सगरमाथालाई प्रेमपत्र (पाेडकास्टसहित)

A+ A A-

प्रिय सगरमाथा !

तिम्रो माथामा आफ्नो माथा दुईपटक ढोगिसकेँ । आजसम्म हजारौँ आरोहीका पैतालाले तिमीलाई चुमिसके । तीमध्ये दुई पैताला मेरा पनि थिए । तिम्रो माथामा उभिएर आजसम्म हजारौँ हातले तिमीलाई छोइसकेँ । तीमध्ये दुई हात मेरा पनि थिए । तिम्रो चुलीमा उभिएर आजसम्म हजारौँ आँखाले हेरेँ । तीमध्ये दुई आँखा मेरा पनि थिए । तिम्रो माथालाई हरपल स्पर्श गरिरहने हावाले दुईपटक मलाई पनि स्पर्श गरेको थियो ।

तिम्रो माथा चुम्नुअघि कहिल्यै कल्पना गरेको थिइनँ, एक दिन तिमीलाई चुम्नेछु । म माछापुच्छ्रेको काखमा हुर्केको मान्छे । माछापुच्छ्रेले मलाई तिम्रो हालखबर बुझ्न पठाएजस्तो लाग्छ । मभन्दा त माछापुच्छ्रे तिम्रो धेरै नजिकको आफन्त हो । तिमी दुई हिमालको गोत्र पनि एउटै हो; वंश पनि एउटै हो । तर, त्यति नजिकको आफन्तले पनि तिमीलाई भेट्न आउन सक्तिनन्; तिमी पनि माछापुच्छ्रेलाई भेट्न जान सक्तिनौ । तिमीहरूले त आजसम्म एकअर्कालाई देखेका पनि छैनौ होला । ल्होत्से हिमाललाई झैँ माछापुच्छ्रेलाई पनि देख्न पाए तिमीले त प्रेमप्रस्ताव नै राख्थ्यौ होला । म जे कसम खाएर पनि भन्न सक्छु, माछापुच्छ्रेलाई देख्न पाए त तिमी भुतुक्कै हुनेछ्यौ ।

त्यसैले त मैले भन्ने गरेको तिमीलाई, मेरो हृदयमा सधैँ मुस्कुराइरहने माछापुच्छ्रेको त्यही दृश्यले तानेर मलाई तिम्रो माथामा चुम्बन गर्न ऊर्जा मिलेको हो कि ? म यो अज्ञात प्रश्नले बेलाबेला छोइने गर्छु । आफैँले आफैँलाई प्रश्न गर्छु ।

सुन न, मलाई तिम्रो जन्मदिन मनाउन मन छ । तर, कहिले मनाऊँ ? तिम्रो जन्म कहिले भयो, वास्तविक तिथिमिति कसैलाई थाहा छैन । भूगर्वविद्हरू भन्छन्- तिम्रो जन्म ४ करोड ५० लाख वर्षपहिले भएको थियाे । पूर्वीय वाङ्मयका विभिन्न श्लोक अर्थ्याउँदा तिम्रो जन्म १२ करोड ५ लाख वर्षअघि भएको बुझिन्छ । खास जन्मदिन थाहा छैन ।

अनि थाहा छैन, तिमी शुक्लपक्षमा जन्मियौ कि कृष्णपक्षमा ? मलाई लाग्छ, पक्कै पनि शुक्लपक्षमा जन्मिएको हुनुपर्छ । नत्र अँध्यारोमा पनि तिमी किन यति उजेली देखिन्छ्यौ । तिम्रो उज्यालो त चन्द्रमाको भन्दा चम्किलो छ । तर तिमी त कृष्णपक्षको रातमा पनि चम्किरहेकी हुन्छ्यौ । तिमीले त शुक्लपक्षलाई पनि माथ खुवाइदिएकी छ्यौ ।

नेपालले तिमीलाई सगरमाथा भनेर चिन्छ; चीनले 'चोमोलोङ्मा' भनेर चिन्छ; संसारले तिमीलाई माउन्ट एभरेस्ट भनेर चिन्छ । मलाई लाग्छ, तिम्रो नाम सगरमाथा हुनुहुँदैन । सगरमाथा भनेको त आकाशको शिर हो । तिमी त पृथ्वीको शिर हौ । बरू तिमीलाई 'धरतीमाथा' नाम सुहाउँछ । तिम्रो नाम माउन्ट एभरेस्ट पनि हुनुहुँदैन । एभरेस्ट त एउटा मानिसको नामबाट राखिएको हो; बेलायती सर्भेयर जर्ज एभरेस्टका नामबाट । तिम्रो नामबाट कोही मानिसले आफ्नो नाम राख्न सक्छ, जसरी सूर्य र चन्द्रको नामबाट मानिसहरूले आफ्नो नाम राखेका छन् ।

तिम्रो नाम मानिसले राख्नु-नराख्नुमा तिमीलाई के फरक पर्छ र ! बरू मानिसले आफ्नो र देशको नाम राख्न तिमीमाथि आरोहण गर्छ । तिम्रो नाता त देशसँग होइन, पृथ्वी र आकाशसँग छ; घाम र जूनसँग छ; हिउँ र बरफसँग छ; ढुङ्गा र माटोसँग छ ।

०००

प्रिय सगरमाथा !
तिमी नेता हिमाल हौ ।

अन्नपूर्णकै कुरा गरौँ न, उनी शृङ्खलामा छिन् । तर नेतृत्वदायी लाग्दिनन् । धवलागिरि एक्लै छिन् । उनका वरपर एक/दुई साना हिमाल छन् । त्यस कारण उनी टाढैबाट पनि सजिलै देखिन्छिन् । कञ्चनजङ्घा पनि एक्लैएक्लै छिन्, वरपर तिम्रोजस्तो आफूनिकट उचाइका हिमाल त्यति छैनन् । थामसेर्कु हेरौँ, आमदब्लम हेरौँ या माछापुच्छ्रेलाई नै हेरौं, उनीहरू पनि एक्लाएक्लै छन् ।

वसन्त र ग्रीष्म ऋतुमा जब तिम्रो हिउँ पग्लिन्छ, त्यहाँबाट धेरै मानव कङ्काल जन्मिन्छन् । मैले पनि तिम्रो चुली दुईपटक चुमेँ । धन्न, तिमीले मलाई आफ्नो हिउँमा नछोपी पठायौ र मैले वसन्त या ग्रीष्म ऋतुमा तिम्रो हिउँबाट जन्मनुपरेन ।

तिम्रो पूर्वतर्फ निकटमा आठ हजार मिटरभन्दा अग्ला ल्होत्से र मकालु छन् । दक्षिणतर्फ आठ हजार मिटर हाराहारीकै नुप्चे हिमाल छिन् । पश्चिमतर्फ सात हजार मिटरभन्दा अग्ली पुमरी र उतापट्टि आठ हजारभन्दा अग्ली चोयु छिन् । उत्तरतर्फ तिम्रो नजिकनजिक सात हजारभन्दा अग्ला बीसौँ हिमाल छन् ।

त्यसैले त तिमीलाई सजिलै देख्न सकिन्न । तिम्रै आँगनबाट तिम्रै शिर देखिन्न । तिमीले त आफू भगिनी हिमालहरूको बीचमा रहेर नेता बनी पलेटी कसेकी छ्यौ । तिमीलाई हेरिरहँदा लाग्छ, तिमी आफन्तहरूलाई वरपर राखी मग्नमस्त छ्यौ । त्यसैले त मैले भनेँ, तिमी नेता हिमाल हो । हिमालहरूको नेता । शिखरहरूको पनि शिर ।

०००

प्रिय !

यहाँ सबैले तिम्रो उचाइतर्फ मात्र ध्यान दिएका छन् । र, तिमीसँग आकर्षित छन् । मैले पनि त तिम्रो उचाइ नाप्ने सिलसिलामा निकट हुँदा तिम्रो उचाइभन्दा गहिराइ धेरै देखेँ । तिम्रो गहिराइ इतिहासको होस् या उत्पत्तिको, या तिमीमाथि विजय पाउने लालसामा मानव जातिले राखेको आरोहण लहडको होस् या तिमीलाई चुम्दाचुम्दै विलीन हुन पुगेका आरोहीका परिवारजनका पीडाका पहाडको होस् ।

तिमी त अगम्य छ्यौ । त्यसैले तिम्रो चुलीमा सास फेर्न पनि तलैबाट अक्सिजन लिएर जानुपर्छ । धरतीको सबै ठाउँमा जीवको सृष्टि गर्नु हुँदैन भनेर प्रकृति माताले तिम्रो सृष्टि गरेकी होलिन्; सबै ठाउँमा मानिस तथा जीवजन्तु पुग्नु हुँदैन भनेर तिमीलाई दुर्गम बनाएकी होलिन् । त्यसैले त तिम्रो छातीमा कुनै जीवजन्तु र वनस्पतिको सृष्टि हुँदैन । तर, मानिसले आफ्नो नाम राख्न तिमीलाई आरोहण गरिछाड्यो । यसरी मानिसले आफ्नो र आफ्नो देशको नाम राख्न यो पुस्तक लेख्दाका मितिसम्म तिमीलाई आरोहण प्रयास गरेको सय वर्ष पुग्यो । आरोहण गरेको भने ६९ वर्ष भयो । करोडौँ वर्ष त तिमीलाई कसैले आरोहण गरेको थिएन । तिम्रो चुली चुम्ने त घाम, जून, बतास र बादल मात्र थिए ।

तिमीलाई आरोहण प्रयास गर्दा धेरै मानिस मरे । वसन्त र ग्रीष्म ऋतुमा जब तिम्रो हिउँ पग्लिन्छ, त्यहाँबाट धेरै मानव कङ्काल जन्मिन्छन् । मैले पनि तिम्रो चुली दुईपटक चुमेँ । धन्न, तिमीले मलाई आफ्नो हिउँमा नछोपी पठायौ र मैले वसन्त या ग्रीष्म ऋतुमा तिम्रो हिउँबाट जन्मनुपरेन ।

प्रिय पन्ध्रौँ चुली !

म तिम्रोबारे लेख्न सक्दिनँ । केवल तिमीलाई अनुभव गर्दा लागेको कुरा मात्र लेख्न सक्छु । यहाँ मलाई लागेको कुरा मात्र लेखेको छु । तिम्रो गहिराइ सागरको पिँधसँग र उचाइ आकाशको शून्यतासम्म जोडिएको छ ।

उही तिमीले नयाँ जीवन दिएको मानिस

खिमलाल गाैतम

(लेखक गाैतमकाे पुस्तक पन्ध्राैँ चुलीबाट)

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन २०, २०८० ०७:३१