'मैले राजालाई हाेइन, राजाले मलाई छाेडेका हुन्' (भिडियाे अन्तर्वार्ता)

A+ A A-

नेपालको संसदीय राजनीतिमा राप्रपा नेपालका अध्यक्ष कमल थापाको केही वर्षअघिसम्म ‘स्टार लिडर’ को पहिचान थियो । संसदमा उनले राख्ने विचार प्रभावकारी हुन्थ्यो । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको घोषणापछि पनि संवैधानिक राजतन्त्र र हिन्दु राष्ट्र पुनःस्थापनाको एजेन्डा बोक्ने उनी एक्ला नेता थिए । राजनीतिको उत्तरार्द्धमा आएपछि झण्डै एक वर्षयता दरबारसँग उनको सम्बन्ध पूर्णतः विच्छेद छ । चुनावी मोर्चासँगै एमालेसँग निकट भएर चुनावमा लागेका थापा राजनीतिक जीवन मुर्झाउने प्रयासमा छन् । उनै थापासँग समाजवादी मोर्चा, राजसंस्था, हिन्दु धर्मलगायत सवालमा केन्द्रित रहेर शिलापत्रकर्मी जङ्ग तामाङले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश :

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले समाजवादी मोर्चा नेपाल घोषणा गर्नुभयो । त्यतिबेला उहाँले प्रतिगामी र प्रतिगमन पक्षधर शक्तिहरूविरुद्ध युद्धको घोषणा भयो भन्नुभयो । तपाईंले आपत्ति नै जनाउनुभयो । प्रचण्डले भन्नुभएको प्रतिगामी शक्तिहरू तपाईंहरू नै हो ?

उहाँ (प्रचण्ड)ले प्रतिगामी भनेर खासगरी राजसंस्था र हिन्दु राष्ट्र पक्षधर शक्तिहरू र संघीयताविरोधी शक्तिहरूलाई इङ्गित गर्न खोज्नुभएको जस्तो लागेको छ । वास्तवमा उहाँले यस्तो प्रसङ्ग उठाउनु आवश्यक थिएन । अहिलेको प्रधान शत्रु भनेको राजसंस्था र हिन्दु राष्ट्र हुँदै होइन । मुलुकको अस्थिरता, अराजकता, भ्रष्टाचार, बेरोजगारी, गरिबी, अर्थतन्त्रमा संकट, बाह्य शक्तिको चलखेल र प्रभाव, सनातन धर्म संस्कृतिप्रति आक्रमणलगायतका विषयचाहिँ प्रधान शत्रु हुनुपर्ने हो । यसका विरुद्ध उहाँ (प्रचण्ड) ले आवाज उठाउनुपर्थ्यो । त्यसको ठीकविपरीत अमूर्त र अस्पष्ट शक्तिहरूलाई देखाएर आफ्नो वर्चस्व स्थापित गर्न खोज्नुभएको छ, त्योचाहिँ मलाई ठीक लागेन ।

तर, प्रतिगामी र प्रतिगमन पक्षधर शक्ति भन्नेबित्तिकै तपाईंहरूलाई किन लाग्छ, हामी नै हौँ भनेर ?

२०६३ सालको राजनीतिक परिवर्तनपछि नेपालमा जुन प्रकारको राजनीतिक प्रणाली अवलम्बन गरियो, जुन किसिमको भाष्य निर्माण गरियो, त्यो गलत छ भन्ने हाम्रो मान्यता हो । हामी परिवर्तनविरोधी होइनौँ । निरन्तरतासहितको परिवर्तन, जनमुखी परिवर्तन, राष्ट्रहितका पक्षमा हुने सबै प्रकारका परिवर्तनको पक्षमा हामी छौँ । तर, २०६३ सालमा जब राजसंस्थालाई पाखा लगाइयो, हिन्दु राष्ट्रको पहिचान समाप्त पारियो, धर्मनिरपेक्षता लादियो, जातीय आधारमा संघीयताको बीजारोपण गरियो । त्यस अवसरमा एउटा ‘न्यारेटिभ’ उहाँहरूले तयार गर्नुभयो कि नेपालको रोग, भोक, अशिक्षा, गरिबी, पछौटेपनको मुख्य कारण भनेकै राजसंस्था, हिन्दु धर्म र एकात्मक राज्य प्रणाली हो भनेर त्यसमाथि उहाँहरूले आक्रमण गर्नुभयो । यो भाष्य नै वास्तवमा गलत थियो ।

नेपालको राजनीतिक इतिहासमा जसरी किराँतकाल दोहोरिएन, मल्लकाल दोहोरिएन । अर्थात् कुनै वंशीय शासन प्रणाली वा धार्मिक राष्ट्रको पहिचान दोहोरिएको दृष्टान्त छैन । तर, किन तपाईंहरू राजसंस्था र हिन्दु राष्ट्रको औचित्य पुष्टि गरेर आवश्यकता भाव प्रकट गर्नुहुन्छ ?

वास्तवमा मेरो पार्टी राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी नेपालले अहिलेचाहिँ राजसंस्था पुनःस्थापनालाई कार्यनीतिक एजेन्डा बनाएको छैन । हामी राजसंस्था पुनःस्थापनाको एजेन्डा बोकेर अघि बढिरहेका छैनौँ । यति हुँदाहुँदै पनि म के स्पष्ट पार्न चाहन्छु भने नेपालजस्तो भूराजनीतिक अवस्था र नेपालजस्तो धार्मिक तथा सांस्कृतिक विविधता भएको मुलुकमा चुनावी राजनीतिभन्दा माथि उठेको एउटा साझा संस्थाको आवश्यकता छ र त्यो उपयुक्त हुन्छ भन्ने हाम्रो मान्यता हो ।

त्यो राजसंस्था नै हो ?

हो । तर, विभिन्न कारणले अहिले हामीले राजसंस्था पुनःस्थापनालाई हाम्रो कार्यनीतिक एजेन्डा बनाएका छैनौँ । यद्यपि, नेपालको राष्ट्रियता, राष्ट्रिय अखण्डतालाई कमजोर पार्ने भाष्य २०६३ सालपछि निर्माण गरियो । त्यो नेपालको सदियौँदेखि कायम रहिआएको धार्मिक, सांस्कृतिक, सामाजिक पहिचानलाई समाप्त पार्ने भाष्य थियो । त्यो राष्ट्र निर्माणको सही बाटो थिएन । त्यही कारणले गर्दा त्यो बाटो उपयुक्त हुँदैन भनेर हामीले वैकल्पिक विचार, जसलाई हामीले राष्ट्रियता, प्रजातन्त्र, हिन्दु राष्ट्र, उदार अर्थतन्त्र र सुशासनमा आधारित सम्बर्द्धनवाद भन्ने गरेका छौँ । त्यसैले अहिले प्रचण्डले वकालत गरिरहेको जुन धार छ, त्यसको विकल्पमा अहिले कमजोर नै भए पनि सम्बर्द्धनवाद धारलाई अगाडि बढाउन खोजिरहेका छौँ ।

अर्को विषय, राजालाई तपाईंले नबोक्नुको पछाडिकाे कारण चुनावमा भएको पराजय नै हो होइन ? कि अरु पनि छन् कारण ?

तपाईंहरूले सायद मलाई ठीक ढंगले बुझ्नुभएन । चुनाव हारेर होइन । चुनावमा त हारजित भइरहन्छ नि, मैले त्योभन्दा पहिले पनि चुनावमा हारजित व्यहोरेको छु । चुनाव हार्दैमा आफ्नो विचार र बाटो परिवर्तन गर्ने भन्ने कुरा होइन । तर, राजसंस्थाको एजेन्डालाई हामीले कार्यनीतिक एजेन्डा बनाएका छैनौँ । सैद्धान्तिक रूपमा राजसंस्थाको आवश्यकता रहँदारहँदै पनि हामीले परिकल्पना गरेको राजसंस्था स्थापना हुने धरातलीय यथार्थ छैन । भएन । मैले परिकल्पना गरेको त अभिभावक राजा हो । सबैको साझा राजा हो । कुनै एउटा पार्टीको आन्तरिक मामिलामा हस्तक्षेप गर्ने राजा होइन । पार्टीलाई टुटफुट गराउने राजा होइन ।

तर, तपाईं जसरी राप्रपादेखि अलग हुनुभयो । राजेन्द्र लिङ्देनको नेतृत्वमा राप्रपा चुनावमा जाँदा १४ सिटसहित बलियो शक्ति भएको छ । अहिले तपाईंलाई कतै पश्चात्ताप त लागेको छैन ?

म फेरि भन्छु कि वास्तवमा मलाई तपाईंहरूले ठीक ढंगले बुझ्न सक्नुभएकै छैन । म कहिल्यै पनि पद, सुविधाको पक्षमा लाग्ने व्यक्ति होइन । हो– सिद्धान्त, विचारमा अडिग भएर संघर्ष गर्दै जाँदा देश र जनताबाट माया पाएको छु । पद पाएको छु । सुविधा पाएको छु । तर, त्यो मेरो लक्ष्य हिजो पनि थिएन, भोलि पनि हुने छैन । त्यस कारण म त एउटा सिद्धान्तमा हिँडेको मान्छे, पदका लागि हिँडेको भए २०४६ सालको परिवर्तनपछि राप्रपामा लाग्नुको सट्टा कांग्रेस/एमालेमा लाग्थेँ नि ।

वि.स.२०६३ सालको राजनीतिक परिवर्तनपछि सिंगो मुलुक गणतन्त्रमय भएको अवस्थामा हाम्रा सम्पूर्ण अग्रजहरू सूर्यबहादुर थापा, पशुपतिशमशेर, प्रकाशचन्द्र लोहनीलगायत सबै गणतन्त्रमा लागेको बेलामा म एक्लैले राजा बोकेर हिँड्थेँ ? त्यो बेला त राप्रपाले वडाध्यक्ष पनि जित्ने अवस्था थिएन । यो अहिले राप्रपाको पक्षमा भन्नुहोस् या राजसंस्थाको पक्षमा भन्नुहोस्, यो अवस्था त मैले सिर्जना गरेको हो नि ।

खास गरी २०७८ सालमा आइपुग्दाखेरी मैले परिकल्पना गरेको राजसंस्थामाथि जसरी प्रश्नचिह्न खडा भयो, त्यसपछि मेरो अन्तरआत्माले भन्यो– मैले भनेअनुसारको राजसंस्था स्थापना हुन सक्दैन भने त्यो एजेन्डा बोकेर किन जान्छु ? जनतालाई म किन धोका दिन्छु ? यही सोचेर मैले राजालाई छोडेर गएको हुँ । त्यस कारण मैले पद पाउँछु कि प्रतिष्ठा पाउँछु कि होइन, मलाई त पद प्रशस्तै भइसकेको छ । एउटा साधारण मध्यवर्गीय परिवारका नागरिकको हैसियतमा म देशको उपप्रधानमन्त्री तीनपटक भइसकेँ । पटकपटक मन्त्री भएको छु । लामो समय पार्टीको अध्यक्ष भएको छु । राप्रपामै भएको भए पनि सल्लाहले राजेन्द्र लिङ्देनलाई पद छाडेर हिँड्ने स्थितिमा थिएँ ।

अनि, लामो समय राजालाई बोकेकोमा अहिले तपाईंलाई दुःख लागेको छ ?

पहिलो कुरा त मैले राजालाई छोडेको होइन, राजाले चाहिँ मलाई छोडेको हो । नेपालमा २०६३ सालको परिवर्तनपछि राजसंस्थासहितको प्रजातन्त्रको विचार नेपाली राजनीतिमा बीजारोपण गर्ने व्यक्ति मै हुँ । त्यो मेरो ‘लिगेसी’ हो । त्यो लिगेसी मेरो जीवनपर्यन्त रहन्छ । तर, धरातलीय यथार्थका कारण मैले राजतन्त्रलाई कार्यनीतिक एजेन्डा बनाएको छैन ।

गत मंसिरमा तपाईं चुनाव सूर्य चिह्न लिएर लड्नुभयो । तपाईं कतै एमालेसँग नजिक हुँदै एकतातिर पो उन्मुख हुँदै हुनुहुन्छ कि ?

यस्तो हावादारी प्रश्नको जवाफ के दिने ? दुई वा दुईभन्दा बढी दलहरू मिलेर एउटा साझा चिह्न लिएर चुनाव लड्न पाइन्छ । राप्रपा नेपाल र नेकपा एमालेबीचमा समझदारी भयो । अब हामीले एउटा साझा चिह्न लिएर जानुपर्‍यो । त्यो साझा चिह्न लिएर जाने बेलामा तीर लिएर जाने कि सूर्य लिएर जाने ? तीर एकपटक पनि चुनावमा प्रयोग भएको छैन । सूर्य नेपालमा सबैभन्दा बढी जनताले भोट हालेको चिह्न हो । भन्नुहोस् त, यस्तो अवस्थामा कुन चिह्न लिएर जाने ? अनि, सूर्य चिह्न लिएर चुनाव लड्नुको अर्थ एमालेमा जाने भन्ने हुन्छ र ?