दीर्घायु भवः के हो बालबालिकामा देखापर्ने मेरुदण्ड बाङ्गिने समस्या ? (भिडियो)

दीर्घायु भवः के हो बालबालिकामा देखापर्ने मेरुदण्ड बाङ्गिने समस्या ? (भिडियो)

A+ A A-

करिब १२ वर्षअगाडि काठमाडौंका एक १८ वर्षीय युवकको दायाँतिरको ढाड अलिकति बाँङ्गो थियो । उनको परिवारले त्यसलाई सामान्य रूपमा लिँदै गयो । तर, उनको समस्या कम हुनुको साटो झन् बढ्दै गयो । उभिँदा, सुत्दा उनको ढाड बाङ्गिएको देखिन थाल्यो ।

यति बेला पनि उनीहरूलाई लाग्यो, युवकको सुताइ मिलेन । उनको एकातिर मात्रै कोल्टो परेर सुत्ने बानी थियो । सुत्दा अब उनी उत्तानो परेर सुत्न थाले । कोल्टो पर्दा सिरानीको सहायता लिन थाले । तर, समस्या कम हुने कुनै छाँटकाँट देखिएन । उनीको स्वरूप नै बिग्रिन थाल्यो ।

त्यसपछि उनीहरूले एकपल्ट चिकित्सकलाई नै देखाउने निधो गरे र युवक आमालाई लिएर राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टरमा पुगे । उनको एक्सरे गरियो । रिपोर्टमा उनको ढाडको दायाँपट्टिको भाग उठेको र बायाँपट्टिको भाग बसेको थियो । रिपोर्टमा देखिएअनुसार उनलाई ‘स्कोलियोसिस’ (ढाड बाङ्गिने समस्या) भएको चिकित्सकले बताए । तर, उनलाई ‘स्कोलियोसिस’का बारेमा केही थाहै थिएन । न त उनले यसका बारेमा कहिल्यै सुनेका नै थिए ।

त्यतिबेला उनले चिकित्सकलाई आफूलाई स्कोलियोसिस नभई एकातिर मात्रै कोल्टो पल्टेर सुत्ने भएकाले ढाड बाङ्गिएको बताए ।

‘तर, उहाँ (चिकित्सक)ले स्कोलियोसिस कोल्टो परेर सुत्ने गरेका कारण हुँदैन भन्नुभयो,’ उनले भने, ‘मलाई त अझै पनि कहिलेकाहीँ एकैतिर मात्र कोल्टे परेर सुतेकै कारण यो समस्या आएको होलाजस्तो लाग्छ ।’

तीन वर्षदेखि युवक स्कोलियोसिसको उपचार गराइरहेका छन् । चिकित्सकले अहिले उनको समस्यामा केही सुधार आएको बताएका छन् ।

०००

वरिष्ठ अर्थोपेडिक्स सर्जन डा. सन्तोष पौडेलका अनुसार सामान्य रूपमा पछाडिबाट हेर्दा मानिसको मेरुदण्ड सिधा देखिन्छ । तर, बाङ्गिएको मेरुदण्डमा पछाडिबाट हेर्दा एकातिर बाँङ्गो देखिन्छ । त्यही मेरुदण्ड बाङ्गिने वा घुम्ने समस्या हो, स्कोलियोसिस ।

उनी भन्छन्, ‘एकातिरको काँध अर्कोतिरभन्दा माथि उठेको हुने गर्छ । यो घरपरिवार आफन्तलाई सबैभन्दा अगाडि थाहा हुन्छ । व्यक्तिको पोस्चर नै अस्वाभाविक देखिन्छ । हिँड्दा एकातिर बढी ढल्केर हिँडेको देखिन्छ । यो सुरुको अवस्था हो ।’

स्कोलियोसिसले निम्त्याउने समस्या

तर, समस्या बढ्दै जाँदा व्यक्ति आफैँले अप्ठ्यारो महसुस गर्न सक्छन् । र, यो अझै बढ्दै जाँदा ढाड दुखाइ हुन सक्छ । किनभने युवा अवस्थामा यस्तो खाले ढाड दुखाइ यत्तिकै हुँदैन । त्यस्तै, यो समस्याका कारण मुटु र फोक्सोमा समस्या हुन सक्ने डा. पौडेल बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, 'फोक्सोको एकातिरको भाग खुम्चिने र अर्कोतिरको भाग तन्किने हुन्छ । लामो समयसम्म यस्तो भयो भने फोक्सोको क्षमता कम हुन्छ । र, त्यसले मुटुलाई असर गर्छ । किनभने फोक्सोबाट गएको रगत मुटुमा जान्छ । त्यसरी फोक्सोबाट प्रेसरमा रगत मुटुमा जाने हो भने त्यसले मुटुलाई असर गर्छ ।’

‘मेरुदण्ड जटिल किसिमले बाँङ्गिएका बिरामीको फोक्सो र मुटुको समस्याले ज्यानसमेत जान सक्छ,’ उनले थपे ।

तस्वीरः स्क्वायर वान

किन हुन्छ, मेरुदण्ड बाङ्गिने समस्या ?

डा. पौडेलका अनुसार स्कोलियोसिस कन्जिनाइटल, न्युरो मस्कुलर डिजिजसँग सम्बन्धित, एडल्ट डिजिनेटेभी र इडियोप्याथी गरी चार प्रकारमा विभाजित गरिएको छ ।

इडियोप्याथी स्कोलियोसिस हुनुको कारण अहिलेसम्म पत्ता लाग्न सकेको छैन, तर यो तीनवटा विभिन्न कारणले हुने गरेको डा. पौडेलले बताए ।

उनी भन्छन्, ‘कन्जिनाइटलमा जन्मजात मेरुदण्डको हड्डीको जुन बनोट फरक किसिमले बन्ने गर्छ । मेरुदण्डको हड्डी छुट्टिनुपर्ने ठाउँमा जोडिने वा जोडिनुपर्ने ठाउँमा छुट्टिने हुन्छ । यसले गर्दा मेरुदण्डको विकासमा समस्या निम्त्याउँछ ।’

त्यस्तै, अर्को न्युरो मस्कुलर डिजिजसँग सम्बन्धित हुन्छ । मेरुदण्डलाई सिधा राख्न हड्डी मात्रै नभएर त्योसँग जोडिएको मांसपेशी महत्त्वपूर्ण छ । र, मांसपेशीलाई सक्रिय राख्न नसाको उत्तिकै महत्त्व हुन्छ । त्यसैले नसा वा मांसपेशीमा समस्या आयो भने मेरुदण्ड बाङ्गिने समस्या हुन्छ ।

डा. पौडेलका अनुसार ‘एडल्ट डिजिनेटेभी’मा उमेर बढ्दै गएपछि मेरुदण्ड खिइएर एकातिरको भागमा बढी दबाब र अर्कोतिर कम दबाब हुँदा मेरुदण्ड बाँङ्गो हुँदै जाने हुन्छ । र, इडियोप्याथीमा यो के कारणले हुन्छ, अहिलेसम्म पत्ता लाग्न सकेको छैन । यो धेरैलाई हुने गर्छ । स्कोलियोसिस भएका ८५ प्रतिशतलाई इडियोप्याथी हुने गरेको पाइन्छ ।

महिलामा बढी

यो समस्या केटा तथा केटी दुवैमा देखिने भए पनि पुरुषमा भन्दा महिलामा बढी हुने गरेको छ । विभिन्न रिपोर्टका अनुसार यसबाट पुरुषको तुलनामा ५ देखि ८ गुणा बढी महिलाहरू प्रभावित हुने गरेका छन् ।

स्कोलियोसिसको उपचार

डा. पौडेलका अनुसार अरुको कारण थाहा भए पनि इडियोप्याथीको कारण थाहा हुँदैन । तर, यो वंशाणुगत रूपमै धेरै भइरहेको हुन्छ । यो कतिपय ३ वर्षमुनिका बालबालिकामा देखिने गर्छ । त्यसैले बच्चालाई तेल लगाइदिने बेला ख्याल गर्नुपर्छ ।

उनी भन्छन्, ‘त्यस्तै ९ वर्षभन्दा मुनिका बालबालिकामा देखिन सक्छ । र, यो १७/१८ वर्षसम्मको उमेर समूहमा देखा पर्न सक्छ ।’

'स्कोलियोसिसको समस्या जतिसक्दो छिटो पत्ता लगाउनु आवश्यक हुन्छ,' डा. पौडेलले भने, ‘यो समस्या चाँडै पत्ता लाग्यो भने बेल्ट बाँधेर बाङ्गिने क्रमलाई रोक्न सक्छौँ । तर, सुरुमै थाहा पाउन सकेनौँ र एड्भान्स स्टेजमा छ भने यसको उपचार सम्भव छ । यसलाई शल्यक्रिया गरेर पनि मेरूदण्डलाई सिधा बनाएर उपचार गर्न सकिन्छ ।’

डा. पौडेलका अनुसार ९५ प्रतिशत समस्या सामान्य किसिमका हुने गर्छन् । त्यसका लागि बिरामीले जीवनशैली परिर्वतन गर्नुपर्ने हुन्छ । र, उपचार चाहिँदैन । थेरापिहरू गरे पुग्छ । तर, समस्या बढ्दै गएको छ भने मेरुदण्डलाई सिधा बनाउनका लागि शल्यक्रिया गर्नुपर्ने हुन्छ । शल्यक्रिया अन्तिम विकल्प हो ।

‘कुन बिरामीको मेरुदण्ड कति डिग्रीमा बाङ्गिएको छ, हामी त्यो हेर्छौं र त्यहीअनुसार उपचार अगाडि बढाउँछौँ,’ उनले भने ।