अब नेपालमा डेंगी हराएर जानेवाला छैनः डा. प्रभात अधिकारी (भिडियो)

A+ A A-

गत वर्ष नेपालले डेंगी ‘महामारी’को सामना गर्नुपरेको थियो । यति बेला ५४ हजार ७८४ जनामा संक्रमण पुष्टि भएको थियो । अहिले पनि दैनिक रूपमा डेंगी संक्रमितको संख्या बढ्दै गएको छ । बर्खा सुरु भएयता संक्रमितको संख्या बढ्दै गएको इपिडिमियोलोजी तथा सरुवा रोग नियन्त्रण महाशाखाले जनाएको छ । महाशाखाको तथ्याङ्कअनुसार ७४ जिल्लामा फैलिइसकेको डेंगीको संक्रमण सुनसरी, मोरङ, धादिङ, झापा, कास्की, धनकुटा, दार्चुला, काठमाडौं, संखुवासभा र कञ्चनपुर गरी १० जिल्लामा सबैभन्दा धेरै देखिएको छ ।

महाशाखाको तथ्याङ्कअनुसार देशभर संक्रमितको संख्या १३ हजार पुग्दै गर्दा सुनसरीको धरान उपमहानगरपालिकामा मात्रै ११ हजारभन्दा बढी व्यक्तिमा संक्रमण पुष्टि भइसकेको छ । तथ्याङ्कलाई हेर्ने हो भने अहिले धरान डेंगीको ‘हटस्पट’ बनेको छ । धरानमा डेंगी संक्रमण व्यापक रूपमा फैलिँदै गर्दा काठमाडौंलगायत अन्य जिल्लामा कस्तो रहला ? नेपालमा डेंगीको अवस्था कस्तो छ ? यिनै विषयमा संक्रामक रोग विशेषज्ञ डा. प्रभात अधिकारीसँग गरिएको कुराकानीः

डेंगीको संक्रमण कसरी हुन्छ ? संक्रमणको ‘प्याटर्न’ कस्तो हुन्छ ?

सबैभन्दा अगाडि हामीले डेंगी कसरी सर्छ भन्ने कुरा बुझ्न जरुरी छ । डेंगी एक किसिमको भाइरस हो । यसमा भाइरसका चार प्रकारका सेरोटाइप हुन्छन् । तर, डेंगीको भाइरस मानिसमा सर्नका लागि लामखुट्टेको मद्दत चाहिन्छ । लामखुट्टे एक व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा सार्नका लागि लामखुट्टे संक्रमित भएको हुनुपर्छ । डेंगी संक्रमण हुनुमा लामखुट्टेको ठूलो भूमिका हुन्छ ।

त्यसैले लामखुट्टे जुन समयमा बढी वृद्धि विकास हुन्छ । र, जुन समयमा लामखुट्टे बढी सक्रिय हुन्छ, त्यो समयमा डेंगीको संक्रमण हुन्छ । अहिले गर्मी छ । पानी परिरहेको छ । पानी परिरहेको बेला डेंगी बनाउने लामखुट्टेको अण्डा फुट्छ । र, त्यसबाट बिस्तारै नयाँ लामखुट्टेहरू निस्कन्छन् । अनि तिनै लामखुट्टेहरूले डेंगी सार्छन् ।

हामी सबैले बुझ्नुपर्ने कुरा के छ भने डेंगीका चारवटै प्रकार सार्ने लामखुट्टे नेपालमा पाइन्छ । अझ अहिले ‘ग्लोबल वार्मिङ’ अथवा जलवायु परिर्वतनका कारणले गर्दा जसरी तापक्रम बढ्दै गइरहेको छ । त्यहीअनुसार लामखुट्टेहरू पनि माथिमाथि हिमाल–पहाडतिर सर्दै छन् । पहिला तराईमा मात्र देखिने डेंगीको प्रकोप गत वर्ष काठमाडौंमा देखिएको थियो । हुन त, त्योभन्दा अघिल्लो वर्ष पनि काठमाडौंमा देखिएको थियो ।

तर, पछिल्लो समय यो पहाडी तथा हिमाली क्षेत्रहरूमा पनि बढ्दै गइरहेको छ । ‘ग्लोबल वार्मिङ’ले गर्दा यो रोग पनि सर्दै गइरहेको छ । अर्को कुरा भनेको डेंगी संक्रमित लामखुट्टेले पारेको अण्डा परेपछि त्यो तत्कालै फुटेन भने पनि ९ महिनासम्म माटोमा जीवित नै रहन सक्छ । माटोमा सुकेर यत्तिकै बसिरहन सक्छ । र, ९ महिनासम्ममा उक्त अण्डा पानीको संगतमा आयो भने त्यहाँबाट फेरि नयाँ लामखुट्टे निस्कन्छ ।

यसरी नयाँ लामखुट्टे निस्कँदा डेंगीको भाइरस बोकेर निस्कन्छ । जसले गर्दा डेंगी रोकथाम तथा नियन्त्रण गर्न गाह्रो परिरहेको छ ।

यो कुन समयमा धेरै फैलिन्छ ? गत वर्ष हेर्ने हो भने काठमाडौंमा सबैभन्दा धेरै संक्रमण फैलिएको थियो । यो वर्ष धरानमा धेरै देखिएको छ नि ?

यो गर्मी र पानी परिरहेको समयमा लामखुट्टेको वृद्धि विकास धेरै हुन्छ । र, यही समयमा डेंगीको प्रकोप पनि बढ्दै जान्छ । सामान्यतया दुईदेखि तीन वर्षमा यो घट्ने वा बढ्ने गर्छ भनिएको छ । तर, कहिलेकाहीँ यो हरेकपटक पनि देखिन सक्छ ।

गत वर्ष काठमाडौंमा कुनै एउटा प्रकारको संक्रमण थियो भने यो वर्ष फेरि अन्य बाँकी तीन प्रकारका डेंगीको संक्रमण हुन सक्छ ।

अहिलेको तत्कालको स्थिति हेर्ने हो भने अघिल्लो वर्ष काठमाडौंमा जस्तो प्रकोप डेंगीको देखिएको थियो, त्यस्तै प्रकोप योपटक तराई क्षेत्रमा देखिन सक्ने जोखिम उच्च छ । फेरि यसो भन्दैमा काठमाडौंमा डेंगी यो वर्ष हुँदैन वा देखिँदैन भन्ने होइन । तथ्याङ्क हेर्ने हो भने काठमाडौंमा पनि फाट्टफुट्ट संक्रमण देखिइरहेको छ । र, कुनै पनि समयमा यसले ‘पिकअप’ लिन सक्छ ।

डेंगी गर्मी र बर्खामा धेरै हुन्छ भन्ने गरिए पनि गत वर्ष जाडो मौसममा पनि यसको संक्रमण उस्तै नै रहेको तथ्याङ्कले देखाएको छ । तपाईंले यसलाई कसरी हेर्नुभएको छ ?

यो तापक्रमसँग निर्भर हुन्छ । केही वर्षपहिला कुनै ठाउँमा जति जाडो थियो, त्यो कम थियो । लामखुट्टे गर्मी महिनामा जति सक्रिय हुन्छ, जाडो महिनामा कम हुन्छ । जाडो महिनामा लामखुट्टे पूरै हराएर जाँदैन । लामखुट्टे नमरेसम्म ऊसँग भाइरस छ भने अरुलाई सार्छ । त्यस कारण गर्मी सकिए पनि केही समयसम्म लामखुट्टे सक्रिय भइरहन सक्छ । सक्रिय भइरहेको लामखुट्टेमा भाइरस भइरहन सक्छ । र, त्यहीबाट डेंगी फैलिरहन सक्छ । त्यसैले जाडोमा डेंगी कम हुन सक्छ । तर, पूरै नहराउन सक्छ ।

अहिले पनि हामी पहिलाका प्रकोपहरूको अध्ययन गर्दा अहिले पनि डेंगी फैलिन सक्ने सम्भावना एकदमै छ । एक वर्ष एउटा प्रकारको भाइरसले आक्रमण गरेपछि यो वर्ष त्यो भाइरसको संक्रमण नभएर अरु तीन प्रकारका डेंगी भाइरसले आक्रमण गर्न सक्छ ।

हरेक वर्ष विश्वव्यापी रूपमा तापक्रम बढिरहेको छ । र, यही हिसाबले लामखुट्टेको संख्या पनि बढिरहेको छ । नेपालको कुरा गर्ने हो भने अहिले पानी धेरै परिरहेको छ । जसले गर्दा ठाउँठाउँमा पानी जमिरहेको छ । यसका लागि धेरै ठूलो ठाउँमा पानी जम्नुपर्दैन । लामखुट्टेको वृद्धि विकासका लागि एक चम्चाजति मात्रै पानी भए पनि काफी हुन्छ । यो भन्नुको मतलब लामखुट्टेको जीवन चक्रका लागि धेरै पानी पनि चाहिँदैन ।

अहिले घरको छतमा ड्रयागन खेती गर्नेको संख्या बढ्दो छ । जसका लागि टायर राखिएको छ । र, त्यही टायरमा पानी जम्छ । त्यही पानीमा लामखुट्टेको वृद्धि विकास हुन्छ । अहिलेको अवस्थामा हामी सबै सर्तक हुनुपर्ने छ । तराईमा जुन तरिकाले डेंगीको संक्रमण बढिरहेको छ । त्यसरी काठमाडौंसँगै देशका अन्य पहाडी तथा हिमाली जिल्लाहरूमा पनि बढ्न सक्छ ।

Dr. Prabhat Adhikari (3)1692191335.jpg

धेरैको बुझाइमा डेंगी संक्रमण गराउने लामखुट्टेले बिहान र साँझमा मात्रै टोक्छ भन्ने छ नि । यो कत्तिको सत्य हो ?

डेंगी संक्रमण गराउन सक्ने प्रजातिको लामखुट्टे बिहान र बेलुका सक्रिय हुने भन्ने कुरा छ । तर, दिउँसो वा रातिको समयमा यो सक्रिय नै हुँदैन र यो समयमा टोक्दै टोक्दैन भन्ने हुँदैन । यसले जुनसुकै बेला पनि टोक्न सक्छ । त्यसैले हामी सतर्क रहनुपर्छ ।

यस्तै, अर्को मिथ्या के पनि छ भने, डेंगी सार्ने लामखुट्टे तीन फिटभन्दा माथि उड्दैन । यो गतल कुरा हो । किनभने यस्तो लामखुट्टे २/३ सय मिटर माथिसम्म उड्न सक्छ । घरको छतमा अण्डा फुटेर नयाँ लामखुट्टे बनिसकेपछि त्यो लामखुट्टे त्यो ठाउँभन्दा अझै माथि पनि जान सक्छ । बिहान–बेलुका मात्र टोक्ने भन्ने गतल हो । र, पहिलो तलाभन्दा माथि जाँदैन भन्नु पनि गतल हो ।

सामान्य व्यक्तिले लामखुट्टेको प्रजाती छुट्याउन सक्दैन । लामखुट्टेहरू विभिन्न किसिमका हुन्छन् । त्यसैले उनीहरूलाई हेरेर प्रजाति छुट्याउन सकिँदैन । तर, जुनसुकै लामखुट्टेले जुनसुकै रोग सार्न सक्ने भएका कारण यसको टोकाइबाट हामी बच्नुपर्छ ।

त्यसैले लामखुट्टेको वृद्धि विकास हुने गरी पानी जम्न दिनु हुँदैन । कुनै ठाउँमा पानी जमेको छ भने त्यसलाई फ्याँकिदिनुपर्छ । पानीमा लार्भा छ भने त्यसलाई नष्ट गर्नुपर्छ । आफ्नो घरवरपर झाडीहरू छन् भने त्यसलाई नष्ट गर्नु पर्छ ।

र, हामी आफैँले पनि घरबाहिर निस्कँदा हातखुट्टा छोपिने गरी लुगा लगाउनुपर्छ । लामखुट्टेले नटोकोस् भन्नका लागि क्रिमहरू लगाउनुपर्छ । अनि बच्चाहरूको हेरचाहमा ध्यान दिनुपर्छ ।

डेंगीबाट बच्नका लागि सरसफाइमा ध्यान दिने भन्न खोज्नुभएको हो ?

हो, धेरैजसो सरसफाइको कुरा गर्दा हामी झिँगाबाट सर्ने रोगहरूमा बढी कुरा गर्छौं । सरसरफाइ राम्रो भयो भने धेरै रोगबाट बच्न सकिन्छ । महिला लामखुट्टेले रगत चुस्ने गर्छ । तर, पुरुष लामखुट्टे त्यस्तै झाडीहरूमै बस्छ । त्यसैले झाडीहरूको सरसफाइ गर्न सक्यो भने पनि केही हदसम्म रोग कम गर्न सकिन्छ ।

डेंगी संक्रमण भइसकेपछि बिरामीमा जटिलता देखिँदै जानुको कारण के हो ?

एकपटक डेंगी भइसकेपछि त्यो प्रकारको सेरोटाइप वा भाइरसविरुद्ध ‘इम्युनिट’ बनिरहेको हुन्छ । त्यस कारण त्यही प्रजातिको भाइरसले तुरुन्तै आक्रमण गर्न सक्दैन । तर, कति समयसम्म ‘इम्युनिटी’ दिन्छ, यो अझै पनि अनुसन्धानकै प्रक्रियामा छ । अझै यकिन भइसकेको अवस्था छैन । त्यही प्रजातिको भाइरसले कहिल्यै पनि संक्रमण गराउँदैन भन्नु गलत हो ।

एकपटक एउटा प्रजातिको भाइरसको संक्रमण भयो भने अर्कोपटक अन्य प्रजातिको भाइरसले संक्रमण गराउन सक्छ । डेंगीमा के देखिएको छ भने एकपटक डेंगी भइसकेपछि त्यसविरुद्ध जुन ‘एन्टिबडी’ (आईजीजी) बन्छ । र, अर्कोपटक डेंगीको अर्को प्रजातिले आक्रमण गर्दा त्यो पहिलाको आईजीजीले नै भाइरसलाई शरीरभित्र छिर्नका लागि मद्दत गर्ने गरेको पाइएको छ ।

यसो भन्नुको मतलब एकपटक संक्रमण भयो भने दोस्रो, तेस्रो वा चौथोपटक संक्रमित हुँदा पहिलाको भन्दा घातक हुने देखिएको छ । हुन त, पछिल्लो समय केही रिपोर्टहरूमा यसो नभएको पनि देखिएका छन् । तर, समग्रमा अहिलेसम्म एकपटक डेंगी भइसकेपछि अर्कोपटक हुँदा अलि बढी घातक भएको बुझाइ छ ।

यही हिसाबले डेंगी भाइरसविरुद्धको खोप पनि बनाइएको छ । जसले मान्यता पनि पाइसकेको छ । तर, यो खोप डेंगी भइसकेको व्यक्तिलाई मात्र दिने गरिन्छ । डेंगी नभएको व्यक्तिलाई यो खोप दिइँदैन । किनभने संक्रमित नभएको व्यक्तिलाई यो खोप दिँदा त्यसले डेंगी भएपछि गम्भीर बनाउँछ भन्ने छ ।

अहिले मैले खोपको कुरा गर्दैगर्दा नेपालमा डेंगी भाइरसविरुद्धको खोप उपलब्ध भने छैन । यो किसमको खोप जुन भर्खरै मात्र युरोपमा पनि लन्च गरिएको छ । यस्ता खोपहरूको अध्ययन गरियोस् । र, मिलेसम्म त्यस्ता खोपहरू नेपालमा पनि ल्याउनुपर्छ ।

सामान्यतया कुनै व्यक्तिलाई जीवनमा चारपटक डेंगी संक्रमण हुन्छ भन्ने गरिन्छ । तर, तपाईंले भनेअनुसार चारपटक डेंगी भइसकेको व्यक्तिलाई फेरिफेरि पनि संक्रमण हुने सम्भावना भइरहन्छ ?

हो, संक्रमति भइरहने सम्भावना भइरहन्छ । यसमा म कोभिडको उदाहरण दिन चाहन्छु । एकपटक कोभिड भइसक्यो भने तीन महिना वा ६ महिनासम्म कोभिड हुने सम्भावना एकदमै कम हुन्छ । किनभने संक्रमणले केही इम्युनिटी दिन्छ ।

तर, यो भन्दैमा संक्रमण हुँदैन भन्ने हुँदैन । हामीले खोप लगाउँदा पनि ६ महिनादेखि ९ महिनासम्म सुरक्षित हुन्छौँ । त्यो पछि फेरि संक्रमण हुन सक्छ । हो, यस्तै गरी कसैलाई एउटा सेरोटाइपको संक्रमण भयो भने तत्काल त्यो सेरोटाइपकोविरुद्धका इम्युनिटी बने पनि त्यो इम्युनिटी लामो समयसम्म नरहन सक्छ । र, केही समय वा केही वर्षपछि फेरि त्यही सेरोटाइपको संक्रमण हुन सक्छ ।

यो संक्रमण भएपछि निको हुन कति समय लाग्छ ? र, कस्तो अवस्थामा जटिलता देखिन सक्छ ?

सबैले बुझ्नुपर्ने कुरा के छ भने अहिले डेंगी मात्र नभएर अन्य इन्फ्लुएन्जालगायतका भाइरल रोगहरू पनि देखिरहेका छन् । यो सबै विषयमा हामी जानकार हुनुपर्छ । डेंगीसँग स्क्रब टाइफस पनि देखिरहेको छ । त्योबाहेक कोभिड, इन्फ्लुएन्जा पनि देखिरहेका छन् ।

बिरामीहरू स्क्रब टाइफस र डेंगीमा झुक्किने गरेका छन् । यो सबैमा ज्वरो आउने, टाउको दुख्ने, जिउ दुख्ने पनि हुन सक्छ । तर, डेंगीमा टाउको एकदमै बेस्सरी दुख्छ । त्योसँगै आँखाको पछाडिपट्टिको भाग बेस्सरी दुख्छ । र, जिउको दुखाइ धेरै नै हुन्छ, जसलाई हामी ‘ब्रेक बोन डिजिज’ भन्ने गर्छौं । भन्नुको मतलब हड्डी फुट्ने गरी दुख्छ । त्यसैले अरुमा भन्दा बढी ढाड अथवा जिउ दुख्ने गर्छ । र, केही दिनपछि शरीरमा रातो–रातो डाबर जस्तो आउन सक्छ । यो डेंगीको लक्षण हो । सामान्यतया यस्ता लक्षण देखिएको एक हप्तामा निको हुँदै जान्छ । तर, कसैकसैलाई जटिलता देखिन सक्छ । जटिलता हुन सक्ने व्यक्तिहरूमा स्थिति परिर्वतन हुँदै जान्छ । एक हप्ताको अन्तरमा कि बिरामी ठीक हुन्छ, कि ठ्याक्कै एक हप्तामा ज्वरो बिस्तारै हराउँदै जान्छ र त्यही बेला जटिलता देखिन्छ ।

यसमा समस्या के छ भने धेरै बिरामीमा ज्वरो हरायो, निको भयो भन्ने हुन्छ । तर, जटिलता हुने व्यक्तिलाई जुन बेला ज्वरो हराउँछ, त्यही बेला जटिलता देखिन सक्छ । डेंगीमा सबैभन्दा डराउनुपर्ने अवस्था भनेकै ‘प्लेटलेट्स’ कम भयो भने हो । यो कम हुँदा आन्तरिक रक्तश्राव हुन थाल्छ ।

सामान्यतया ज्वरो आउँदा, जिउ दुख्दा र शरीरमा डाबर आउँदा डराइहाल्नुपर्ने अवस्थाचाहिँ हुँदैन । तर, जसै ज्वरो हराउँदै जान्छ, त्यसपछि कसैको पेट दुख्न थाल्यो । दाँत माझ्दा गिजाबाट रगत आउन थाल्यो । दिसाबाट रगत आउन थाल्यो । छालामा रक्तश्राव भएको देखियो । ब्लड प्रेसर घट्न थाल्यो भनेचाहिँ बिरामीमा जटिलता देखियो भन्ने बुझ्नुपर्छ । अनि बिरामीलाई तुरुन्तै चिकित्सकको निगरामीमा राख्नुपर्छ ।

डेंगीको संक्रमण भएको एक हप्ता एकदमै ध्यान दिनुपर्ने समय हो । र, एक हप्तापछि ज्वरो हराउने बेला रक्तश्राव भइरहेको लक्षण देखियो भने यो जटिल जटिल अवस्था हो । यस्तो भएको अवस्थामा बिरामीलाई तुरुन्त अस्पताल लगिहाल्नुपर्छ ।

Dr. Prabhat Adhikari (2)1692191336.jpg

डेंगी भएको अवस्थामा औषधिको सेवन कसरी गर्नुपर्छ ? र, यो हुँदा कस्ता खानेकुराहरू खानुपर्छ ?

डेंगीसँग झुक्किने भनेको स्क्रब टाइफस हो । यो छुट्याउनका लागि परीक्षण नै गर्नुपर्ने हुन्छ । यो हेरेको भरमा छुट्याउन सकिँदैन । डेंगी भाइरल रोग हो । र, स्क्रब टाइफस ब्याक्टेरियल रोग हो ।

स्क्रब टाइफस भएका व्यक्तिले एन्टिबायोटिक सेवन गर्दा निको हुन्छ । तर, भाइरल रोगहरूमा एन्टिबायोटिकले काम गर्दैन । एन्टिबायोटिक ब्याक्टेरियाका लागि प्रयोग गरिन्छ । त्यसैले यस्तो औषधिको प्रयोग गर्दा भाइरल रोगहरूमा काम गर्दैन ।

फेरि एन्टिबायोटिकका साइड इफेक्टहरू हुन सक्छन् । त्यो साइड इफेक्टले गर्दा बिरामीलाई अर्को हानि पुर्‍याउन सक्छ ।

डेंगीमा हामी सिटामोल सेवन गर्न आग्रह गर्छौं । वयष्क व्यक्तिले २४ घण्टामा चार ग्रामसम्म सिटामोल खान मिल्छ । तर, कलेजोसम्बन्धी रोग भएका व्यक्तिले २४ घण्टामा दुई ग्रामभन्दा बढी खान मिल्दैन । कहिलेकाहीँ डेंगीले कलेजोमा असर पुर्‍याउन सक्छ । जसले गर्दा परीक्षण गरेर पनि कति सिटामोल खाने भन्ने यकिन गर्न सकिन्छ ।

तर, डेंगीका बिरामीले खानै नहुने भनेको फ्लेक्जोन, न्याप्रोक्सिनलगायतका कडा खालका दुखाइ कम गर्ने औषधिहरू खानु हुँदैन । त्यस्तो औषधिको सेवनले थप जटिलता निम्त्याउने देखिएको छ । जुन प्राणघातक मानिएको छ । र, अन्य औषधिको सेवन पनि चिकित्सकको सल्लाहअनुसार मात्र गर्नुपर्छ ।

त्यस्तै, डेंगीमा कुनै पनि खानेकुरा बार्नुपर्ने भन्ने हुँदैन । यो भाइरससँग लड्नका लागि प्रशस्त मात्रामा झोलिला खानेकुराहरू खानुपर्छ । पानी पर्याप्त मात्रामा पिउनुपर्छ । कसैलाई पखाला लागेको छ भने त्यस्ता व्यक्तिले जीवनजल खानुपर्ने हुन्छ ।

प्रोटिनको मात्रा धेरै भएका खानेकुरा सेवन गर्नुपर्छ । माछा, मासु, डेडागुडी खान सकिन्छ । अर्को भनेको फलफूल खान सकिन्छ ।

अहिले डेंगीको संक्रमण दैनिक बढ्दै गएको छ । यसको रोकथाम तथा नियन्त्रणका लागि सरकारले के गर्नुपर्ने देख्नुहुन्छ ?

यसका लागि स्थानीय तहले वडा टोलसँग मिलेर लामखुट्टे नष्ट गर्नका लागि एकीकृत अभियान सञ्चालन गर्नुपर्छ । यो एउटा मात्र ठाउँमा नभएर देशव्यापी नै गर्नुपर्छ । र, अर्को भनेको डेंगीसम्बन्धी जनचेतना फैलाउन जरुरी छ । यसमा लामखुट्टे कसरी नष्ट गर्ने, लामखुट्टेको टोकाइबाट कसरी बच्ने, परीक्षण कसरी गर्ने र कसरी औषधिको प्रयोग गर्ने भनेर स्वास्थ्यसम्बन्धी जनचेतना दिनुपर्छ । यसका लागि स्वास्थ्य शिक्षा राम्रो हुनुपर्छ ।

त्यस्तै, गत वर्ष सिटामोलको अभाव भएको थियो । त्यसैले अहिले नै औषधिको अभाव हुन सक्ने भएका कारण त्यसको व्यवस्थापन गर्नुपर्छ ।

र, सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा, जुन बेला डेंगी ‘आउट अफ कन्ट्रोल’ हुन्छ, त्यो बेला बिरामीमा जटिलता पनि धेरै देखिन्छ । मुख्य जटिलता भनेको प्लेटलेट्स कम हुने र रक्तश्राव हुने हो । यसका लागि रगतजन्य पदार्थको आवश्यकता पर्न सक्ने भएका कारण यो सबै कुराको व्यवस्थापन अहिले नै गर्नुपर्ने हुन्छ ।

अन्यथा बिरामीमा जटिलता देखिएको अवस्थामा आवश्यक पर्ने रगत, प्लेटलेट्स ब्लड बैंकहरूमा नपाइन पनि सक्छ । यसो भएमा धेरै मानिसलाई बचाउन नसकिने हुन्छ ।

त्यसैले अहिले नै ‘ब्लड डोनेसन क्याम्पेन’ चलाउनुपर्छ । र, हामीसँग यथेस्ट रगतको व्यवस्था हुनुपर्छ ।

अन्त्यमा, योसम्बन्धी नयाँ खोपहरू आएका छन् । केही समयअगाडि युरोपियन युनियनले एउटा जापानको खोपलाई मान्यता दएको छ । र, अन्य थुप्रै खोपहरूले मान्यता प्राप्त गरिरहेका छन् । ती खोपहरूको प्रभावकारिता, मूल्य सबैको अध्ययन गरेर त्यस्ता खोपको जोहो नेपालमै पनि गर्न जरुरी छ ।

अब डेंगी नेपालमा हराएर जानेवाला छैन । हरेक वर्ष यो बढ्दै गइरहेको छ । झन् अब त पहाड तथा हिमालजस्ता चिसो स्थानमा पनि देखिन थालिसकेको छ ।

नेपालमा हरेक वर्ष केही न केही रोग आइरहेको छ । त्यसका लागि सरकारले टोली बनाएर काम गर्नुभन्दा समग्रमा एउटा टिम बनाऔँ अर्थात् सेन्टर फर डिजिज कन्ट्रोल (सीडीसी) बनाऔँ । सीडीसीमा विभिन्न विधाका विशेषज्ञहरू राखौँ । र, त्यसले केही भएको खण्डमा तुरुन्तै ‘एक्सन’ लिन सकोस् । यसो हुँदा डेंगी मात्र नभएर अन्य रोगहरूसँग पनि प्रभावकारी रूपमा लड्न सक्छौँ ।

भिडियो:

प्रकाशित मिति: बुधबार, साउन ३१, २०८० १९:५३