भारतमा बढ्यो सार्वजनिक स्थानमा हस्तमैथुनको घटना, महिलासँग के छ कानुनी विकल्प ?

भारतमा बढ्यो सार्वजनिक स्थानमा हस्तमैथुनको घटना, महिलासँग के छ कानुनी विकल्प ?

A+ A A-

२१ जुलाई, साँझको झण्डै ७ बजेको थियो ।

बेङ्लुरुको टाउन हलमा मणिपुर हिंसाविरुद्ध भइरहेको प्रदर्शनमा भाग लिएपछि अथिरा पुरुषोत्तम घर फर्किन ट्याक्सी बुकको प्रयासमा थिइन् । तर, ट्याक्सी नमिलेकाले उनले रेपिडो बाइक बुक गरिन् ।

केरलकी अथिरा एक सामाजिक संस्थामा आबद्ध छिन् । उनी युवालाई यौन तथा प्रजनन् स्वास्थ्य एवं अधिकारबारे जागरुक बनाउने काम गर्छिन् । उनका अनुसार, रेपिडो चालकले उनलाई अर्को नम्बर दिँदै आफू ट्राफिक जाममा परेकाले आउन ढिला हुने बतायो ।

उनले बुक गरेको बाइक र उनलाई लिन आएको बाइकको नम्बर प्लेट फरक थियो । अथिराले राइडरलाई नम्बर अर्कै कसरी पर्‍यो भनेर सोधिन् । राइडरले रेपिडोको बाइक सर्भिसिङका लागि लगिएकाले अर्को बाइक लिएर आएको जवाफ दियो ।

बुकिङबारे जानकारी लिएपछि अथिरा पुरुषोत्तम घर जान बाइकमा बसिन् ।

त्यसपछि भयो घटना

अथिराले रेपिडो राइडरविरुद्ध दर्ता गराएको जाहेरी ।

अथिराका अनुसार, घर जाने बाटोमा पर्ने सुनसान क्षेत्रमा एक कन्स्ट्रक्सन साइट छ । अथिरा भन्छिन्, ‘त्यही बाटोमा राइडरले बाइक स्लो गर्‍यो । ऊ बाइक दाहिने हातले मात्रै चलाइरहेको थियो । उसको बायाँ हात हल्लिरहेको थियो । उसको कद छोटो थियो । मैले नियालेर हेर्दा पो थाहा पाएँ, ऊ हस्तमैथुन गरिरहेको रहेछ ।’

यो घटना भएको क्षेत्रमा कुनै घर थिएन । ‘म डराएँ । यस्तो बेला चुपचाप बस्नु नै ठीक लाग्यो । किनकि, म आफूलाई खतरामा पार्न चाहन्नथेँ । उसले मलाई बलात्कार गर्न सक्ने भय थियो,' उनले सुनाइन् ।

आफ्नो घरको ठेगाना उसले थाहा नपाओस् भनेर अथिरा घरभन्दा २ सय मिटर वरै ओर्लिइन् । राइडर त्यहाँबाट गइसकेपछि उनी पनि घरतिर लागिन् ।

पछि त्यो व्यक्तिले अथिरालाई ह्वाट्सएपमा म्यासेज गर्न थाल्यो । उनले ब्लक गरिदिइन् । यो घटनाबारे अथिराले रेपिडोमा उजुरी दिइन् । लगत्तै रेपिडोले कारबाही गर्दै त्यो राइडरलाई कालो सूचीमा राखिदियो ।

यो घटनामा अथिराले एफआईआर पनि दर्ता गराएकी छन्, जसमा अभियुक्तविरुद्ध भारतीय संविधानको धारा ३५४ (ए) ३५४ (डी) र २ सय ९४ लगाउन माग गरिएको छ ।

दिल्ली महिला आयोगकी अध्यक्ष स्वाति मालिवालले दिल्ली मेट्रोमा भएको घटनामा कारबाहीको माग गरेकी थिइन् ।

यो पहिलो घटना होइन

अथिरासँग बेङ्लुरुमा भएको घटना पहिलो वा नौलो होइन । हालै दिल्ली मेट्रोमा खुलेआम हस्तमैथुन गरिरहेको एक व्यक्तिको भिडियो भाइरल भएको थियो । यो घटनालाई लज्जास्पद भन्दै दिल्ली महिला आयोगकी अध्यक्ष स्वाति मालिवालले कारबाहीको माग गरेकी थिइन् । दिल्ली पुलिसले घटनामा जाहेरी पनि दर्ता गरेको छ ।

उता, कर्नाटकमा पनि एक महिला यात्रीलाई ड्राइभरले पोर्न भिडियो देखाएर हस्तमैथुन गरेको उजुरी परेको थियो ।

विकृत मानसिकताको लक्षण

मनोचिकित्सकका अनुसार, सार्वजनिक स्थानमा यस्तो गर्नु रोगी मानसिकताको लक्षण हो । यसलाई मेन्टल हेल्थसँग सम्बन्धित रोग मान्न सकिन्छ ।

मनोचिकित्सक डा. पूजाशिवम जेटली भन्छिन्, ‘सार्वजनिक स्थान वा महिलाको सामुन्ने गरिने यसखालको कृत्यले यस्ता व्यक्तिका लागि यौन सुख सर्वोपरी हुने गरेको देखाउँछ । यस्तो गर्नु समाजमा अस्वीकार्य हो भन्ने कुरा उनीहरूले बुझ्दैनन् ।’

उनका अनुसार, पुरुषको गुप्ताङ्गलाई शक्तिको प्रतीकका रूपमा प्रस्तुत गर्ने सोच सदियौँदेखि चल्दै आएको छ । यता, सार्वजनिक स्थानमा, महिला वा बच्चाको अगाडि आफ्नो गुप्ताङ्ग देखाउनु वा पोर्न हेर्नुले ऊ कमजोर भएको प्रस्ट हुन्छ । र, यस्तो व्यक्तिले जे चाह्यो त्यही गर्छ, उनीहरूले रोक्न सक्दैनन् ।

लैङ्गिक विषयमा कलम चलाउने पत्रकार नासिरुद्दीन सार्वजनिक रूपमा हुने यस खालको हर्कतलाई उद्दण्ड पुंसत्व, पितृसत्ता र विकृत यौन मानसिकताको लक्षण भन्छन् ।

‘हामीकहाँ पुरुषको अंगलाई पुरुषत्वसँग जोडेर हेरिन्छ । अनि त्यसैबाट ऊ आफ्नो पुरुषत्व सावित गर्न चाहन्छ । फेरि आफूले गरेको कृत्यप्रति चिन्तित पनि हुन्छ,' उनी भन्छन् ।

नासिरुद्दीनका अनुसार, समाजमा तपाईंले अक्सर देख्नुभएको होला, एक लोग्ने मान्छे गन्जी र पेन्टी लगाएर खुलेआम घुमिरहेको हुन्छ । बाटोछेउमा उभिएर उसले पिसाब गर्न सक्छ । यो कुरा कसैलाई अपाच्य लाग्दैन । तर, महिलालाई उसले आफ्नो अंगमा समेटेर हेर्छ र यौन इच्छा पूरा गर्ने माध्यमका रूपमा हेर्छ ।

यस्ता मानिस यथार्थबाट धेरै टाढा बस्ने डा. पूजाशिवम बताउँछिन् । खासमा उसले आफ्नो हर्कतले अरुलाई कति असर परिरहेको छ भन्ने कुरा बुझ्नै सक्दैन ।

समाचारहरूमा यस्ता घटनाहरू बाक्लै आइरहेका छन् । तर, यसलाई घटना बढेको भन्दा पनि यसबारे रिपोर्टिङ बढेको भन्नु उपयुक्त हुने जानकारहरू बताउँछन् ।

कानुनको सहारा

प्रत्येक महिला कुनै बेला, कुनै उमेरमा आफ्नो घर वा सार्वजनिक क्षेत्रमा यस्तै खराब घटनाको पीडित हुन्छन् । यीमध्ये धेरै महिला लाजका कारण चुपचाप नै बस्छन् । कसैकसैले आवाज उठाउँछन् ।

एकपल्ट त अथिरा पुरुषोत्तम पनि पछि सरेकी थिइन् । तर, फेरि उनले रेपिडो, सोसल मिडिया र प्रहरीसमक्ष आफ्नो जाहेरी दर्ता गराइन् । भारतीय कानुनअनुसार, कुनै महिलामाथि यस्तो घटना भएमा उनले जिरो एफआईआर दर्ता गराउन सक्छिन् अर्थात् घटना जहाँसुकै भए पनि आफूलाई पायक पर्ने थानामा गएर जाहेरी दिन सक्छिन् । अनलाइनको माध्यमबाट पनि जाहेरी दिन पाउने व्यवस्था छ ।

महिलाको विषयमा खुलेर बोल्ने उच्च अदालतकी वकिल सोनाली कडवासरा सोसल मिडियामा आफ्नो कुरा उठाउनु ठीक भए पनि कानुनको बाटोबाट चल्नु उत्तम हुने बताउँछिन् । किनभने यो एक औपचारिक र आधिकारिक तरिका हो ।

उनी भन्छिन्, ‘यदि महिलाले वास्तवमै कारबाही गराउन खोजेको हो भने चाँडोभन्दा चाँडो जाहेरी दिनुपर्छ । आफूमाथि भएको पूरै घटनाको जानकारी दिनुपर्छ ।’

उनका अनुसार, कुनै महिलाले ट्याक्सी सेवा लिन्छिन्, सैलुन वा सरसफाइका लागि कम्पनीबाट कर्मचारीलाई घर बोलाउँछिन् तर घरमा सेवा दिने व्यक्तिले अनुचित हर्कत गर्छ भने महिलाले सम्बन्धित कम्पनीमा उजुरी दिनुपर्छ । कम्पनीहरू कार्यस्थलमा यौन उत्पीडनलाई लिएर बनेको POSH एक्ट २०१३ बमोजिम कारबाही गर्न बाध्य हुन्छन् ।

सोनाली कडवासरा भन्छिन्, ‘उजुरी दिने वा पीडित महिला त्यो कम्पनीको कर्मचारी नै हुनुपर्छ भन्ने छैन । पीडक त्यो कम्पनीको कर्मचारी भएमा ऊविरुद्ध आन्तरिक गुनासो समिति (आईसीसी) मातहत कम्पनीले कारबाही अघि बढाउँछ ।'

अथिराको घटनामा पनि रेपिडोले अभियुक्तलाई कारबाही गर्‍यो । बेङ्लुरुमा भएको घटनामा आईपीसीको धारा ३५४ (ए) ३५४ (डी) र २९४ बमोजिम मुद्दा दर्ता भएको थियो ।

सोनाली कडवासराका अनुसार, यी दुवै धारामा यौन उत्पीडनअन्तर्गत मुद्दा बन्छ, जहाँ ३५४ कुनै महिलामाथि अभद्रतासँगै गरिएको आक्रमण वा बलपूर्वक अपराधसँग सम्बन्धित छ । ३५४ (ए) ले सजाय तोक्छ, जसमा धेरैमा तीन वर्ष जेलको प्रावधान छ । धारा ३५४ (डी) स्टकिङ वा पिछा गर्नुसँग सम्बन्धित छ ।

धारा २९४ सार्वजनिक स्थानमा अश्लील हर्कत गर्नुसँग सम्बन्धित छ, जसमा तीन महिनाको सजाय र जरिवानाको प्रावधान छ ।

दिल्लीमा रहेको सामाजिक संस्था परीकी संस्थापक योगिता भयाना आफ्नो निजी अनुभव सुनाउँदै भन्छिन्, ‘मैमाथि पनि यस्तो घटना भएको थियो । म पनि डराएकी थिएँ । तर, यस्तो घटनामा डराउन हुँदैन । बरु मद्दत माग्नुपर्छ । कसैले यस्तो गरेमा उजुरीचाहिँ दिनैपर्छ । किनभने तपाईं त त्यसलाई छलेर अघि जानुहोला तर उसले अरुसँग त्यस्तै हर्कत गरिरहन सक्छ । र, ट्याक्सीजस्तो सेवा लिँदा बुकिङको सम्पूर्ण जानकारी फेरि जाँच गरेपछि मात्रै यात्रा गर्नु राम्रो हुन्छ ।’

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन १३, २०८० ०९:००