गंगा र भूपेन्द्र दौडिएको नेपालको पहिलो ओलम्पिक अनुभव

A+ A A-

२०१७ सालमा राजा महेन्द्रले शासन व्यवस्था आफ्नो हातमा लिएपछि शिक्षामन्त्रीको अध्यक्षतामा बन्ने राखेप बोर्डको नियमलाई भंग गरियो र अधिराजकुमारलाई बोर्डको अध्यक्ष बनाउने नियम लागू गरियो । नयाँ नियमअन्तर्गत राखेप बोर्डमा अधिराजकुमार बसुन्धरा वीरविक्रम शाह अध्यक्ष मनोनीत भए ।

राजा महेन्द्रका कान्छो भाइ भएका कारण उनलाई नेपाल ओलम्पिक कमिटी (एनओसी)को पनि अध्यक्ष बनाउँदा काम गर्न सहज हुने निष्कर्ष निकाल्दै राखेपले टोकियो ओलम्पिक सुरु हुनुभन्दाअघि एउटा तदर्थ समिति गठन गर्‍यो । जसको अध्यक्ष उनै बसुन्धरालाई बनाइयो ।

एनओसी गठन गर्दा ५ खेल संघ आबद्ध भए । जसमा फुटबल, बक्सिङ र एथ्लेटिक्सलाई ओलम्पिक खेल र ब्याडमिन्टन तथा टेबल टेनिसलाई गैरओलम्पिक खेलका रूपमा समावेश गरियो । एनओसीको तदर्थ समितिको महासचिवमा मोहनराज जोशी नियुक्त भए । उनी पहिलेदेखि राखेपमा कार्यालय प्रमुखको जिम्मेवारीमा काम गरिरहेका थिए । जोशीको काम गर्ने शैलीसँग सुशील पहिलेदेखि जानकार थिए । राखेप र एनओसीसँग समन्वय गर्न सजिलो हुने कारण पनि उनलाई महासचिव पदमा मनोनीत गरिएको थियो । उपाध्यक्षमा नर शमशेर र साहेबज्यू हरिविक्रम शाह नियुक्त भए ।

आईओसीले नेपाल ओलम्पिक कमिटीलाई २१ कात्तिक २०२० सालमा मान्यता दियो । त्यतिबेला नेपालसँगै आईओसीको मान्यता पाउने अन्य ६ राष्ट्रमा जोर्डन, सेनेगल, क्यामरुन, माली, उत्तरी रोडेशिया (हाल जाम्बिया) र आइभोरी कोस्ट थिए ।

जापानले ओलम्पिक सुरु हुनुभन्दा ८ महिनाअघि नेपालसहित ११२ राष्ट्रलाई आधिकारिक निम्तो पठाएकोमध्ये ९३ राष्ट्रले टोकियो ओलम्पिकमा भाग लिए । यो संख्या त्यति बेलाको ओलम्पिक इतिहासमा सबैभन्दा बढी मानिन्छ । जापान ओलम्पिक कमिटीबाट आएको प्रस्तावलाई राखेप नेतृत्वले तत्कालै स्वीकार गर्‍यो र सुरुमा म्याराथन खेलमा मात्र खेलाडी पठाउने निर्णय गर्‍यो ।

टोकियो ओलम्पिकअघि नेपालले दुईवटा एसियाली खेलकुद (पहिलो र तेस्रो) मा भाग लिँदा म्याराथन धावकलाई मात्र सहभागी गराएको थियो । यही परम्परालाई कायम राख्दै राखेपले पहिलो ओलम्पिकमा पनि म्याराथन धावकलाई मात्र पठाउने सोच बनाएको थियो । यसका लागि प्रजातन्त्र दिवसको मौका पारेर ७ फागुन २०२० मा आयोजना हुन लागेको दौड प्रतियोगितालाई छनोटको आधार बनाइयो ।

राखेपले ओलम्पिकमा भाग लिन जाने ४ धावकलाई काठमाडौंमा ६ महिनादेखि बन्द प्रशिक्षण दिएको थियो । यी खेलाडी नेपाली सेनाका गण गोरखबहादुर र कालीबहादुरबाट छनोट भएर आएका थिए । गोरखबहादुर गणबाट भूपेन्द्रबहादुर सिलवाल र कृष्णबहादुर खत्री छनोट हुन सफल भए । भूपेन्द्रले ओलम्पिक खेल्नुभन्दा ६ वर्षअघि टोकियोमा भएको तेस्रो एसियाली खेलकुदमा भाग लिइसकेका थिए । उनी त्यतिबेला नांगा गोडा म्याराथन दौडिएका थिए ।

बन्द प्रशिक्षणमा कालीबहादुर गणबाट नरबहादुर गुरुङ र चन्द्रबहादुर गुरुङ छनोट भए । यी खेलाडीलाई इजरायलबाट एथ्लेटिक्सको विशेष कोर्स गरेर फर्किएका लक्ष्मणविक्रम शाह र कोमल पाण्डेले प्रशिक्षण दिए । पछि मात्र बन्द प्रशिक्षणमा गंगाबहादुर थापा थपिए ।

२०१३ सालमा राजा महेन्द्रको राज्याभिषेक हुँदा टुँडिखेलमा एथ्लेटिक्स प्रतियोगिता आयोजना भएको थियो । जसमा गंगाबहादुरले १० हजार मिटरतर्फको दौड जितेका थिए । खेल जिते पनि सेनामा बढुवा नपाएको भन्दै उनी २०१८ सालमा सेनाको जागिर छोडेर फर्पिङस्थित आफ्नै घरमा बस्दै आइरहेका थिए । एक दिन काम विशेषले काठमाडौं आउने सिलसिलामा दिउँसो दशरथ रंगशालामा ४ जना धावकलाई दौडिएको देखेपछि उनले त्यही उभिएका एक दर्शकलाई सोधेछन्- ‘यिनीहरू किन दौडिएको ?’

उभिने व्यक्तिले जवाफ दिएछन्- ‘ओलम्पिक खेल्न जापान जान लागेका छन् ।’ गंगालाई त्यसअघिसम्म ओलम्पिक कुन चरीको नाम हो, थाहा थिएन । उनी नजिकैको बागदरबारमा कुरा बुझ्न गए । उनले सुशीलसँग आफूले पनि दौडिन चाहेको जाहेर गरे । गंगा धावक हुन् भन्ने सुशीललाई पहिलेदेखि नै थाहा थियो । उनले तत्कालै प्रशिक्षक पाण्डेलाई बोलाएर आदेश दिएछन्- गंगाको ‘ट्रायल’ भोलि लिनू ।

भोलिपल्टको ‘ट्रायल रेस’ मा गंगाले लामो समयदेखि बन्द प्रशिक्षणमा रहेका ४ धावकलाई उछिने । शहीदगेटबाट रानीपोखरी हुँदै भद्रकालीसम्म १५ चक्कर लगाएको दौडमा उनी पहिलो र भूपेन्द्र दोस्रो भए । उनको प्रदर्शनबाट खुसी भएका प्रशिक्षक पाण्डेले रिपोर्ट बुझाएछन्, ‘साह्रै राम्रो दौडिँदो रहेछ ।’

यसपछि बन्द प्रशिक्षणमा उनको पनि प्रवेश भयो । प्रशिक्षक शाह र पाण्डेले उनीहरूलाई प्रशिक्षण दिन कहिले कोटेश्वरबाट साँगा भञ्ज्याङ त कहिले सुन्धाराबाट नागढुंगा दौडाउँथे । यी दौडमा गंगाले सबैलाई उछिने । भूपेन्द्र दोस्रो भए ।

ओलम्पिकमा भाग लिने तीन खेलाडी तथा तीन पदाधिकारीको नाम ३ महिनाअघि सार्वजनिक हुँदा गंगाको नाम नेपाली टोलीमा समावेश थिएन । यतिबेला सुशील शमशेरको नेतृत्वमा टोकियो जाने पदाधिकारीमा व्यवस्थापकको भूमिकामा द्वारिकाराम भगत माथेमा र मोहनराज जोशीसहित खेलाडीमा हवल्दार चेतबहादुर, चन्द्रबहादुर र भूपेन्द्र सिलवालको नाम मात्र समावेश थियो ।

तर, १२ असोज २०२१ मा नेपाली टोली टोकियोतर्फ उड्दा खेलाडीका रूपमा गंगा र भूपेन्द्र मात्र समावेश थिए । गंगाले छोटो अवधिमै ओलम्पिकमा सहभागी हुने खेलाडीमा आफूलाई स्थापित गराए । प्रशिक्षक शाह र पाण्डेले जापानको गर्मीसँग भिज्न ५ जना खेलाडीलाई मकवानपुरमा अन्तिम बन्द प्रशिक्षणमा राखेका थिए । यहाँ खेलाडीले अमलेखगञ्जबाट दौडिँदै जितपुर ओहोरदोहोर गर्नुपर्थ्यो । बाटोमा चारकोसे झाडी पर्थ्यो । जंगलको बाटो दौडिँदा विपरीत दिशाबाट मान्छे नै मार्न आएजस्तो बँदेल बतास्सिएर आउँथ्यो । जंगलको बाटो भएका कारण बँदेललाई हिर्काउन त्यहाँ न इँटा पाइन्थ्यो, न ढुंगा नै । त्यसैले सबै खेलाडी एकछिन उभिएर बँदेललाई पहिले बाटो काट्न दिन्थे । अनि फेरि दौड सुचारु गर्थे ।

-क्रियटिभ बुक्सले प्रकाशन गरेको अर्यालको पुस्तक ‘नेपाली खेलकुदको वृत्तान्त’ बाट ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, असार २६, २०८० १२:२९