तानपुरा, मनसुन र पहेँलो मफलर अथवा मनोज पण्डितको : ग्रेभयार्ड अफ मेमोरिज (पाेडकाष्टसहित)

तानपुरा, मनसुन र पहेँलो मफलर अथवा मनोज पण्डितको : ग्रेभयार्ड अफ मेमोरिज (पाेडकाष्टसहित)

A+ A A-

आकर्षक माला र बालाको खोजमा म यदाकदा शहरका एन्टिक पसलहरू चहार्ने गर्छु । एन्टिक पसलहरू चहार्दै हिँड्ने क्रममा कहिलेकाहीँ कस्तो अनुभूति मनमा पलाउँछ भने म स्वयम् एक ‘एन्टिक पिस’ हुँ ।

अनुभूतिहरूको एन्टिक पिस । यादहरूको एन्टिक पिस ।

एन्टिक पसलमा –दैव संजोग– ले कहिलेकाहीँ एन्टिक युवती पनि भेटिइन्छ । जस्तो कि तानपुरा ताम्राकार ।

एक साँझ झोछेँको फ्रिक स्ट्रिटमा अवस्थित एउटा एन्टिक पसलमा तानपुरा ताम्राकारसित मेरो पहिलोपटक भेट भएको थियो । कात्तिकको महिना थियो । २०७५ साल ।

उसको पसलबाट पार हुनै लाग्दा मलाई उसले काउन्टरबाट देखेकी रहिछ । म सिगरेटको धुवाँ उडाउँदै आफ्नै तालमा एकसुरले हिँडिरहेको थिएँ । कसैले मेरो बायाँ नाडी च्याप्प समातेपछि म झस्किएँं । मलाई आफूतिर तान्दै उसले प्याच्च भनी, 'फिक्सन डिजाइनरले यसरी पब्लिक प्लेसमा धुवाँको मुस्लो उडाउँदै हिँडेको सुहाएन । आउनुस्, मेरो पसलमा चुरोट पिउनुस् ।'

मेरो पालो, उसैको पछि लागेर पसल छिरेँ । धुवाँको बाँकी मुस्लो त्यहीँ उडाएँ । पसलमा तँछाड–मछाड गरी तुर्लुङ्ग झुण्डिएका मालाहरूमा एकसरो नजर दौडाएँ ।

पसल छेवैको क्याफेबाट तानपुराले मेरा लागि अमेरिकानो डबल शट अर्डर गरी, विदाउट सुगर । आफ्नो लागि चाहिँ क्यापुचिनो मगाई, विथ सुगर ।

तपाईंको नाम साह्रै सिंगुलर एण्ड युनिक लाग्यो भनी प्रशंसा गर्दा उसले भनी, 'यु क्यान युज माई नाम –तानपुर– इन वान अफ योर स्टोरिज ।'

– ओह ! रियल्ली ?

– यस अफकोर्स, रियल्ली !

'केही दिनअघि मात्र तपाईंको दोचा पढेर सक्या थेँ । कस्तो स्वीट संयोग !,' उसले भनी, 'आजै तपाईंसँग भेट भइहाल्यो । तपाईंलाई म –कुमारजी– भन्छु, ल ?' अलिकति हाँस्दै मैले भनेँ, 'बिमारजी भन्दा पनि हुन्छ ।'

दोचाबाहेक उसले मिस्टिका/अक्षरगञ्ज अनि अखबारहरूमा आक्कलझुक्कल छापिइने मेरा फुटकर संस्मरणहरू पढेकी रहिछ । भनी, 'तपाईंको पार्ट–टाइम–रिडर हुँ !'

अच्छा ! त्यसो भए फुल–टाइम–रिडर चाहिँ कसको नि ? क्यापुचिनोको पहिलो चुस्की लिएपछि मुख मिठ्याउँदै उसले भनी, 'जिन्दगीको !'

ह्वाट अ ब्युटिफुल आन्सर ! फ्रम अ ब्युटिफुल वुमन !

त्यस्ती ब्युटिफुल वुमन, जसको नाम –तानपुरा– छ, ले मसँग सेलफोन नम्बर मागेपछि नदिने कुरै भएन ।

त्यो साँझ मैले उसको पसलमा सिताराजडित काठको माला किन्नै लाग्दा तमसोमा ज्योतिर्गमय कार्यक्रमका गुफतगुकर्मी टीकाराम यात्रीको फोन आयो । केही बेर यताउतिका कुरा गरेपछि यात्रीजीले आफ्नो लोकप्रिय टक–शो–मा मसित स्टुडियोमा क्याजुअल बातचित गर्न मन लागेको इच्छा प्रकट गर्नुभयो । मैले 'हुन्छ, भइहाल्छ नि' भनेँ ।

तानपुराले सिताराजडित काठको माला मेरो हातमा थमाइदिँदै 'कुमारजी, कार्यक्रममा यही माला लगाउनु, ल ! म टीभीमा हेरूँला' भनी । मैले उसलाई पनि 'हुन्छ, भइहाल्छ नि' भनेँ ।

भारतको राजस्थान–भ्रमणमा जाँदा मैले जयपुरमा एउटा क्याट्स–आई–पत्थरको माला लिएको थिएँ । त्यही मालासित म्याच गर्ने तानपुरा ताम्राकारको काष्ठमाला गलामा लगाएर मैले यात्रीजीसित जिन्दगी, कविता र घाटहरूबारे गफगाफ गरेँ ।

त्यो गफगाफ युट्युबमा छँदै छ । यो पढ्दै गर्दा तपाईंलाई उक्त माला कस्तो रहेछ भन्ने खुल्दुली भए तमसोमा ज्योतिर्गमय कार्यक्रमको त्यो एपिसोड हेर्न सक्नुहुन्छ, जसको टाइटल छ: कैयौँ रात घाटमा बिताएको छु ।

खैर जे होस् ! यसरी तानपुरासित मेरो भेट भएको थियो । चिनजान भएको थियो । फ्रिक स्ट्रिट जाँदा ऊसित मेरो भेट भइरहन्थ्यो । उसको पसलबाट औँठी, बाला–माला अनि यार्लिङजस्ता कुनै–न–कुनै एन्टिक पिस किन्थेँ । सुपथ मूल्यमा ।

मेरो संगतको कुलतमा परेपछि ऊ एनिग्माको NEW AGE MUSIC मन पराउन थाली । अब्स्ट्राक्ट एक्स्प्रेसनिस्ट चित्रकारद्वय मार्क रोथको र ज्याक्सन पोलकका चित्रकारिता रुचाउन थाली । मलाई मन पर्ने पञ्चप्रिय फिल्मकार –अलेहान्द्रो होदोरोब्स्वी, रोय एन्डरसन, अपिचात्पाङ विरासेथाकुल, कार्लोस रिगादास, योर्गोस लान्थिमोस– का फिल्महरू ऊ खोजी–खोजी हेर्न थाली । चार्ल्स बुकोस्की, रुमी र लियोनार्द कोहेनका कविताहरू पढ्न थाली ।

हेर्दा–हेर्दै तानपुरा ताम्राकार नाटक हेर्न मण्डला र शिल्पी थिएटर जान थाली । पचहत्तर सालको जाडोयाममा मैले लेखेको नाटक बाथ–टब मञ्चन भयो बत्तीसपुतलीको शिल्पी थिएटरमा । नाटकको –प्रिमियर शो– मा तानपुरालाई पनि निम्तो गरेको थिएँ । ऊ आई आफ्नो ब्वाइफ्रेन्ड –स्वामी दिव्यदेशना, ओशो सन्न्यासी– सित ।

सावित्रीलाई मैले तानपुरा ताम्राकारबारे केही कुरा चुहाएको थिएँ । पहेँलो मफलर मलाई उसैले उपहार दिएको भनेको थिएँ । त्यो सुनेको ऊ त्यो मफलरलाई मनमनै घृणा गर्दी हो । त्यसलाई ऊ सौता नै ठान्दी हो ।

यो कथामा ओशो सन्न्यासीको भूमिका गौण छ । अन्त्यतिर मात्र स्वामी दिव्यदेशनाको संक्षिप्त प्रसंग आऊला । त्यसैले तानपुरा ताम्राकारको ब्वाइफ्रेन्डलाई हामी यहीँ ड्रप गरौँ । निजलाई यत्ति भनौँ: यो कथामा तानपुराको प्रेमी बनी क्यामिओ गर्नुभयो, गेस्ट अपियरेन्समा देखा पर्नुभयो । हस् त, नमस्ते !

एक दिन तानपुरा एक्लै आई । बाथ–टब हेर्न । दोस्रोपटक ।

नाटक सकिएपछि बाथ–टबका कलाकारहरू नीर शाह, भूषिता वशिष्ठ र ब्रजेशसित उसको परिचय गराउँदै भनेँ: SHE IS MY ANTIQUE PIECE OF FRIEND, TANPURA TAMRAKAR FROM FREAK STREET !

नीर शाह पनि के कम ! उहाँको सेन्स अफ ह्युमर जागिहाल्यो । भन्नु भयो: WE ARE ALSO THE ANTIQUE PIECE OF CHARACTERS FROM BATH-TUB !

त्यो दिन तानपुराले मेरो निम्ति स्पेसल उपहार ल्याइदिएकी रहिछ । पस्मिनाको पहेँलो मफलर । मेरो लागि एक सुखद आश्चर्य । जाडोयाममा पस्मिनाको पहेँलो मफलर । कति सुन्दर ! कति गज्जब !

यो कथा त्यही पहेँलो मफलरको हो ।

तानपुरा ताम्राकारको ब्वाइफ्रेन्डलाई जसरी हामीले ड्रप गरेका थियौँ, अब बेला भइगएको छ, त्यसरी नै तानपुरालाई यतै–कतै ड्रप गर्ने । अब हामी कथाको आत्माभित्र प्रवेश गरौँ, एउटा कवितामार्फत ।

०००

म यादहरूको वर्णविन्यास हुँ /म यादहरूको अलिखित उपन्यास हुँ । छन्द कविताको आत्माजस्तो
म यादहरूको अन्त्यानुप्रास हुँ –

म यादहरूको वरदान हुँ / म यादहरूको विधिविधान हुँ । कहिलेकाहीँ त कस्तो लाग्छ भने म यादहरूको संविधान हुँ –

म यादहरूको जङ्कसन हुँ / म यादहरूको इन्द्रचोक अनि असन हुँ । तीर्थयात्रीहरूले मन बिसाउने
म यादहरूको अन्तिम स्टेसन हुँ –

यादहरूको कारागारमा मैले आजीवन कारावासको सजाय काटेको छु / जिन्दगीले गोदाममा थन्क्याएको पुरानो ओभरकोटझैँ म ठाउँ–ठाउँमा फाटेको छु –

पुरानो ओभरकोटझैँ म ठाउँ–ठाउँमा फाटेको छु / यादहरूको कारागारमा मैले आजीवन कारावासको सजाय काटेको छु –

यहाँ
यादहरूको संग्रहालय छ
त्यहाँ
यादहरूको प्रतीक्षालय छ ।

कहाँ जाने ? कता धाउने ?

यता
यादहरूको धर्मशाला छ
उता
यादहरूको मधुशाला छ ।

यादहरूलाई म हितैषी ठान्छु / यादहरूलाई म आफन्त मान्छु । हितैषी अनि आफन्तहरू पराया लाग्दा, म तिनै यादहरूको मलामी जान्छु –

यादहरूको उपत्यकामा
यादहरूको बस्ती छ
यादहरूको बस्तीमा
यारहरूको मस्ती छ ।

यारहरूको यादलाई
मैले यादहरूमा साँचेको छु ।
यारहरूको यादमा
म यादहरूसितै बाँचेको छु ।

केही यादहरू त कस्ता हुन्छन् भने दुर्व्यसनजस्ता हुन्छन्, जस्तो कि: एस्ट्रेमा भरिएका ठुटा यादहरू / मेरो ओठमा जिन्दगीले चुमेका जुठा यादहरू –

कविताका हरफझैँ कागजमा निदाउने यादहरू / ह्विस्कीको बरफझैँ गिलासमा बिलाउने यादहरू –

स्मृतिको डिप–फ्रिजमा सुरक्षित बर्फिला यादहरू / विस्मृतिको चिहानमा निर्वासित धमिला यादहरू –

धाईआमाहरूका मनझैँ चर्किएर धुजै–धुजा भएका यादहरू / हजुरआमाहरूका तनझैँ मुर्झिएर मुजै–मुजा परेका यादहरू –

देउरालीमा
सुस्ताउने यादहरू ।

क्षितिजमा
अस्ताउने यादहरू ।

दर्पणका टुक्राझैँ
टुटेफुटेका यादहरू ।

घाट जाँदा
भेटघाटमा छुटेका यादहरू ।

०००

यो कविताको पार्श्व–कथा सोच्दा म प्रायः सोचमग्न हुन्छु । शोकमग्न हुन्छु ।

यो कविताको ब्याकयार्ड प्रसंग केलाउँदा घरिघरि म यादहरूको त्यो गल्लीमा पुग्ने गर्छु, जुन गल्लीको भुलभुलैयाबाट म आजसम्म निस्कन सकेको छैन ।

यादहरूको भग्नावशेषमा कहिलेकाहीँ म मनसुनको विस्मृत मुहार सम्झन्छु । सेलफोनबाट उसको नम्बर मैले अझैसम्म डिलिट गरेको छैन । लाग्छ, कुनै दिन उसले फोन गर्नेछे । सुसाइड गर्ने लेखकहरूको कृति पढ्न मलाई किन सिफारिस गर्नुभयो भनी सोध्नेछे ।

प्रसङ्ग हो, पचहत्तर साल फागुन महिनाको । एक साँझ चलचित्र निर्देशक मनोज पण्डितले बानेश्वरको एउटा क्याफेमा मलाई आफ्नो आगामी चलचित्रको प्लट सुनाए ।

प्लट मलाई इन्स्टान्ट मन पर्‍यो ।

'कुमार दाइ, तपाईंले मेरो लागि एउटा कविता लेखिदिनुपर्‍यो ।' मिस्टर पण्डितले मकन भने, 'कविता –यादहरू– को थिममा होस् । अन्त्यानुप्रास मिलेको । त्यसलाई म फिल्मकी नायिकामाथि छायांकन गर्छु ।'

मैले सोधेँ, 'तपाईंको नायिका को हो ?'

'नयाँ हो,' उनले भने, 'दाइले चिन्नु हुन्न ।'

'चिन्छु कि त ! नाम त भन्नुस् ।'

'मनसुन !'

मनसुन । कति सुन्दर नाम ! मनसुनको थरचाहिँ सोधिनँ । गोत्र पनि सोधिनँ । पछि थाहा पाइएला । त्यसो त MONSOON को थर–गोत्र हुनु, जात–धर्म हुनु शोभनीय कुरा पनि होइन ।

मनोज पण्डितको –मनसुन– ले मलाई कविताका पंक्तिहरूको याद दिलायो, जसलाई म आफ्ना कार्यक्रमहरूको आरम्भमा प्रायः सुनाउने गर्छु:

MONSOON,
PLEASE COME SOON !

सपनाहरूलाई गाँस
प्रार्थनाहरूमाझ अलिकति हाँस ।
तानपुराको तार कस
अनि सन्तुर छेवै बस ।

मैले गाउने राग–मलहारको
आलापद्वार हुँदै
तिमी
मभित्र पस
तिमी
मभित्र खस ।

MONSOON,
PLEASE COME SOON !

त्यो साँझ मनोज पण्डितसामु पनि मैले यी पंक्तिहरू वाचन गरेँ । कविता सुनेर उनी एकछिन मौन भए । अनि भन्न थाले, 'दाइले मलाई यादहरूमाथि नै कविता लेखिदिनुपर्‍यो । घाट, चिहान, संग्रहालयजस्ता तपाईंका ब्रान्डेड शब्दहरू कवितामा आउनुपर्‍यो । विथ् अनुप्रास एन्ड अन्त्यानुप्रास ।'

मैले ठम्याउन नसकेको कुरा नि ! मनोज पण्डित अनुप्रास अनि अन्त्यानुप्रासलाई चाहिनेभन्दा बढी नै महत्त्व दिइरहेका थिए । किन मिस्टर पण्डित किन ?

'किनभने,' उनले भने, 'अनुप्रासयुक्त कविता वाचनेबल हुन्छ । अनुप्रासमुक्त कविता भने अनवाचनेबल हुन्छ । कुमार दाइ, मलाई फिल्ममा पिक्चराइज गर्न अनवाचनेबल कविता होइन, वाचनेबल कविता चाहिएको हो । अनुप्रासमुक्त कविता होइन, मलाई त अनुप्रासयुक्त कविता चाहिएको हो ।'

ओके, ओके ! बुझेँ बाबा बुझेँ । मिस्टर पण्डितलाई मैले अनुप्रासयुक्त अर्थात् वाचनेबल कविता लेख्ने वाचा गरेँ ।

'बाइ द वे ! एउटा कुरा भन्नुस् त मनोजजी,' मैले कुराको मुड र मोड बदल्दै सोधेँ, 'तपाईंको फिल्मको टाइटल के हो ?'

उनले बताए, 'टाइटल जुरिसक्या छैन, दाइ । कामचलाउका लागि हाललाई भने फिल्मको नाम ग्रेभयार्ड अफ मेमोरिज राख्या'छु ।

नट अ ब्याड टाइटल ! मनोज पण्डितको: ग्रेमयार्ड अफ मेमोरिज ! नट अ ब्याड टाइटल, मिस्टर पण्डित ! चियर्स !

बानेश्वर–भेटको साता दिनमै मनोज पण्डित फिल्मको छायांकनमा व्यस्त भइहाले । म अनुप्रासयुक्त कविताको तानावाना बुन्न लागेँ । एक दिन एकाबिहानै उनको फोन आयो र मलाई सोधियो, 'कविता सकियो कि दाइ ?'

कविता अधुरो थियो । अपूरो थियो । कविता केही मधुरो थियो ।

'कविता अधुरो–मधुरो भए पनि आजलाई चल्छ, दाइ,' उनले उत्साहपूर्वक भने, 'दिउँसो शंखमूल घाटमा भेटौँ । आजको सुटिङ त्यहीँ छ । तपाईं बालकुमारीबाट हिँड्दै आए तेह्र मिनेटमै पुगिहालिन्छ ।'

१३ होइन १७ मिनेटमै म पुगेको हुनुपर्छ । शंखमूल घाट । अपराह्नको यस्तै १२ या साढे १२ बजेतिर ।

त्यो दिनलगायत अन्य केही दिनका प्रसंगहरूलाई मैले डायरीमा लिपिबद्ध गरेको छु । आउनुस्, अब हामी त्यही डायरीमा उल्लेख गरिएका सेलेक्टेड प्रसंगहरू पढौँ ।

।। २०७५ साल फागुन २५ गते, शनिबार ।।

मनोज पण्डितलाई यादहरूको अपूरो–अधुरो कविता बुझाएँ । उनले कविता पढेपछि कागजलाई पट्याएर कमिजको खल्तीमा राखेँ । मलाई –थ्याङ्क यु दाइ– भने र नायिका मनसुनलाई शटबारे सम्झाउन थाले ।

छायांकन मण्डली व्यस्त थियो । शंखमूल घाट निकै चलायमान थियो । एक्का–दुक्का पैदलयात्रीहरू टक्क अडिएर सुटिङ हेर्न पर्खिबसेका थिए । मनोज पण्डितलाई म कुनै मेसो नपाई अलमलिएर ठिङ्ग उभिएझैँ लागेछ क्यारे ! मतर्फ हस्याङ–फस्याङ गर्दै आए र आफ्नो कुर्सी DIRECTOR'S CHAIR मा मलाई बस्न भने ।

'डाइरेक्टरको कुर्सीमा म कसरी बस्न सक्छु, मनोजजी ?,' म अनकनाएँ ।

'ह्या, दाइ पनि !,' मलाई जबर्जस्ती कुर्सीमा बसाउँदै उनले भने, 'मेरो जीवनको पहिलो फिल्म डाइरेक्टर तपाईं नै त हो नि ! यो भाइले भने पछि थपक्क चुपचाप डाइरेक्टरको कुर्सीमा बस्ने र ज्ञानी फुच्चे केटो बनी फिल्मको सुटिङ हेर्ने ।'

आज मनोज पण्डितको कुराले मलाई बडो नोस्टाल्जिक बनाइदियो ।

उनको फिल्मको वर्किङ टाइटल हो: ग्रेभयार्ड अफ मेमोरिज । अर्थात् स्मृतिहरूको चिहान । कहिलेकाहीँ मलाई कस्तो लाग्छ भने मेरो मन स्मृतिहरूको चिहान हो । अनि म बेला–कु–बेला त्यो चिहान खनी बस्ने नोस्टाल्जिक ग्रेभडिगर हुँ ।

विक्रम संवत् २०४९ सालको कुरा हो । शिशिरयाम । म पढ्ने पुलिस स्कुलमा मीनपचासको बिदा थियो । यो बिदामा मैले एउटा फिल्मको निर्देशन गरेको थिएँ । भिडियो फिल्म ।

वास्तवमा त्यो युग भिडियो फिल्मकै थियो । भिडियो फिल्मको स्वर्णयुग । हाइभिजन हलहरूमा भिडियो फिल्महरूको जगजगी थियो ।

मैले निर्देशन गरेको भिडियो फिल्मको नाम थियो: आँसु । त्यसको पटकथा हामीलाई अफिस म्यानेजमेन्ट पढाउने साहित्यकार गुरु रश्मीशेखर सुवेदीले लेख्नुभएको थियो ।

फिल्मको अधिकांश छायांकन सिन्धुपाल्चोकको लामोसाँघु बजारआसपास भएको थियो । फिल्ममा अभिनय गर्ने सम्पूर्ण पुरुष कलाकारहरू मेरै क्लासका साथीहरू थिए । विज्ञान कार्की, उदयराज फुयाँल, यादव ढकाल, रमेश–राकेश नेपाली ब्रदर्स आदि इत्यादि ।

फिल्ममा लगानी पनि साथीहरूकै थियो ।

मैले लगानी गर्ने कुरा भएन । किनभने म फिल्मको निर्देशक थिएँ । र, गीतकार प्लस गायक पनि । फिल्ममा दुइटा नायिका थिए । नायिका नम्बर एक– विन्दु अधिकारीलाई बागबजारको एउटा कलाकेन्द्रबाट उठाइएको थियो । नायिका नम्बर दुई– चन्दा केसी दरबारमार्गस्थित होटल अन्नपूर्णकी नृत्याङ्गना थिई । निजलाई होटलबाटै उठाइएको थियो ।

फिल्मको छायांकन लामो साँघुआसपास गर्नुको एक मात्र कारण के थियो भने केटाहरू सबै लामोसाँघु बजारआसपासका स्थायी बासिन्दा थिए ।

छायांकनस्थलमा एक दिन एउटा फुच्चे केटो फिल्मको सुटिङ हेर्न आयो । त्यो फुच्चे केटोले जीवनमा पहिलोपटक फिल्म खिच्ने क्यामेरा देख्यो । क्यामेराको जादु देख्यो । आफ्नै आँखाअगाडि कलाकारहरूले अभिनय गरेको देख्यो ।

त्यो फुच्चे केटो चकित–ओ–चकित परिगयोे ।

क्यामेराको पछिल्तिर उभिएर कलाकारहरूलाई –यसो गर्, उसो गर्– भनी चिच्याउने मान्छे त्यो फुच्चे केटोलाई आफ्नो स्कुलको हेडमास्टरभन्दा ठूलो लाग्यो ।

फुच्चे केटो कैयौँ दिन स्कुल हापेर छायांकनस्थल आइरह्यो । जादुको नगरी धाइरह्यो । मानिसहरूको क्रियाकलापलाई जस्ताको त्यस्तै खिचेर ठूलो पर्दामा उतार्ने क्यामेराप्रति उसको एकतर्फी पिरती दिन दो–गुना रात चौ–गुना बढ्दै गयो ।

जहाँसम्म आँसुको कुरा छ, त्यो फिल्म कहिल्यै रिलिज भएन । एसएलसीपछि साथीहरू लाखापाखा लागे । कोही यता, कोही उता, कोही कुन्नि कता !

मैले निर्देशन गरेको पहिलो फिल्म थियो: आँसु । अनि अन्तिम फिल्म पनि: आँसु । त्यो फिल्मको हविगत मेरी मनप्रिय गायिका सलमा आगाले गाउने गीतजस्तै दुःखदायी भयो: दिल के अरमा आँसुओं मे बह गए...।

जहाँसम्म छायांकनस्थलमा फिल्मको सुटिङ हेर्न आउने फुच्चे केटोको कुरा छ, उसले कालान्तरमा क्यामेरा बोकी देशका अनेक भूगोल चहार्‍यो र डकुमेन्ट्री बनायो: ग्रेटर नेपाल ।

त्यही फुच्चे केटोले कालान्तरमा दासढुंगा नामक चर्चित चलचित्र निर्देशन गर्‍यो । बदशालाजस्तो CRITICALLY ACCLAIMED फिल्म बनायो ।

त्यो फुच्चे केटो मेरो रिलिज नभएको फिल्म आँसुको साक्षी थियो । त्यही फुच्चे केटोले आज मलाई उसैको DIRECTOR'S CHAIR मा जबर्जस्ती बस्न लगायो ।

कुर्सीमा बस्न आनाकानी गर्दा उसले मलाई मेरो अतीतको याद दिलाउँदै भन्यो, 'ह्या दाइ पनि ! मेरो जीवनको पहिलो फिल्म डाइरेक्टर तपाईं नै त हो नि ! यो भाइले भनेपछि थपक्क चुपचाप डाइरेक्टरको कुर्सीमा बस्ने र ज्ञानी फुच्चे केटो बनी फिल्मको सुटिङ हेर्ने ।'

।। २०७५ साल फागुन २७ गते, सोमबार ।।

अस्ति मनोज पण्डितलाई भेट्न शंखमूल घाट जाँदा तानपुरा ताम्राकारले उपहार दिएको पहेँलो मफलर लगाएर गा’थेँ ।

मिस्टर पण्डितको दिमागमा के फुर्‍यो कुन्नि ! उनले मसित एकछिनका लागि मफलर मागे । मैले नाइँनास्ती नगरी उनलाई दिएँ । त्यो मफलर उनले फिल्मकी नायिका मनसुनको गलामा पहिराइदिए ।

तानपुरा फोनमा बोल्दै गई । उसको अर्धकम्पित भयप्रद आवाज मेरो कानमा पर्दै गयो– त्यो पहेँलो मफलर काँ छ, कुमारजी ? मलाई साह्रै डर लागिरा’छ । त्यो पहेँलो मफलरमा भुण्डिएर अरु कसैले सुसाइड गर्ला ! मलाई तपाईंको चिन्ताले निकै सताइरा’छ ।

'मेरो हिरोइनलाई खुब जँच्यो,' उनले मेरो कानमा साउती मार्दै भने, 'मनसुनलाई पहेँलो मफलर खुब सुहायो । उसलाई मफलरमै सुट गर्नुपर्‍यो । कुमार दाइ, आज एक दिनका लागि यो मफलर मलाई दिन मिल्छ ?'

किन मिल्दैन ? जरुर मिल्छ !

।। २०७५ साल चैत्र १ गते, शुक्रबार ।।

लन्चपछि करिब एक घण्टा –पावर न्याप– लिने बानी छ । केही दिनदेखि अचम्म–ओ–अचम्म भै’रा छ । फोनकल्स यही एक घण्टाबीच म निदाएको बेला मात्र आउन थाल्या’छ ।

दिवानिद्राअघि कसैले मलाई फोन गर्दैन । दिवानिद्रापछि कसैले मलाई सम्झँदैन । केवल दिवानिद्राको बेला मात्र फोन आउँछ ।

सदाझैँ दिवानिद्राबाट जागेपछि फोन चेक गरेँ । क–कसले फोन गरेछन्, नामहरू हेरेँ । मीन भाम, यज्ञश, शिवानी सिंह थारू, मनोज पण्डित, राजन गोदार, भूषिता वशिष्ठ, तानपुरा ताम्राकार ।

तानपुरालाई कलब्याक गरेँ । उसले बताई, 'नेपाली साहित्यको दुःख के रहेछ भने नेपाली साहित्य साह्रै दुःखमैत्री रहेछ । आँसुमैत्री रहेछ । नेपाली कवि–लेखकलाई दुःख र आँसुसित किन यति धेरै अनुराग ? मलाई बुझ्न मन लागेको के भने नि कुमारजी ! तपाईं पनि नेपाली लेखक ! तपाईंको नजरमा चैँ दुःख र आँसु के हुन् ?'

दुःख र आँसु साह्रै पुलपुलिएका ओभररेटेड शब्द हुन् । BEWARE OF THESE OVERRATED, CLICHED WORDS CALLED : आँसु एन्ड दुःख ! तानपुरालाई यस्तै केही भनेँ ।

मनोज पण्डितलाई कलब्याक गर्दा उनले भने, 'कुमार दाइ, तपाईंको पहेँलो मफलर कन्टिन्युटीमा फस्यो । प्लिज, माइन्ड नगर्नु होला । मनसुनले पहेँलो मफलर फिल्मका धेरै दृश्यहरूमा लगाउनुपर्ने भयो । इनफ्याक्ट पहेँलो मफलर मनसुनको सिग्नेचर ड्रेस हुने भयो ।’

फिल्मको कन्टिन्युटीमा फसेको पहेँलो मफलर । कस्तो उदेकलाग्दो कुरा ! अब, कन्टिन्युटी ब्रेक गर्न नमिल्ने । हेर हेर मेरा दुःख ! सुन् ए नगरकोटी, केही काल अब तैँले पहेँलो मफलरबिनै बाँच्नुपर्ने भयो ।

।। २०७५ साल चैत्र ५ गते, मंगलबार ।।

कन्टिन्युटीमा फसेको पहेँलो मफलर आज मनसुन मल्लको गलामा देखियो । साँच्चि, मनसुनलाई मफलर कस्तो सुहाएको !

मनोज पण्डितले केही दिनअघि ऊसित –MONSOON, COME SOON– वाला कविताको चर्चा गरेका रहेछन् । त्यही दिनदेखि मनसुन मलाई भेट्न आतुर रहिछ । कविताका पंक्तिहरू मेरै मुखबाट सुन्न चाहेकी रहेछ । यो कुरा मनोज पण्डितले मलाई सुनाएपछि आज मनसुनसित बबरमहल रि–भिजिटेडको एउटा क्याफेमा मैले भेटघाटको चाँजोपाँजो मिलाएको थिएँ ।

GRAVEYARD OF MEMORIES मनसुन मल्लको डेब्यु फिल्म हो । चितवन स्थायी घर भएकी उसले ओस्कार फिल्म कलेजबाट अभिनयमा ग्र्याज्युएट गरेकी रहिछ । अभिनय उसको एक मात्र प्यासन !

मनोज पण्डितको ग्रेभयार्ड अफ मेमोरिजलाई लिएर ऊ निकै उत्साहित देखिई । क्यारेक्टरलाई आत्मादेखि नै आत्मसात् गर्नका निम्ति हरबखत पहेँलो मफलर लगाइरहनू भन्ने निर्देशक पण्डितको आग्रह या आदेश रहेछ । त्यसैले उठ्दा–बस्दा, हिँड्दा–डुल्दा, सुत्दा–मुत्दा जतिखेर पनि ऊ पहेँलो मफलर लगाउँदी रहिछ ।

मफलर–प्रसंगपछि मनसुनले मकन भनी, 'तपाईंले मेरो नाम –मनसुन– को कविता लेख्नु भा’रैछ । तपाईंकै मुखबाट मेरो नामको कविता सुन्न पाए कति मज्जा आउँदो हो भनी मैले यसरी तपाईंसित भेट्न मरिहत्ते गर्‍या हुँ ।'

मनसुनसित मनसुनकै गुनासो गर्नु, कविता सुनाउनु मेरो लागि पनि कति सुखद कुरा !

कविताका पंक्तिहरू गुनगुनाएँ: MONSOON, PLEASE COME SOON ! सपनाहरूलाई गाँस । प्रार्थनाहरूमाझ अलिकति हाँस । तानपुराको तार कस । अनि सन्तुरछेवै बस । मैले गाउने राग–मलहारको आलापद्वार हुँदै तिमी मभित्र पस । तिमी मभित्र खस । MONSOON, PLEASE COME SOON !

कविताका हरफहरू सुनेर मनसुन –खोया खोया चाँद– जस्तै भई ।

उसको उज्यालो–हँसिलो मुहार एकाएक अँध्यारो भयो । उसको मुहारलाई चुपचाप पढेँ, मानौँ, त्यो मुहारमा कसैको समवेदना छापिएको छ । उसको एउटा आँखामा वेदना रसाएझैँ लाग्यो । अर्को आँखामा संवेदना तपतपाएझैँ लाग्यो ।

ठीक यही बेला मैले आफ्नो मनलाई भनेँ: क्युँ न मनसुन–पोयम को एक खुबसुरत फ्रेम मे सजाकर मनसुन को ही गिफ्ट किया जाए !

मनले जवाफ दिएझैँ लाग्यो: बहोत खुब मिस्टर नगरकोटी बहोत खुब !

सोच्दै छु, ग्राफिक डिजाइनर सचिन यगोल श्रेष्ठलाई MONSOON–POEM को टाइपोग्राफिक– क्यालिग्राफिक डिजाइन गर्न दिन्छु । त्यसलाई सिसामा फ्रेम गर्न भन्छु । कुनै दिन मनसुनको फ्रेमिल कविता मनसुनलाई नै उपहार दिन्छु ।

।। २०७५ साल चैत्र ९ गते, शनिबार ।।

बिहान सावित्री कार्कीले सोधी, 'त्यो पहेँलो मफलर खै ? गर्मी सिजनमा त लगाउने होइन होला । त्यसलाई धोएर दराजमा थन्क्याइदिनुपर्‍यो ।'

सावित्रीलाई मैले फ्रिक स्ट्रिटकी तानपुरा ताम्राकारबारे केही कुरा चुहाएको थिएँ । पहेँलो मफलर मलाई उसैले उपहार दिएको भनेको थिएँ । त्यो सुनेको दिनदेखि पहेँलो मफलरप्रति उसको धारणा गतिलो भएन । सके ऊ पहेँलो मफलरलाई मनमनै घृणा गर्दी हो । त्यसलाई ऊ सौता नै ठान्दी हो ।

जब बिहान उसले ‘सौता’लाई धोइपखाली गरिवरी दराजमा थन्क्याइदिने कुरा गरी, तब मैले भनेँ, 'पहेँलो मफलर सुटिङका लागि दिएको थिएँ । फिल्मको कन्टिन्युटीमा फसेको छ । धन्दा नमान, चाँडै आइहाल्छ ।'

उसले भनी, 'मेरो लागि त त्यो पहेँलो मफलर कहिल्यै नआए पनि हुन्छ ।' पत्नीको ईर्ष्यालाई काबिल–ए–तारिफ नै मान्नुपर्ला ।

।। २०७५ साल चैत्र ११ गते, सोमबार ।।

सचिन यगोल श्रेष्ठले हालसालै बाथ–टबको कभर डिजाइन गरेका थिए । हाम्रो पहिलो कोल्याब्रेसन । यी युवा ज्यादै क्रियटिभ प्लस इनोभेटिभ लाग्छन् । किताबहरूको लुक्समा यिनको सौन्दर्यशास्त्रीय चासो र मोडर्न एप्रोच मलाई विशेष मन पर्छ ।

आइन्दा मेरा सबै किताबहरूको कभर–डिजाइन गर्न यिनैलाई दिनुपर्ला ।

केही दिनअघि मिस्टर यगोललाई MONSOON–POEM को टेक्स्ट पठाएको थिएँ । आज त्यसलाई उनले मकन बुझाए । फ्रेमसहित ।

सिसाको फ्रेमभित्र सजिएका सचिन यगोल श्रेष्ठले डिजाइन गरेका क्यालिग्राफिक एवं टाइपोग्राफिक शब्दाक्षरहरू मलाई ज्यादै सुन्दर एवं आकर्षक लागे ।

मौका मिलाएर यो MONSOON POEM मनसुनलाई उपहार दिनुपर्ला । मलाई विश्वास छ, आफ्नो नामजडित यो प्रेमिल–फ्रेमिल कविता मनसुनलाई पनि आकर्षक एवं सुन्दर लाग्ला ।

।। २०७५ साल चैत्र १२ गते शुक्रबार ।।

निधन !
असामयिक निधन !
मनसुनको असामयिक निधन !

कस्तो अप्रत्याशित एवं अकल्पनीय ! मृत्युको कारण सुसाइड । अस्ति, मनोज पण्डितले मिस मल्लले आत्महत्या गरेको दुःखद खबर सुनाएको दिनदेखि म स्तब्ध छु । निःशब्द छु । मलाई अझैसम्म पत्याउन मुस्किल भइरहेको छ ।

मिस्टर पण्डितका अनुसार अस्ति १३ गते अपराह्न ठमेलको एउटा होटलमा मनसुनको मृत देह भेटिएको थियो । पहेँलो मफलरमा ऊ सिलिङ र भुईंबीच तुर्लुङ्ग झुण्डिएकी रहिछ ।

आत्म–दोषको अनुभूतिमा मनोज पण्डितले मकन यस्तो भनेका थिए, 'त्यो पहेँलो मफलर मैले तपाईंको घाँटीबाट थुतेर मनसुनलाई नदिएको भए सायद आज यस्तो दिन देख्नु पर्दैन थियो । अझ मैले त उसलाई हरेक दिन त्यो पहेँलो मफलर हरबखत घाँटीमा झुण्ड्याइरहनू भन्ने निर्देशनसमेत दिएको थिएँ । आखिर त्यही पहेँलो मफलरमा झुण्डिएर उसले देहत्याग गरी ।'

शोकसन्तप्त मनोज पण्डितलाई थुमथुम्याउन मसित आश्वासनका कुनै शब्दहरू थिएनन् । म स्वयम् पनि शोकाकुल थिएँ ।

पहेँलो मफलर त भइहाल्यो, मनसुनले सुसाइड गरेको कोठाबाट प्रहरीहरूले पाँचवटा किताब पनि बरामद गरेका रहेछन्:

१. MRS. DALLOWAY
२. THE OLD MAN AND THE SEA
३. LOVE POEMS
४. THE BELL JAR
५. गलबन्दी

मनोज पण्डितको मुखबाट यी किताबका नाम सुनेर म अझ व्यथित–ओ–व्यथित भइगएको थिएँ ।

बबरमहल रि–भिजिटेडको क्याफेमा भेट हुँदा मनसुन र मैले फोन नम्बर एक्सचेन्ज गरेका थियौँ । आ–आफ्नो सेलफोनमा हामीले एकार्काका फोन नम्बर सेभ गरेका थियौँ । क्याफेमा भेट भएको अर्को दिन हुनुपर्छ, उसले मलाई फोनमा भनेकी थिई, 'साहित्यमा रुचि बढाउन मैले के–कस्ता किताब पढ्ने होला कुमार सर ? तपाईंको जीवनमा प्रभाव पारेका पाँच लेखकहरू को–को हुन् ? तिनीहरूको एकुन्टा किताबको नाम भन्दिनुस् न ! पढ्नुपर्‍यो ।'

मेरो मनमा तत्काल आएका मनप्रिय लेखकहरूको नाम र किताब उसलाई टिपाइदिएको थिएँ: अर्नेस्ट हेमिङवेको THE OLD MAND AND THE SEA, अमेरिकी कवयित्री आन सेक्सटनको LOVE POEMS ! लभ पोयम्स शहरमा नभेटे सेक्सटनको अर्को काव्य–संग्रह LIVE OR DIE ! भर्जिनिया उल्फको MRS. DALLOWAY, सिल्भिया प्लाथको THE BELL JAR !

अनि भैरव अर्यालको: गलबन्दी !

मनोज पण्डितलाई यी कुराहरू सुनाउँदा उनी झन् उदास भइगए । केही बेर सोचमग्न भए । अनि एउटा डरलाग्दो कुरा सुनाए, 'कुमार दाइ ! यी सबै लेखकहरूले त आत्महत्या गरेका होइनन् र ?'

हो त ! म झसङ्ग भए !

मेरो मनमा चिसो पस्यो । अनि क्षणभरमै यस्तो लाग्न थाल्यो, कसैले छातीभित्रबाट मेरो मुटु निकालेको छ र डिप–फ्रिजमा राखिदिएको छ । फ्रोजन मुटु बरफको ढिक्कामा परिणत भइरहेको छ ।

०००

मनसुनको सुसाइड नै डायरीको अन्तिम एन्ट्री हो । त्यसपछिका बाँकी पानाहरू खाली छन् । जस्तो कि मेरो मन पनि खाली–खाली छ ।

मनोज पण्डितको ग्रेभयार्ड अफ मेमोरिज कहिल्यै पूरा भएन । फिल्मको वर्किङ टाइटलझैँ बरु मेरो मनचाहिँ –ग्रेभयार्ड अफ मेमोरिज– जस्तो भइगएको छ । मेरो मन अन्ततः स्मृतिहरूको चिहानजस्तो भएको छ ।

छायांकनस्थलमा एक दिन एउटा फुच्चे केटो फिल्मको सुटिङ हेर्न आयो । त्यो फुच्चे केटोले जीवनमा पहिलोपटक फिल्म खिच्ने क्यामेरा देख्यो । क्यामेराको जादु देख्यो । आफ्नै आँखाअगाडि कलाकारहरूले अभिनय गरेको देख्यो । त्यो फुच्चे केटो चकित–ओ–चकित परिगयोे ।

त्यो फिल्मलगायत पहेँलो मफलर अनि मनसुनको सुसाइडबारे मनोज पण्डित अचेल केही बोल्दैनन् । उनी त्यो घटना सम्झन चाहँदैनन् । अन्तर्वार्ताहरूमा उनले त्यो विषयउपर बोलेको मैले आजसम्म सुनेको–देखेको छैन ।

जहाँसम्म मेरो प्रसङ्ग छ, म त यादहरूको संग्रहालय न हुँ ।

मनोज पण्डितको ग्रेभयार्ड अफ मेमोरिजमा मनोज पण्डितकै अनुरोधमा मैले ‘यादहरू’ शीर्षकको कविता लेखेको थिएँ । जुन आधा–अपूरो थियो । अधुरो–मधुरो थियो । वर्षौंपछि त्यो कविता २०८० सालमा पूरा गरिवरी मैले शिलापत्र अनलाइनमा भिडियो–वाचन पनि गरिसकेको छु । कविता युट्युबमा भेटिएला । कविताले भन्छ:

जाडो याममा म यादहरूको कुहिरोजस्तो / बर्खायाममा म यादहरूको पहिरोजस्तो । म मनको कुनामा परित्यक्त यादहरूको डस्टबिनजस्तो / म मुटु घोचिबस्ने यादहरूको आलपिनजस्तो –

कहिले म
यादहरूको चराजस्तो
कहिले म
यादहरूको जराजस्तो ।

कहिले म
यादहरूको पुरानो अखबारजस्तो
कहिले म
यादहरूको प्राचीन् दरबारजस्तो ।

कहिले म
यादहरूको क्युरेटरजस्तो
कहिले म
यादहरूको रेफ्रिजिरेटरजस्तो ।

कहिले म
यादहरूको घुम्ती र मोडजस्तो
कहिले म
यादहरूको क्रस–रोडजस्तो ।

म
बटुवाहरूले
पसिना पुछ्ने रुमालजस्तो
म
यादहरूको
आँखीझ्यालजस्तो ।

म
बच्चाहरूले मन पराउने
किताबको रंगीन गाताजस्तो
म
यादहरूको
बहिखाताजस्तो ।

म
प्रेमी–प्रेमिकाहरूको
पवित्र वाचा–कसमजस्तो
म
यादहरूको
पतझड मौसमजस्तो ।

म
कुनै उदास कविको
उदास–उदास रातजस्तो
म
यादहरूको
रिमझिम–रिमझिम बर्सात्‌जस्तो ।

म
कुनै शरणार्थीले सम्झने
दूर–सुदूर देशजस्तो
म
यादहरूको
भग्नावशेषजस्तो ।

यादहरूको भग्नावशेषमा कहिलेकाहीँ म मनसुनको विस्मृत मुहार सम्झन्छु । सेलफोनबाट उसको नम्बर मैले अझैसम्म डिलिट गरेको छैन । लाग्छ, कुनै दिन उसले फोन गर्नेछे । सुसाइड गर्ने लेखकहरूको कृति पढ्न मलाई किन सिफारिस गर्नुभयो भनी सोध्नेछे । पहेँलो मफलरमा झुण्डिएर आत्महत्या गरेकोमा दुःखी छु भन्नेछे ।

उसैका निम्ति भनी मैले सचिन यगोल श्रेष्ठलाई मनसुन–कविता क्यालिग्राफिक अक्षरसितै फ्रेम गर्न लगाएको थिएँ । त्यो आकर्षक फ्रेमिल–कविता मनसुनलाई उपहार दिने अवसर नै जुटेन ।

मनसुनले सुसाइड गरेको पनि अब त वर्षौं भयो । हरेक वर्ष मनसुन आउँछ, जान्छ । फ्रेमिल–कविताले अझै पनि उसै गरी भन्छ: MONSOON, PLEASE COME SOON ! मलाई थाहा छ, ऊ अब कहिल्यै आउने छैन । तैपनि दुःखी मन भन्छ, भनिबस्छ: MONSOON, PLEASE COME SOON !

म यादहरूको पोस्टमोर्टम रिपोर्ट तयार पार्ने सर्रियल डार्क फिगर हुँ / म यादहरूको चिहान खन्ने नोस्टाल्जिक ग्रेभडिगर हुँ –

मलाई सियो र धागो देऊ / सियो र धागोले म यादहरू बुन्छु । मलाई कुरुस र
ऊन देऊ / कुरुस र ऊनले म यादहरू ऊन्छु –

कानले
म यादहरू सुन्छु
नाकले
म यादहरू सुँघ्छु ।

यादहरूबिना
म एकोहोरो–बहिरो हुन्छु
यादहरूबिना त म टुहुरो हुन्छु !

कहिलेकाहीँ मलाई लाग्छ म यादहरूको साल–नाल हुँ / म यादहरूको सतिसाल हुँ । कल्पवृक्षको हाँगामा झुण्डिने म यादहरूको लता–लतिका हुँ / मरुभूमिको बालुवामा झुल्किने म यादहरूको मृगमरिचिका हुँ –

कहिलेकाहीँ मलाई लाग्छ, म यादहरूको दास हुँ / काव्य–पंक्तिहरूमा अनुभूति र संवेदनाको रफ्फु भर्ने कालिदास हुँ, तुलसीदास हुँ, सन्त रैदास हुँ–

म
बाल्यकाल हुँ: यादहरूको
म
बुढेसकाल हुँ: यादहरूको ।

म
छाल हुँ: यादहरूको
म
इन्द्रजाल हुँ: यादहरूको ।

म
सुरताल हुँ: यादहरूको
म
लेखापाल हुँ: यादहरूको ।

म यादहरूको जवानी हुँ / म यादहरूको जिन्दगानी हुँ । म यादहरूको सन्ध्या–बिहानी
हुँ /म यादहरूको अनन्त कहानी हुँ । म यादहरूको खानी हुँ / म यादहरूको खरानी हुँ–

म यादहरूको मैनबत्ती हुँ, जो तिम्रो आँसुझैँ अधरमा पग्लन्छ / म यादहरूको धुपबत्ती हुँ, जो तिम्रो हाँसोझैँ सगरमा सल्कन्छ –

म यादहरूको जुनकिरी हुँ, जो लालटिन बोकी तिम्रो एकान्तमा आउँछ / तिम्रो कानमा मेरो नाम गुनगुनाउँछ । म यादहरूको झ्याउँकिरी हुँ, जो तिम्रो मनको करेसाबारीमा अतीतको गीत गाउँछ / तिम्रो मनसित मनमीत लाउँछ –

झोछेँको फ्रिक स्ट्रिट म अचेल पनि जाने गर्छु । एन्टिक पसलहरू चहार्छु । क्युरियोका सामान –हातका बाला र गलाका माला– हरू किन्छु । तानपुरा ताम्राकारले पसल बेचिसकेकी छे । अचेल त्यहाँ भारतीय अभिनेता नवाजुद्दीन सिद्धिकीको डिट्टो अनुहार भएको रुखोसुखो मान्छे बस्ने गर्छ ।

त्यो फिल्मलगायत पहेँलो मफलर अनि मनसुनको सुसाइडबारे मनोज पण्डित अचेल केही बोल्दैनन् । उनी त्यो घटना सम्झन चाहँदैनन् । अन्तर्वार्ताहरूमा उनले त्यो विषयउपर बोलेको मैले आजसम्म सुनेको–देखेको छैन ।

तानपुरासित बेला–बखत फोनमा कुरा हुन्छ । स्वामी दिव्यदेशनासितै ऊ पनि आजकल पूर्णकालीन ओशो–सन्न्यासी भएकी छे । उनीहरू लिभ–इन–रिलेसनसिपमा छन् । गोदावरीको एउटा हाउजिङ कोलोनीमा बसेका छन् ।

मनोज पण्डित जो छन्, सो छन् । फिल्म मेकिङमा उनी अझै सक्रिय छँदै छन् । ग्रेभयार्ड अफ मेमोरिजको ट्राजेडीपछि उनले –छाया, खाग, एक– जस्ता नेपाली कथानक चलचित्रहरू बनाइसकेका छन् ।

मनसुनको सुसाइडपछि केही दिन पुलिसको कस्टडीमा रहेको पहेँलो मफलर मिस्टर पण्डितले त्यहाँबाट छुटाएर मलाई उहिल्यै बुझाइसकेका छन् । पहेँलो मफलरलाई सावित्री कार्कीले धोइपखाली गरिवरी कतै थन्क्याइदिएकी होली । त्यसै पनि त्यो पहेँलो मफलर उसलाई कहिल्यै मन परेन ।

मनोज पण्डितको ग्रेभयार्ड अफ मेमोरिज त बनेन, बरु त्यसको सट्टा केही यादहरू जरुर बने । तानपुराको याद ! मनसुनको याद ! अनि ‘यादहरू’ नामक कविताको याद, जुन कविता मैले ग्रेभयार्ड अफ मेमोरिजका निम्ति मनोज पण्डितको अनुरोधमा लेखेको थिएँ: आधा–अधुरो । जसलाई यतिका वर्षपछि मैले पूरा गरेको थिएँ । हालसालै । कविताले भन्छ:

म
मृत्युअघिको
गुलजार शहर हुँ: यादहरूको ।

म
मृत्युपछिको
बन्जर बगर हुँ: यादहरूको ।

म
जन्मपछिको
घर हुँ: यादहरूको ।

म
जन्मअघिको
मुलायम पाठेघर हुँ: यादहरूको ।

म
मस्त–मस्त
लत हुँ: यादहरूको ।

म
अन्तिम
दस्तखत हुँ: यादहरूको ।

।। क्लोज–अप ।।

केही दिनअघि तानपुराको फोन आयो । युट्युबमा ‘यादहरू’को भिडियो वाचन हेरेपछि उसलाई मेरो याद आएको रहेछ । मलाई उसले उपहार दिएको पहेँलो मफलरको याद आएको रहेछ ।

वास्तवमा उक्त मफलर उसले वर्षौंअघि स्वामी दिव्यदेशनाको बेडरुममा देखेकी रहिछे । त्यहीँबाट उसले त्यसलाई गुपचुप उठाएकी रहिछे, किनभने पहेँलो मलाई मन पर्ने रङ । मफलर मेरा रचनाहरूमा बारम्बार दोहोरिइरहने जिनिस ।

'त्यसैले दिमागमा एउटा आइडिया आयो । पहेँलो मफलर तपाईंलाई उपहार दिने,' उसले फोनमा भनी, 'दिव्यदेशनाले थाहै नपाउने गरी त्यो मफलर तपाईंलाई गिफ्ट गरेँ । पछि थाहा पाएँ, त्यो पहेँलो मफलरसित एउटा ट्राजिक घटना जोडिएको रहेछ । हेर्नुस् न, कुमारजी ! दिव्यदेशनाकी दिदीले त्यही पहेँलो मफलरमा झुण्डिएर सुसाइड गरेकी रहिछे ।'

म झसङ्ग भएँ । एउटा मफलरले दुइटाको ज्यान लिएको रहेछ । खङ्ग्रङ्ग भएँ । मेरो सातोपुत्लो उड्यो ।

तानपुरा फोनमा बोल्दै गई । उसको अर्धकम्पित भयप्रद आवाज मेरो कानमा पर्दै गयो, 'त्यो पहेँलो मफलर काँ छ, कुमारजी ? मलाई साह्रै डर लागिरा’छ । त्यो पहेँलो मफलरमा झुण्डिएर अरु कसैले सुसाइड गर्ला ! मलाई तपाईंको चिन्ताले निकै सताइरा’छ ।'