‘सेतो दुबी हुने व्यक्तिले शरीरमा चोटपटक लाग्न दिनु हुँदैन’ (दिर्घायु भवः)

A+ A A-

शरीर वा शरीरका विभिन्न भागमा देखा परिरहेको सेतो दुबीका कारण धेरैलाई समस्या भइरहेको पाइन्छ । दुबीका सेता दागहरूले मानिसको सौन्दर्यमा फरक पार्ने हुँदा पछिल्लो समय युवायुवती आफ्नो सुन्दरतालाई लिएर चिन्तित हुने गरेको छाला रोग विशेषज्ञ डा. राजन तज्या बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘दुबीका कारण अनुहार बिग्रियो । म नराम्रो देखिएँ । अब मेरो बिहे हुँदैनजस्ता चिन्ता लिएर उपचारका लागि किशोरकिशोरी आउने गरेका छन् ।’

धेरैको बुझाइमा सेतो दुबी निको हुँदैन भन्ने छ । तर, दुबी देखा परेको समयअनुसार यो निको हुने डा. तज्याको भनाइ छ । उनी भन्छन्, ‘दुबी देखा परेपछि जति चाँडो उपचारका लागि पुग्यो, त्यति नै यो निको हुने सम्भावना बढी हुन्छ ।’

उनका अनुसार युवा वा वयष्कमा भन्दा पनि बालबालिकाको हकमा अझै चाँडो निको हुने गरेको छ । जति उमेर बढ्दै गयो, रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता घट्दै जान्छ । जसले गर्दा बच्चालाई भन्दा ठूला व्यक्तिलाई यो समस्या निको हुन समय लाग्छ ।

उनी भन्छन्, 'दुबी रोग होइन । यो छालामा हुने एउटा समस्या मात्र हो । यो जुनसुकै उमेरका व्यक्तिमा पनि देखा पर्न सक्छ । तर, धेरैजसोचाहिँ युवा अवस्थामा बढी देखिन्छ ।'

उनी थप्छन्, ‘हुन त सौन्दर्यमा समस्या पारेका कारण पनि धेरैजसो युवायुवती नै उपचारका लागि आउँछन् । वयष्क भइसकेपछि अब उमेर गइसक्यो, के उपचार गर्नु भन्ने पनि हुन सक्छ ।’

अमेरिकाको नेसनल लाइब्रेरी अफ मेडिसिनको रिपोर्टअनुसार ९५ प्रतिशत यो समस्या वंशाणुगत हुने गरेको छ । दुबीमा देखा पर्ने सेतो दाग दुख्दैन । चिलाउँदैन । तर, यसले शरीरलाई नराम्रो भने देखाउन सक्छ । जसका कारण सेतो दुबीको उपचार नगर्दा पनि केही फरक नपर्ने उनी बताउँछन् । दुबी मुख्यतया दुई कारणले देखा पर्ने गरेको छ ।

उनी भन्छन्, ‘कुनै व्यक्तिको बिनाकारण आफैँ दुबी देखिन सक्छ । यसरी आफैँ सेतो दाग देखिनुको कुनै कारण हुँदैन । अर्को घाउ भएपछि सेतो दागहरू देखिन सक्छ । यो आउनु कारण हुन्छ । यसलाई लिको डर्मा भनिन्छ ।’

उनका अनुसार लिको डर्मा एकदमै चाँडो निको हुन्छ । तर, सेतो दुबी निको हुन लामो समय लाग्छ । डा. राजन भन्छन्, 'यो समस्या देखा पर्नुको ठ्याक्कै कारण थाहा नभए पनि यसलाई ‘अटो इम्युन डिजिज’ मानिन्छ ।'

‘मानिसको शरीरमा एन्टिबडी भन्ने प्रोटिन हुन्छ । जसका कारणले शरीरमा सानो घाउ हुनेबित्तिकै आफैँ निको हुने हुन्छ । तर, कहिलेकाहीँ एन्टिबडी प्रोटिन आफ्नै शरीरलाई नचिनेर आफ्नै शरीरलाई आक्रमण गर्ने हुन्छ,’ उनी भन्छन्, ‘त्यो एन्टिबडीले शरीरमा हुने मेलानिनलाई खाइदिन्छ । र, छाला सेतो हुन्छ ।’

सेतो दुबी सर्छ ?

धेरैको बुझाइमा यो सरुवा रोग हो भन्ने छ । तर, सरुवा रोग नभएको डा. राजन बताउँछन् । ‘तर, यो फैलिनका लागि कारण चाहिन्छ । शरीरको कुनै भागमा सेतो दाग छ, त्यसमा केही गरी घाउ बन्यो भने त्यहाँबाट नयाँ ठाउँमा फैलिन सक्छ,’ उनी भन्छन्, ‘छालामा हुने सुक्खापन पनि एक किसिमको घाउ हो । सेतो दुबी हुने व्यक्तिहरूले यो फैलिनबाट रोक्नका लागि छालालाई सुक्खा राख्नै हुँदैन । सुक्खापनलाई रोक्न सकियो भने दुबी फैलिनबाट बच्न सकिन्छ ।’

पूर्ण रूपमा निको हुन्छ ?

छाला रङ दिने एक प्रकारको ‘मेलानोसाइट’ हुन्छ । जसले मेलानिन उत्पादन गर्ने काम गर्छ । मेलानिनको काम छालालाई रङ दिनु हो । कुनै व्यक्तिको छालामा मेलानिन कमी हुँदा सेतो दाग बस्ने हुन्छ । जसलाई मेडिकल भाषामा भिटिलियो भनिन्छ भने बोलीचालीको भाषामा सेतो दुबी भन्ने गरिन्छ ।

डा. राजन भन्छन्, ‘छाला सेतो दूधजस्तो देखिन्छ । तर, यसले शरीरमा कुनै पनि समस्या उत्पन्न गर्दैन । यसको उपचार नै गर्नुपर्छ भन्ने पनि छैन ।’

दुबी शरीरको २५ प्रतिशतभन्दा बढी भागमा फैलिएको छ भने यो निको हुने सम्भावना कम हुने उनी बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘यो शरीरको २५ प्रतिशतभन्दा कम भागमा फैलिएको छ भने निको हुने सम्भावना धेरै हुन्छ । यसमा औषधिले राम्रो काम पनि गर्छ ।’ तर, दुबी हड्डी, औँला, कपाल सेतो भएको छ भने यो निको हुन एकदमै गाह्रो हुन्छ ।

छालाको स्याहार

डा. राजनका अनुसार सेतो दुबी हुने व्यक्तिले शरीरमा चोटपटक लाग्न दिनु हुँदैन । घाउहरू हुन दिनु हुँदैन । अन्यथा शरीरमा सानो घाउ हुनेबित्तिकै यो अर्को ठाउँमा फैलिइहाल्छ । छालालाई सुक्खा राख्यो, घाममा धेरै काम गर्‍यो, तातोमा खानेकुरा पकाएको पकायै गर्‍यो भने उनीहरूमा सामान्य समस्या देखिइहाल्छ । र, हात–खुट्टामा दुबी देखिन थाल्छ ।

यसको उपचारका लागि विभिन्न विधि अपनाउन सकिने डा. राजन बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘उपचारका लागि स्टेरोइड प्रयोग गर्न सकिन्छ । विभिन्न थेरापिहरू हुन्छन् । चाँडो रेस्पोन्स ल्याउनका लागि फोटोथेरापि गरिन्छ । यसमा एउटा औषधि पनि लगाइन्छ । र, घाममा देखाउनुपर्ने हुन्छ । यसले एकदमै चाँडो कम गर्छ । तर, यसको डोज मिलाउन भने अत्यन्तै जरुरी हुन्छ ।’

दुबीको उपचार गर्दैगर्दा बीचमा छोड्न नहुने उनको भनाइ छ ।