आँखा पाक्ने रोगमा सबै व्यक्तिलाई एउटै औषधिले काम गर्दैनः डा. कौशल पोखरेल (भिडियाे)

आँखा पाक्ने रोगमा सबै व्यक्तिलाई एउटै औषधिले काम गर्दैनः डा. कौशल पोखरेल (भिडियाे)

A+ A A-

पछिल्लो केही दिनयता देशभर आँखा पाक्ने रोग (कन्जंक्टिभाइटिस) देखा परिरहेको छ । आँखा पाक्ने समस्या लिएर अस्पताल पुग्नेको संख्या बढ्दै गएको पाइएको छ । र, यो क्रम अझै बढ्न सक्ने विज्ञहरूको भनाइ छ । आँखा पाक्ने समस्या विभिन्न समयमा देखिने गरेको धेरैजसो बर्खाको समयमा यसले प्रकोपको रूप दिने गरेको विभिन्न अध्ययनहरूले देखाएका छन् ।

अहिले नेपालका विभिन्न जिल्लाहरूमा फैलिरहेको आँखा पाक्ने रोग कस्तो रोग हो ? यो कति घातक छ ? यसबाट कसरी जोगिनेलगायत विषयमा आँखा रोग विशेषज्ञ डा. कौशल पोखरेलसँग हामीले कुराकानी गरेका छौँ ।

अहिले देखा परेको आँखा पाक्ने रोग कस्तो रोग हो ?

यसलाई हामी मेडिकल भाषामा एक्युट कन्जंक्टिभाइटिस भन्ने गर्छौं । तर, सामान्य बोलीचालीको भाषामा आँखा पाक्ने वा आँखा रातो हुने भन्ने गर्छौं ।

हाम्रो आँखामा कालो भाग छ । त्यसको वरपर सेतो भाग हुन्छ । त्यही सेतो भागलाई यो रोगले असर गर्छ । र, यो सूक्ष्म जीवाणुहरूले गराउने संक्रमणका कारण हुन सक्छ । सूक्ष्म जीवाणुमा भाइरस पर्छ । व्याक्टेरिया पर्छ । प्रोटोजोवा पर्छ । यिनीहरूकै कारण आँखा पाक्ने हुन सक्छ ।

त्यस्तै, योबाहेक एलर्जी । धुवाँधुलोको असरले पनि आँखा पाक्न सक्छ । अनि कहिलेकाहीँ भने रसायनले पनि आँखा पाक्न सक्छ ।

एलर्जी, धुँवाधुलोले आँखा पाक्ने समस्या जुनसुकै समयमा पनि देखिन सक्छ । तर, बर्खाको समयमै आँखा पाक्नुको कारण के हो ?

आँखा पाक्ने धेरै कारणमध्ये ‘इन्फेक्टिभ’ कारणले यो मौसममा हुने गर्छ । एलर्जीका कारण आँखा पाक्ने समस्या गर्मी समयमा हुन्छ । यति बेला वातावरण सुक्खा हुन्छ । धुलोधुवाँ धेरै हुन्छ । तर, बर्खामा पानीको माध्यमबाट संक्रमण सर्ने गर्छ । अहिले पानी पर्ने मौसम भएका कारण धेरै देखिएको हो । यो आँसुबाट सर्छ । आँसुबाट पानीमा पुग्छ । पानीबाट हातमा पुग्छ । हातले हामी आँखा छुन्छौँ । र, आँखामा संक्रमण हुन्छ । प्रायः यो रोग यसरी नै सर्ने गर्छ । त्यस कारण पानी पर्ने मौसममा यो रोगको प्रकोप बढ्ने गरेको पाइन्छ ।

त्यसो भए हामीले प्रयोग गर्ने पानी संक्रमणको माध्यम बनिरहेको छ ?

संक्रमित हुनका लागि पानी एउटा माध्यम भयो । तर, पानी मात्रै भन्न मिल्दैन । किनकि यो रोग सर्ने भनेको आँसुबाट हो । संक्रमित भएको आँसु कुनै व्यक्तिको हातमा परेको छ र त्यही हातले आँखा छोयो भने सर्छ ।

त्यसैले संक्रमित आँसु हामीले नुहाएको टावलमा पनि हुन सक्छ । एक जनाले प्रयोग गरेको रुमाल अर्को व्यक्तिले प्रयोग गर्‍यो भने उसलाई पनि सर्न सक्ने सम्भावना उच्च रहन्छ । योबाहेक हामी सुत्ने बेडको तन्ना, सिरानीको खोल, लगाइरहेका लुगाहरूबाट पनि सर्न सक्छ ।

यो रोगमा कस्ता लक्षणहरू देखा पर्छन् ?

सुरुमा यो रोगमा आँखा बिझाएको जस्तो लक्षण देखिने गर्छ । पोल्छ । आँसु बग्न थाल्छ । आँखा चिपचिप भएजस्तो लाग्छ ।

संक्रमित आँखाले अलिअलि धमिलो देख्न सक्छ । अनि आँखा सुनिन सक्छ । आँखा रातो हुने गर्छ । त्यस्तै, सामान्यभन्दा धेरै नै आँखामा चिप्रा वा कचेरा आउन थाल्छ । कसैकसैको बिहान उठ्दा आँखा टाँसिने गरी नै चिप्रा लाग्न सक्छ ।

Dr. Kaushal Pokheral (2)1691328065.jpg

आँखा पाक्ने रोग एउटा मात्रै आँखामा हुन्छ वा दुवै आँखा हुन्छ ?

यो एउटामा पनि हुन सक्छ । दुईवटामा पनि हुन सक्छ । एकैपटकमा दुवै आँखामा सँगै पनि हुन सक्छ । यसमा कस्तो हुन्छ भने कुनै व्यक्तिको एउटा आँखामा संक्रमण भएको छ । त्यस्तो व्यक्ति सुतिरहेको बेला संक्रमित आँखाको आँसु अर्को आँखामा पर्न सक्छ । र, अर्को आँखा पनि संक्रमित हुन सक्छ । त्यसैले यो दुवै आँखामा हुनुपर्छ भन्ने छैन । एउटामा मात्रै पनि हुन सक्छ अथवा दुवैमा सँगै पनि हुन सक्छ ।

कुनै आँखा पाकेको व्यक्तिको आँखा हेरेमा यो अर्को व्यक्तिमा सर्छ भनिन्छ । हेर्दैमा यो रोग सर्ने हो र ?

पाकेको आँखा हेरेरै सर्ने भन्ने एकदमै गलत हो । यसको सर्ने माध्यम भनेको पानी, आँसु हो । योबाहेक हेर्दैमा यो सर्दैन । यसरी हेर्दैमा सर्ने हो भने हामी दैनिक आँखा पाकेका बिरामी हेर्दै आइरहेका छौँ । तर, हामीलाई सरेको छैन । यो हेर्दैमा सर्दैन ।

यसको जोखिम कस्ता व्यक्तिलाई बढी हुन्छ ?

यसको जोखिम मौसमअनुसार फरकफरक हुने गर्छ । जोखिमकै कुरा गर्दा जो व्यक्ति आफ्नो स्वास्थ्यका बारेमा सचेत छन्, उनीहरूलाई कम जोखिम हुन सक्छ । तर, आफ्नो स्वास्थ्यको आफैँ ख्याल गर्न नसक्ने बालबालिका, वृद्धवृद्धाहरूमा भने अलि बढी जोखिम देखिन सक्छ ।

फेरि आँखा पाक्ने रोग पनि धेरै खालका हुन्छन् । वयष्कलाई भन्दा बालबालिकालाई कुनै पनि किटाणुले छिटो आक्रमण गर्न सक्छ । त्यसैले ठूला व्यक्तिलाई आँखा पाक्ने रोग सामान्य भए पनि बालबालिकाको आँखामा लेदो बस्ने हुन्छ । त्यही लेदोले गर्दा एक किसिमको घाउ नै बन्ने समस्या हुन सक्छ ।

आँखा पाक्ने रोग भएपछि आँखाको ज्योति गुम्ने सम्भावना कति रहन्छ ?

ज्योति गुम्ने समस्या आँखा पाक्ने रोगका कारण हुने भन्ने छैन । कन्जंक्टिभाइटिस (आँखा पाक्ने रोग) भनेको आँखाको सेतो भागलाई मात्र असर गर्ने हो । ज्योति गुम्नका लागि यो रोगभन्दा अर्को जसलाई हामी केराटो कन्जंक्टिभाइटिस भन्छौँ, त्यसका कारणचाहिँ हुन सक्छ ।

यसले आँखाको नानीलाई नै असर गर्ने गर्छ । नानीलाई असर गरेपछि ज्योति कम हुन सक्ने वा गुम्ने सक्ने सम्भावना हुन्छ । तर, एक्युट कन्जंक्टिभाइटिसकै कारणले गर्दा आँखाको ज्योति जाने भन्ने हुँदैन ।

यसबाट जोगिनका लागि के कस्ता उपायहरू अपनाउन सकिन्छ ?

यसबाट जोखिने भनेको सबैभन्दा मुख्य कुरा आँसु नै हो । त्यसैले हातले जथाभावी आँखालाई छुनु हुँदैन ।
आफू संक्रमित भएको अवस्थामा अरुलाई संक्रमण नसरोस् भन्नका लागि आफूले प्रयोग गर्दै आइरहेका रुमाललगायत सामग्री ‘शेयर’ गर्नु हुँदैन । कोही व्यक्तिलाई लक्षण देखिएको छ भने उपचारका लागि पुगिहाल्नुपर्छ ।

त्यस्तै, संक्रमण भएको आँखाबाट बगिरहेको आँसुलाई रुमालले पुछ्नु हुँदैन । रुमालको साटो ‘डिस्पोजेबल टिस्यु’को प्रयोग गर्नु राम्रो हुन्छ । फेरि यसमा पनि एउटा टिस्यु निकालेर आँसु पुछिसकेपछि त्यही अर्को आँखामा प्रयोग गर्नु हुँदैन । अर्को आँखाका लागि अर्को नयाँ टिस्युको प्रयोग गर्नुपर्छ ।

दुवै आँखा पुछिसकेपछि हातमा संक्रमण हुन सक्छ, त्यस कारण हातलाई ‘सेनेटाइज’ गर्नुपर्छ । र, सबैभन्दा मुख्य कुरा परिवारको कुनै संक्रमित व्यक्तिले प्रयोग गरिरहेको औषधि अर्को व्यक्तिले प्रयोग गर्नु हुँदैन । सबै व्यक्तिलाई एउटै औषधिले काम गर्दैन । व्यक्तिअनुसार फरकफरक संक्रमण हुन सक्छ । चिकित्सकलाई देखाएपछि कारण पत्ता लगाएर सोहीअनुसार उपचार हुन्छ । यो रोग मौसमअनुसार हुने गर्छ । तर, यो समयको आँखा पाक्ने रोगमा अलि बढी ध्यान दिनुपर्छ ।

Dr. Kaushal Pokheral (4)1691328064.jpg

त्यसो हो भने आँखा पाक्दा जथाभावी औषधिको प्रयोग गर्नु हुँदैन ?

आँखा पाक्ने समय अथवा अन्य कुनै पनि समयमा जथाभावी औषधिको प्रयोग गर्नु उचित हुँदैन । आँखा पाक्ने रोग १३ प्रकारका छन्, भन्छौँ हामी । यी १३ प्रकारमध्ये कुन प्रकारको संक्रमण भएको छ, त्यसको उपचार के गर्ने ? के नगर्ने ? त्यो सबै कुरा फरक हुन सक्छ । पूरै उपचार पद्धति नै फरक हुन सक्छ । हामीलाई दिने औषधि नै फरक पर्न सक्छ ।

आँखा पाक्यो वा रातो भयो भन्दैमा सबैको एउटै हुन्छ भन्ने हुँदैन । त्यसैले एक जना संक्रमित व्यक्तिले प्रयोग गरेको औषधि अर्को व्यक्तिले प्रयोग गर्न हुँदैन ।

यसको उपचार पद्धति के छ ?

यसको उपचारमा सबैभन्दा पहिले यो के कारणले भयो, त्यो पत्ता लगाउनुपर्ने हुन्छ । यो संक्रमणका कारण भएको हो वा अन्य कुनै कारणले भएको भन्ने पत्ता लगाएपछि मात्र उपचार गरिन्छ ।

त्यस कारण यो रोगमा देखा पर्ने कुनै पनि लक्षण देखिनेबित्तिकै नजिकैको आँखा अस्पतालमा पुगेर के कारणले भएको हो, पत्ता लगाउन जरुरी हुन्छ । त्यसपछि चिकित्सकले लेखिदिएअनुसारका एन्टिबायोटिक, एन्टिभाइरललगायतका औषधि प्रयोग गर्नुपर्छ । र, त्यसलाई सिकाएअनुसारको मात्रामा औषधि प्रयोग गर्नुपर्छ । सबैभन्दा ठूलो कुरा भनेको आँखालाई संक्रमित आँसुबाट बचाउनुपर्छ ।

त्योबाहेक हामी संक्रमण भएको आँखामा चिसो वा आइसले सेक्न सिकाउँछौँ । यसका लागि घरमा सफा पानीबाट बनाएको बरफ त्यसलाई हातमा लिने र आँखा बन्द गरेर त्यसले आँखा सेकाउनुपर्छ । तर, एउटा आँखाका प्रयोग गरिसकेको बरफ अर्को आँखामा प्रयोग गर्नु हुँदैन ।

चस्मा लगाएर आँखा पाक्ने रोग कम वा निको हुने हो ?

उपचारका लागि अस्पताल पुग्ने गरेका धेरै व्यक्तिले हामीलाई चस्मा लगाएर आँखा पाकेको कम हुन्छ भने सोध्नुहुन्छ । यो रोग चस्मा लगाएर निको हुँदैन । यो रोग लागेका बेला उज्यालोमा हेर्न अप्ठ्यारो हुन्छ । कालो चस्मा लगाउन उज्यालोमा हेर्न सहज हुन्छ । अर्को भनेको धुवाँधुलोले यसलाई असर गर्छ । चस्मा लगाउँदा केही हदसम्म धुवाँधुलोबाट बच्न सकिन्छ । तर, यो चस्मा लगाएर निको हुने रोग भने होइन ।