जाभी र इनिएस्टा : फुटबलकाे ‘फेनोमेनल’ जोडी

A+ A A-

सबै कथाको अन्त्य सुन्दर हुँदैन । तर, अन्त्य सुन्दर नहुँदैमा कथा नै नराम्रो हुन्छ भन्ने पनि हुँदैन । जाभी र इनिएस्टा फुटबलका कथा त्यस्तै हुन् । गाथा उस्तै ।

जाभी र इनिएस्टा, जसले आफ्नो पूरै करियर एकअर्कामा बल पास गर्दै बिताए । उनीहरूले सँगै खेलेको अन्तिम खेलमा भने एकपटक पनि बल पास गर्न पाएनन् । जुन विडम्बनापूर्ण सत्य हो ।

दुई जना सँगै मैदानमा भएको अन्तिम खेल बायर्न म्युनिखविरुद्ध २०१४/१५ को च्याम्पियन्स लिग सेमिफाइनलको पहिलो लेग थियो । बार्सिलोना २–० ले अगाडि भएको बेला ८२औं मिनेटमा इभान राकिटिचलाई सब्स्टिच्युट गर्दै जाभी मैदान प्रवेश गरेका थिए । तर, त्यसको ५ मिनेटमै इनिएस्टा सब्स्टिच्युट हुँदै मैदान बाहिर गए ।

तर, त्यसअघि जब जाभी र इनिएस्टा मैदानमा सँगै हुन्थे, लाग्थ्यो फुटबलका ठूला–ठूला भिडन्त पनि उनीहरूको ट्रेनिङ ग्राउण्ड हो । उनीहरू कसैलाई पनि बल छुन नदिई मिडफिल्डमा विपक्षीलाई छलाउँदै यसरी एकअर्कामा बल पास गर्थे कि मानौं उनीहरू फुटबल होइन, टेबलटेनिस खेलिरहेका छन् ।

त्यसैले अन्तिम खेलमा सबै जना दुई जनाबीचको त्यही तालमेल हेर्न लालायित थिए । मोडर्न फुटबलको मिडफिल्डका दुई सर्वश्रेष्ठ खेलाडी जसले सटिक पासको परिभाषा नै परिवर्तन गरे, उनीहरूले अन्तिम खेलमा एकअर्कालाई बल दिन पाएनन् । त्यसैले त, सोचेजस्तो हुन्न जीवन ।

जाभी र इनिएस्टाबीचको अन्तिम पास सेभियाको मैदान एस्टाडियो सान्चेज पिजुआनमा देख्न पाइयो । ११ अप्रिल, २०१५ मा २–२ को बराबरीमा सकिएको सो खेलको ८४ मिनेट २९ सेकेन्डमा इनिएस्टाले जाभीलाई दिएको पास नै मिडफिल्डको सर्वोत्कृष्ट जोडीबीचको अन्तिम पास रह्यो ।

दुई जनाबीचको पहिलो पास भने २१ डिसेम्बर, २००२ मा भएको थियो । मालोर्काविरुद्ध बार्सिलोना ४–० ले विजयी हुँदा जाभी–इनिएस्टाको जोडीले फुटबल खेल्ने शैली परिवर्तन गर्ने क्रान्तिकारी कदमको औपचारिक शुरुवात गरेको थियो । यद्यपि उनीहरूबीचको केमिस्ट्री भने ट्रेनिङबाटै शुरू भइसकेको थियो । कद सानो भए पनि फुटबल खेल्ने टेक्निकमा कसैले नभेट्ने उचाइमा पुग्न सफल जाभी र इनिएस्टाले शुरूबाटै आफूहरूबीचको विशेष तालमेल महसुस गरेका थिए ।

जाभीले पहिलो पटक इनिएस्टाका बारेमा १९९९ को नाइकी कपमा सुने । उनलाई इनिएस्टाका बारेमा सुनाउने पेप ग्वार्डिओला थिए । बार्सिलोनामा भएको सो युवास्तरको प्रतियोगिताको फाइनलमा बार्साले रोजारियो सेन्ट्रलसँग खेलेको थियो ।

पेप ग्वार्डिओलाका भाई पेरे ग्वार्डिओला त्यसबेला नाइकी कपमा आवद्ध थिए । पेरेले आफ्ना दाजुलाई फाइनलमा उपस्थित भएर ट्रफी वितरण गर्न आग्रह गरेपछि उनी खेल हेर्न आए । पेप ग्वार्डिओलाले पनि इनिएस्टालाई देखेको पहिलो पटक त्यही थियो ।

ग्वार्डिओला १५ वर्षे इनिएस्टाको खेल देखेर हेरेको हेर्यै भए । उनले एक्स्ट्रा टाइममा गरेको गोलकै मद्दतमा बार्साले उपाधि जितेको थियो । खेलपछि ग्वार्डिओला इनिएस्टालाई ‘आज म स्ट्याण्डबाट तिम्रो गोलमा ताली बजाउँदै थिएँ, कुनै दिन डगआउटबाट तिम्रो प्रदर्शनमा खुशी मनाउनेछु’ भनेर गए । भविष्यमा ग्वार्डिओला बार्साका प्रशिक्षक भएर आए र इनिएस्टाले उनलाई युरोपियन ट्रेबल नै जिताए ।

त्यतिबेला जाभीले बार्साको सिनियर टिममा डेब्यू गरेको एक वर्ष भइसकेको थियो । ग्वार्डिओलाले जाभीलाई भेटेर भने, ‘तिमीले निःसन्देह मिडफल्डमा मेरो स्थान लिन्छौ । तर, हामी सबै मिडफिल्डरलाई इनिएस्टाले बिर्साइदिनेछ ।’ जाभीले इनिएस्टाका बारेमा पहिलो पटक सुनेको कुरा यही थियो ।

मिडफिल्डरका आँखाको तारो भए पनि जाभी र इनिएस्टाको खेल हेर्न पाउनु फुटबल फ्यानको अहोभाग्य थियो । उनीहरूले आफ्नो करियरमा ४ सय ८६ खेल सँगै खेले । तर, उनीहरूका शुरुवाती वर्ष पछिका वर्षजस्तो सुखद थिएनन् । स्थानीय मिडियाहरू दुई जनालाई सँगै खेलाउँदा सधैं विरोध गरिरहेका हुन्थे ।

जाभी र इनिएस्टा दुवै जनाको कद औसत यूरोपियनभन्दा होचो छ । दुवै जनालाई शारीरिक रूपमा कमजोर खेलाडीको संज्ञा दिँदै स्पेनिस मिडियाले ‘जुगेटेस’ अर्थात् ‘खेलौना’को उपनाम दिएका थिए । उनीहरूबीचको तालमेल भने त्यही बेलादेखि शुरू भइसकेको थियो । मिडियाले हेर्न रमाइलो ‘लक्जरी’ खेल तर, उत्पादनमूलक नभएको भन्दै हरेक दिन कुरा काट्थे ।

त्यो आरोप सर्वथा झुटो भने थिएन । बार्साको सिनियर टिमबाट ३ वर्ष सँगै खेल्दा उनीहरूले केवल दुईवटा उपाधि मात्र जिताएका थिए । एउटा २००४/०५ को ला लिगा र अर्को स्पेनिस सुपर कप । बार्साको इतिहासमा अर्को पनि उत्कृष्ट जोडी थियो – फ्रान्क रिज्कार्ड र रोनाल्डिन्हो । यो जोडीले बार्सालाई २००५/०६ को च्याम्पियन्स लिग जिताएको थियो ।

रिज्कार्ड र रोनाल्डिन्हो दुवैले जाभी र इनिएस्टाको क्षमता बुझिसकेका थिए । तर, क्षमताअनुरुप नतिजा निकाल्न नसकेकाले रिज्कार्ड सधैं इनिएस्टालाई हौसला दिइरहन्थे । ‘सुन्दर मात्र होइन, स्वादिलो फुटबल खेल’, रिज्कार्ड भन्ने गर्थे । तर, फुटबलले जाभी र इनिएस्टाको असली स्वाद चाख्न २००८ सम्म पर्खनुपर्यो । किनकि २००८ मा ग्वार्डिओला बार्साको म्यानेजर बनेर । त्यसपछि फुटबल र बार्सिलोना फेरि कहिल्यै उस्तै रहेनन् ।

ग्वार्डिओलाको एउटा सिद्धान्त छ – मिडफिल्डमा त्यस्तो खेलाडी राख जो बल पास गर्छ, खेलाडीको कद र जिउडाल होइन, निःस्वार्थ प्रदर्शनले खेल जितिन्छ । उनको यो सिद्धान्तमा इनिएस्टा र जाभी जति फिट शायदै कोही थिए । ग्वार्डिओलालाई हरेकपल्ट टिम छनोटमा एउटै प्रश्न सोधिन्थ्यो, ‘जाभी कि इनिएस्टा ?’ र, ग्वार्डिओलाको सधैं एउटै जवाफ हुन्थ्यो, ‘जाभी र इनिएस्टा ।’

ग्वार्डिओलाका एसिस्टेन्ट लोरेन्जो बुएनाभेन्चुराले यसबारे इनिएस्टाको आत्मवृत्तान्त ‘द आर्टिस्ट’मा खुलासा गरेका थिए । लोरेन्जोले ग्वार्डिओलालाई उद्धृत गर्दै भनेका थिए, ‘ग्वार्डिओला एकदम प्रष्ट थिए । जाभी वा इनिएस्टा होइन, जाभी र इनिएस्टा । सधैं । मिडियाले दुई जनालाई सँगै खेलाउनु हुँदैन भन्छन् । तर, वास्तवमा यी दुईलाई कहिल्यै बेग्लै खेलाउनु हुँदैन ।’

जाभी र इनिएस्टाले पनि ग्वार्डिओलालाई गलत साबित हुन दिएनन् । ग्वार्डिओलाले जाभी, इनिएस्टा र मेसीलाई केन्द्र बनाएर टिकि–टाका शैलीमा बार्सालाई खेलाए । बार्साले सो सिजन कोपा डेल रे, ला लिगा र च्याम्पियन्स लिग जित्दै आफ्नो ट्रेबल नै पूरा गर्‍यो । जाभी र इनिएस्टा मिडिफिल्डको जुनसुकै पोजिसनबाट खेल्न सक्षम थिए । ग्वार्डिओलाले यसको भरपूर उपयोग गरे । प्रायः जाभी राइटबाट र इनिएस्टा लेफ्टबाट खेले पनि उनीहरूले हरेक सम्भव फर्मेसनमा खेले ।

२००८ पछि दुई चिज सधैंका लागि फेरिए । बार्सिलोनाको इतिहास र आधुनिक फुटबलको खाका । फुटबलमा त्यसपछि पोजेसन–फुटबलले राज गर्न थाल्यो । फुटबलमा महान मानिने अधिकांश प्रशिक्षक त्यस समयमा सक्रिय थिए । तर, ग्वार्डिओलाको बार्सालाई कसैले हराउन सकेन । ग्वार्डिओला पोजेसन–फुटबलका राजा थिए भने जाभी र इनिएस्टा उनका सेनापति । साथमा मेसी पनि भएपछि कसैका कुनै रणनीति काम लागेनन् ।

त्यसबेला अन्तर्राष्ट्रिय मिडियामा एउटा भनाइ प्रख्यात थियो, ग्वार्डिओला पोजेसनमा आधारित स्वच्छन्द फुटबलको प्रवर्द्धन गर्ने व्यवसायमा छन् । जाभी र इनिएस्टा उनका दुई उत्कृष्ट सेल्सम्यान हुन्, जो हरेक फुटबल फ्यानको मस्तकमा ढक्ढक्याउँदै भन्दैछन्, ‘बल आफ्नो पोजेसनमा राखेर निरन्तर पास खेलिरहनु नै खेल जित्ने सबैभन्दा सटिक तरिका हो । यदि विश्वास लाग्दैन भने अर्को हप्ता पनि हाम्रो खेल हेर्नुस् ।’

जाभी र इनिएस्टाको तालमेलको सबैभन्दा अनुपम उदाहरण वेम्ब्लीमा देख्न पाइयो । त्यत्तिको उत्कृष्ट प्रदर्शन शायदै फेरि देख्न पाइएला । त्यो २०११ को च्याम्पियन्स लिग फाइनल थियो । बार्साले म्यानचेस्टर युनाइटेडलाई ३–१ ले पराजित गर्दै उपाधि जित्यो । बार्साको मिडफिल्डमा जाभी र इनिएस्टाको प्रदर्शन देख्दा लाग्थ्यो, फुटबलको शुरुवात यही खेल हेर्नका लागि गरिएको थियो ।

खेलपछि युनाइटेडका तत्कालीन प्रशिक्षक सर एलेक्स फर्गुसनले भनेका थिए, ‘मैले मेरो करियर यति उत्कृष्ट टिमको सामना कहिल्यै गरेको थिइनँ । बार्साको यो टिम विश्वकै उत्कृष्ट टिम हो । आजसम्म हामीलाई कसैले यसरी मुसो खेलाउन सकेको थिएन । जाभी र इनिएस्टाका अगाडि हामी निरीह रह्यौं । त्यसमाथि मेसी पनि भएपछि कसको के लाग्छ र !’

सो खेलमा युनाइटेडका गोलकिपर भान डेर सारले निकै उत्कृष्ट प्रदर्शन गरेका थिए । बार्साले ६३ प्रतिशत बल पोजेसन राख्दै १९ सट प्रहार गर्दा १२ सट टार्गेटमा गएका थिए । बार्साको कुल पोजेसनको अधिकांश समय जाभी र इनिएस्टाबिच बल घुमिरहेको थियो ।

फर्गुसनले पछि आफ्नो आत्मवृत्तान्तमा पनि सो खेलका बारेमा उल्लेख गरेका थिए । उनले लेखेका थिए, ‘बार्सिलोनामा हेर्दा साना देखिने केही खेलाडी थिए । जम्मा ५ फिट ६ इन्च अग्ला । तर, उनीहरूको साहस सिंहको भन्दा कम थिएन । जतिबेला पनि बल उनीहरूसँगै हुन्थ्यो । फुटबल शारीरिक खेल भए पनि जस्तै अग्ला–अग्ला खेलाडीले समेत उनीहरूलाई कहिल्यै होच्याउन सकेनन् । एकअर्काबीच बल घुमाएर विपक्षीलाई रिङ्ग्याउन उनीहरू सिपालु थिए ।’

बार्सामा मात्र होइन, जाभी र इनिएस्टा स्पेनबाट खेल्दा पनि उस्तै घातक थिए । २०१० मा दक्षिण अफ्रिकामा भएको विश्वकप त्यसको ज्वलन्त उदाहरण हो । नेदरल्यान्ड्सविरुद्धको फाइनलमा इनिएस्टाकै गोलले स्पेन विश्व च्याम्पियन बनेको थियो । बार्सामा यी दुईलाई निखार्ने जति श्रेय ग्वार्डिओलालाई जान्छ, स्पेनको फुटबल खेल्ने शैली जाभी र इनिएस्टासँग सुहाउँदो बनाउने श्रेय पनि लुइस एरागोनेसलाई जान्छ । भिन्सेन्ट डेल बोस्कले त एरागोनेसले बनाएको डिजाइनमा फुटबल खेलाएका मात्र थिए ।

२००८ को यूरो कप तयारी अगाडि स्पेनले ‘ला फ्युरिया रोजा’ शैलीमा फुटबल खेल्थ्यो । अर्थात, आक्रामक र जोशिलो फुटबल । तर, एरागोनेसले यूरो २००८ अगाडि क्रान्तिकारी परिवर्तन गर्दै विपरीत शैली भित्र्याए – ‘टिकी–टाका’ । अहिले पोजेसन फुटबलले आक्रामक फुटबललाई पराजित गर्छ भन्दा नौलो सुनिदैन । तर, एक दशकअघि सबै जनाले त्यसको मजाक बनाउँथे । तर पनि एरागोनेसलाई विश्वास थियो । जाभी र इनिएस्टा उनको विश्वासमाथि खरो उत्रिए र यूरो कप जिताए ।

एरागोसेनपछि आएका डेल बोस्कले पनि स्पेनमा फुटबल खेल्ने नयाँ शैलीको जन्म भएको आत्मसात् गरे र सोही शैलीमा खेलाए । जाभी र इनिएस्टाको वरिपरि बनेको टिमले विश्वकप जित्यो । त्यही शैलीमा खेल्दै स्पेनले फेरि अर्को पटक पनि यूरो कप जित्यो । स्पेन लगातार दुईपटक यूरो कप जित्ने पहिलो टिम बन्यो । यसको मुख्य श्रेय जान्छ जाभी र इनिएस्टालाई ।

स्पेनले विश्वकप जित्दा गोल गर्ने इनिएस्टा भए पनि पूरै प्रतियोगितामा जाभीको प्रदर्शन उस्तै महत्त्वपूर्ण थियो । जाभीले २ एसिस्ट गरेका थिए भने इनिएस्टाले २ गोल गरे । तर, जितको मुख्य आधार जाभी र इनिएस्टाबीचको अलौकिक तालमेल नै थियो । दुई जनाको व्यक्तिगत प्रदर्शनको जोडभन्दा दुई जनाबीचको साझेदारी धेरै गुणा बढी हुन्छ ।

स्पेनले विश्वकप जित्नुमा नेदरल्यान्ड्सका जोन हेइटिङले रेडकार्ड पाउनुको पनि भूमिका छ । हेइटिङले रेडकार्ड पाउनुमा भने जाभी र इनिएस्टाको हात छ । इनिएस्टाले जाभीलाई दिएको पास जाभीले फस्ट टचमै गोलपोस्टको दिशामा इनिएस्टा भएतर्फ दिए । इनिएस्टाले सजिलै गोल गर्ने थिए । हेइटिङसँग कुनै विकल्प थिएन, उनले इनिएस्टालाई तानेर लडाए । त्यसपछि रातो कार्ड पाउँदै मैदान छाड्न बाध्य भए । नेदरल्यान्ड्स १० खेलाडीमा सीमित भएपछि स्पेनका लागि इनिएस्टाले गोल गर्दै विश्वकप जिताए ।

विश्वकपपछि जाभी र इनिएस्टा बार्सा फर्र्किए र क्याम्प नोउमा आफ्नो जादुलाई निरन्तरता दिए । उनीहरूको खेलको जादुमा मग्न फुटबल फ्यान २०१५ मा भने नमज्जासँग झस्किए । जाभीले फुटबलबाट संन्यास लिने भए । बढ्दो उमेरसँगै जाभीले मैदानमा कम समय बिताउन थालिसकेका थिए । त्यसैले जाभीले संन्यासको तयारी शुरू गरेका थिए ।

त्यसबेला जाभी इनिएस्टालाई आराम दिन मात्र मैदान छिर्थे । दुई जना विरलै मात्र एकैपटक मैदानमा हुन्थे । हुँदा पनि थोरै समय मात्र । लुइस एनरिके प्रशिक्षक हुँदा उनले राइटबाट इभान राकिटिचलाई खेलाउँथे भने लेफ्टबाट इनिएस्टा र जाभी पालैपालो खेल्थे ।

जाभी र इनिएस्टाले मैदानमा सँगै खेलेको खेल २०१४/१५ को अप्रिलमा थियो । सिजन मे महिनाको अन्तिममा सकिएको हो । लिगका बाँकी खेलमा पनि उनीहरू सँगै त देखिए तर मैदानभित्र होइन, टच लाइनमा । उनीहरूको छेउमा खेलका फोर्थ अफिसियल एउटा बोर्डमा रातो अक्षरमा ८ र हरियो अक्षरमा ६ अंक लेखेको बोर्ड बोकेर उभिएका हुन्थे । एकअर्कालाई बल पास गर्ने जाभी र इनिएस्टा त्यसबेला केबल हाइफाइभ गर्थे । एक जना मैदान छिर्दा अर्का बाहिरै रहन्थे ।

जाभी–इनिएस्टा युगको अन्तिम वर्षमा बार्सासँग आफ्ना लेजेन्डरी जोडीको सम्मान गर्ने दुर्लभ अवसर थियो । त्यो हो यूरोपियन ट्रेबल जित्ने । २००८ मा बार्सालाई ट्रेबल जिताएर फुटबलमा नयाँ युगको शुरुवात गरेको यो जोडीले ट्रेबल जित्दै फुटबलबाट विश्राम लिने अवसर जुरेको थियो थियो । तर, चुनौती एकदम कठिन ।

बार्साले शुरूमा ला लिगा जित्यो । त्यसपछि कोपा डेल रे । बार्साको टिम च्याम्पियन्स लिग फाइनल खेल्न बर्लिन पनि पुग्यो । च्याम्पियन्स लिग फाइनल – यूरोपको सबैभन्दा ठूलो भिडन्त । सिजनको अन्तिम खेल । सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण उपाधि । र, ऐतिहासिक बिदाइको अवसर ।

इनिएस्टाको एसिस्टमा बार्साले चौथो मिनेटमै अग्रता लियो । गोल गरेका थिए जाभीको स्थानमा खेलिरहेका राकिटिचले । जाभी मैदानमा हुन्थे त त्यो गोल सायद उनको नाममा हुन्थ्यो । ७८औं मिनेटमा जब बार्सा २–१ ले अगाडि थियो, फोर्थ अफिसियल फेरि रातो ८ र हरियो ६ लेखेको बोर्ड बोकेर उभिए । इनिएस्टा जाभीलाई हाइफाइभ गर्दै बाहिर निस्किए ।

जाभी मैदानमा प्रवेश गरे । समय धेरै बाँकी थिएन, तर उनले राम्रो खेले । इनिएस्टा पनि हुन्थे त अझ राम्रो खेल्थे होलान् । बार्साले अर्को गोल पनि थप्दै ३–१ ले फाइनल जित्यो ।

च्याम्पियन्स लिगको ट्रफी लिन जाभी र इनिएस्टा सँगै स्टेजमा गए । यो जित जाभी–इनिएस्टाको थियो । कुनै बेला सबैले उनीहरूलाई सँगै खेलाउनु हुँदैन भनेर कुरा काट्थे । उनीहरूले ती सबैलाई गलत सावित गरिदिए । ट्रेबल जितेर शुरू भएको जाभी–इनिएस्टाको गाथा ट्रेबल जितेरै अन्त्य भयो ।

दुवैले त्यही च्याम्पियन्स लिग ट्रफिबाट स्याम्पेन पिउँदै अन्तिम पटक एकअर्काको साथ इन्जोय गरे । मिडफिल्डको सर्वोत्कृष्ट जोडीले ‘हाई नोट’मा महाविश्राम लियो । त्यसपछी फुटबल उस्तै सुन्दर र स्वादिलो रहेन । न त बार्साको प्रदर्शन नै ।

(एजेन्सीको सहयोगमा)

प्रकाशित मिति: शनिबार, भदौ २८, २०७६ १८:५०