्सर विशेषज्ञ नै चाहिन्छ । बाल्यकालमा लाग्ने क्यान्सरका लागि धेरै प्रभावकारी उपचारहरू प्रयोगमा आइसकेका छन् । तर, यसकोे छिटो पहिचान र गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवासम्मको पहुँचले उपचारको प्रभावकारिता निर्भर हुन्छ । अमेरिकाको नेसनल क्यान्सर इन्स्टिच्युटका अनुसार सन् १९७० देखि २०१९ सम्ममा १४ वर्षमुनिका अमेरिकन बालबालिकामा क्यान्सरबाट हुने मृत्युदर ७० प्रतिशतले घटेको छ ।

बालबालिकामा देखिने क्यान्सर निको हुने रोग हो । विकसित देशहरूको तथ्याङ्क हेर्ने हो भने ९० प्रतिशतको हाराहारीमा बाल क्यान्सर निको भइरहेको छ । अझ क्यान्सर समयमै पहिचान गर्न सके ९५ प्रतिशतभन्दा बढी निको हुने सम्भावना हुन्छ ।

तर, नेपालमा यो तथ्याङ्क हेर्ने हो भने ६० देखि ७० प्रतिशतको हाराहारीमा मात्रै निको हुने गरेको छ । नेपालमा समयमा रोगको पहिचान नहुने र रोगको पहिचान भए पनि सम्बन्धित ठाउँमा उपचारका लागि जान ढिलाइ हुने गरेको पाइन्छ । बच्चामा क्यान्सर भयो भने निको हुँदैन, क्यान्सर निको भयो भने पनि फेरि बल्झिन्छ भन्ने भ्रमका कारण कत्तिले बीचमै उपचार छोड्ने वा उपचार नै सुरु नगर्ने गरेको डा. सापकोटा बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘यस्तो समस्याले गर्दा जुन रूपमा विदेशी मुलुकहरूमा क्यान्सर निको भइरहेको छ, त्यो तहमा हामी पुग्न सकेका छैनौँ । अन्यथा अन्तर्राष्ट्रिय तथ्याङ्कअनुसार ९० प्रतिशत बाल क्यान्सर निको भइरहेको छ ।’

डा. सापकोटाका अनुसार क्यान्सरको उपचार तीन तरिकाबाट हुन्छ । जसमा केमो थेरापि भयो । यसमा औषधिको प्रयोग गर्ने गरिन्छ । उनी भन्छन्, ‘केमो थेरापि भनेको कुनै छुट्टै खालको औषधि होइन । यो सामान्य नसाबाट दिन मिल्छ । कुनै मुखबाट खाने पनि हुन्छ । कुनै मासु वा छालाको मुनि लगाउने पनि हुन्छ । यो एक किसिमको उपचार पद्धति हो, जसलाई केमो थेरापि भन्ने गरिन्छ ।’

त्यस्तै, अर्को सर्जरी हो । मिर्गौला क्यान्सर, स्नायु तन्तुको क्यान्सरमा उनीहरूलाई केही हदसम्म केमो थेरापि दिइन्छ । र, बाँकी रहेको ट्युमरलाई शल्यक्रिया गरेर फाल्ने गरिन्छ । र, तेस्रो भनेको रेडियो थेरापि हो । जसलाई चलन चल्तीको भाषामा ‘सेकाइ’ भन्ने गरिन्छ । सेकाइ प्रायः एड्भान्स क्यान्सर अर्थात् तेस्रो, चौथो स्टेजमा पुगेका बिरामीहरूलाई दिइन्छ । यसरी क्यान्सरको प्रकार र स्टेज गरेर केमो थेरापि, सर्जरी र रेडियो थेरापि गरी तीन पद्धतिबाट बिरामीलाई निको पार्न सकिने डा. सापकोटा बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘हामी जहिले पनि ‘चाइल्डहुड क्यान्सर इज क्युरेबल’ भन्छौँ । अर्थात् बाल्य क्यान्सर निको हुन्छ ।’