नक्कली भुटानी शरणार्थी प्रकरणः दुई हप्ता लगाएर गरिएको थुनछेक बहस अन्तिमतिर

नक्कली भुटानी शरणार्थी प्रकरणः दुई हप्ता लगाएर गरिएको थुनछेक बहस अन्तिमतिर

A+ A A-

नक्कली भुटानी शरणार्थी प्रकरणको थुनछेक बहस अन्तिमतिर आइपुगेको छ । थुनछके बहस सुरु गर्नुअघि यो प्रकरणमा बहस भइरहेको काठमाडौं जिल्ला अदालतका न्यायाधीश प्रेमप्रसाद न्यौपानेको इजलासमा बहसका लागि समयसीमा निर्धारण गरिएको थियो ।

जसअनुसार सरकारी वकिललाई तीन दिन र अभियुक्त बचाउ पक्षका वकिललाई ६ दिनको समय दिइएको थियो । तर, बिहीबार बहस भएको ११ औँ दिन मात्र अभियुक्त बचाउ पक्षको बहस सकियो । शुक्रबार सरकारी वलिकले जवाफी बहस सकेपछि थुनछेकसम्बन्धी आदेश आउनेछ ।

पूर्पउपप्रधानमन्त्री टोपबहादुर रायमाझी, पूर्वगृहमन्त्री बालकृष्ण खाँण, बहालवाला सरकारका सचिव टेकनारायण भुसाल, तत्कालीन गृहमन्त्री रामबहादुर थापा बादलका सुरक्षा सल्लाहाकार इन्द्रिजित राईलगायत उच्च पदस्थहरू अभियुक्त रहेको यो प्रकरणमा ३० जनालाई अभियुक्त बनाई जिल्ला सरकारी वकिल कार्यालयले जिल्ला अदालत काठमाडौंमा विभिन्न चारवटा कसुरमा मुद्दा दायर गरेको थियो ।

प्रहरीले ६० दिनकाे अनुसन्धान गरेर यो प्रकरणको अनुसन्धान प्रतिवेदन वकिल कार्यालयलाई बुझाएको थियो । त्यसपछि जिल्ला अदालत काठमाडौंमा अभियुक्तहरूविरुद्ध राज्यविरुद्धको अपराध, ठगी, सरकारी कागजात किर्ते र संगठित अपराधमा मुद्दा दायर गरिएको थियो । २७ करोडभन्दा धेरै रकम बिगो दाबी गरिएको छ ।

यो प्रकरणमा १८ जना पक्राउ परेका छन् भने १२ जना फरार छन् । पक्राउ परेका अभियुक्तहरूको तर्फबाट ८० जनाभन्दा धेरै कानुन व्यवसायीहरूले बहस गरेका छन् । उनीहरू पुर्पक्षका लागि अभियुक्तहरूलाई थुनामा राख्न नहुने जिकिर गरेका थिए ।

तर सरकारी वकिलहरूले भने अभियुक्तहरूलाई थुनामै राखी मुद्दा पुर्पक्ष गर्नुपर्ने माग गरेका छन् ।

अभियुक्तको बयानको अन्तिम दिन बिहीबार अभियुक्त भुटानी शरणार्थी नेता टेकनाथ रिजालका तर्फबाट बहस भयो । बहस सुरु गर्नुअघि रिजालले इजलासमा आफ्ना कुरा राख्न अनुमति मागे । टि ब्रेक अघि आफ्ना कुरा राख्न चाहे पनि न्यायाधीश प्रेमप्रसाद न्यौपानेले व्यस्त रहेको भन्दै त्यतिबेला अनुमति दिएनन् ।

२ बज्दै लाग्दा रिजालको तर्फबाट बहस गर्न प्रकाश बस्नेत पुगे । उनको बहसलाई छोटो गरौं भन्दै थिए न्यायाधीश न्यौपाने । उनको बहसपछि रिजाल मेरो कुरा राख्नुछ भन्दै इजलासमा पुगे । उनलाई टि ब्रेक पछि आफ्ना कुरा राख्न न्यायाधीश न्यौपानेले भने ।

उनले २ बजेर ३५ मिनेटमा इजलास बस्ने भन्दै इजलासमा ब्रेक दिए । ब्रेकपछि सन्तोष भण्डारी, रौनिकराज रेग्मी, सावित्रा थापा, राजेन्द्र पोखरेल, पुरुषोक्तम अर्यालले बहस गरे । त्यसअघि राजकुमार सुवाल, शम्भेश्वरशम्भु कडरिया, अनिल लाल, डोरविक्रम थापा र प्रतिभा भट्टराईले बहस गरेका थिए ।

३ बजेर १८ मिनेट जाँदा इजलासमा आफ्ना कुरा राख्न सुरु गरेका रिजालले ३ बजेर ३२ मिनेट जाँदा आफ्ना कुरा सिध्याए । इजलासमा मन्द बोलीबाट कुरा राख्न सुरु गरेका उनलाई अन्तिममा सम्हाल्न अन्य अधिवक्ता जानपर्ने अवस्था आयो ।

उनले भुटानी नागरिक कसरी शरणार्थी बन्न पुगेदेखि पाएको यातना र नेपालसम्मको यात्राको संक्षेप सुनाउन भ्याए । सांसद भएर आफूले खेलेको भूमिकादेखि बन्दी जीवन बिताउँदा कुराहरू पनि इजलासमा सुनाए । ‘राजनीतिक बन्दी भएर भुटानको जेलबाट निस्कने पहिलो व्यक्ति म हुँ,’ उनले भने ।

उनले नेपालबाट तेस्रो देश जाने मनसाय नरहेको र आफू नेपाल आमाको छोरा रहेको बताए । ‘म नेपाल आमाको छोरा हुँ,’ उनले भने ।

उनले हिरासतमा पाएको यातनाबारे पनि सविस्तार सुनाए । ‘१० वर्ष कस्तो बित्यो होला । हात खुट्टा बाँधेर चौरमा फालिएको छ,’ उनले सुनाए । त्यसअघि बोरामा हालेर जेल पुर्‍याएको र याताना दिइएको पनि उनले सुनाए ।

‘नेपाली हो, गर्व त लाग्छ नि । नेपाली र यहाँको भाषाको मायाले नै भुटानमा राजनीतिक रूपमा लडियो । त्यही भएर त्यहाँको सरकारले बोराभित्र हालेर जेल पुर्‍यायो । १० वर्ष नारकीय रूपमा राख्यो’, उनले भने । उनले शरिरमा यन्त्र जडान गरिएको जस्तो अनुभव भएको त्यसमा याताना दिइएको कुराहरू संक्षेपमा सुनाए ।

नेपालमा भुटानी शरणार्थी समस्याको समाधानबारे सरकारी उच्च अधिकारीलाई भन्दा समेत सुनुवाइ नभएको उनले बताए । ‘यो विषयमा प्रधानमन्त्रीले भन्दा मुख्यसचिवले नबुझ्ने, मुख्यसचिवले भन्दा गृहसचिवले नबुझ्ने,’ उनले भने ।

भूटानी शरणार्थीका नाममा नेपालीलाई अमेरिका पुर्‍याउने सूचना पाएपछि नै सरकारी निकाय, राजनीतिक दलका नेताहरूलाई जानकारी दिएको उनले बताए । यस्तो चलखेल भइरहेको चाल पाएपछि सबै शीर्ष नेतालाई भेटेर जानकारी गराएको उनले बताए । ‘शेरबहादुर देउवालाई पनि भेटें । उहाँले यी ठगहरू हुुन् भन्नुभयो,’ रिजालले भने । उनले यो समस्या लिएर देउवा मात्र नभएर पूर्वप्रधानमन्त्री माधव नेपालदेखि संयुक्त राष्ट्रसंघका पूर्वसहायक महासचिव कुलचन्द्र गौतमसम्मलाई भेटेको सुनाए ।

नेपाल सरकारले भुटानी शरणार्थीको छानबिन गर्ने नाममा आफूहरूमाथि अन्याय मात्र गरेको रिजालले बताए । नेपाल सरकारले भुटानी शरणार्थीमाथि गरेको पाप अहिले धुरीबाट कराएको उनले बताए । ‘यो भुटानीलाई नेपालीले दिएको पाप धुरीबाट करायो,’ उनले इजलासमा भने ।

रिजालले उच्च ओहदाका अधिकारीहरू अभियुक्त बन्नुको कारण उनीहरूनै रहेको बताए । ‘यहाँ अहिले सरकारका मन्त्री, सचिवहरू हुनुहुन्छ,’ पछाडितिर फर्किएर रिजालले भने, ‘त्यत्रो पदमा पुगेकाहरू आज अभियुक्त बनेर यहाँ हुनुको कारण स्वयं उहाँहरू हो ।’

उनले यसो भन्दै गर्दा न्यायाधीश आसनको चौथो र पाँचौ लहरमा बसेका प्रतिवादीहरू मौन थिए । गम्भीर भएर रिजालको कुरा सुनिरहेका थिए । रिजाल कड्किदै जाँदा न्यायाधीश आसनको चौथो रहरमा रहेका पूर्वउपप्रधानमन्त्री टोपबहादुर रायमाझी, पूर्व गृहमन्त्री बालकृष्ण खाँण, निलम्बित सचिव टेकनारायण पाण्डेलगायत अभियुक्त गम्भीर थिए । एकले अर्कापट्टि बेलाबेलामा हेरिहन्थे । उनीहरूको सम्पूर्ण ध्यान भने रिजालतिर थियो ।

‘उहाँहरूको कारणले आज भूटानी शरणार्थीले यो अपमान, खेप्नुपर्‍यो,’ रिजालले पछाडि फर्किएर चोर औंला ठड्याउँदै कड्किए, ‘यहाँभन्दा बेइज्जती खप्न सकिन्न । यी ६ हजार मान्छेको समस्या समाधान गर्ने नाममा यी चोर हरूले ठगेर खाने ?’

बोल्दा बोल्दै आक्रोशित बन्न पुगेका रिजालले कठघरामा मुड्की बजारे । यतिबेला इजलास कक्ष बाहिर रहेका सुरक्षाकर्मी सर्तक अवस्थामा थिए । तीमध्ये अधिकांश प्रतिवादीहरूको सुरक्षाका लागि आएका प्रहरी थिए ।

रिजाललाई सम्हाल्न दुईजना अधिवक्ताहरू पुगे । रिजाल भौतिक रुपमा थप आक्रामक हुने शंकाले उनीहरूले समात्न खोजेपनि सम्हालिए ।

गम्भीर बनेका न्यायाधीश न्यौपानेले समयसीमा ख्याल गर्न सम्झाए । जवाफमा रिजालले भने, ‘यो मौका मलाई जीवनमा आउँदैन ।’ आफूलाई निसाफ चाहिने उनले बताए । ‘मेरो निसाफ मलाई दिनुपर्छ । होइन भने नत्र मलाई यहिँ बाँधियोस् ।’

त्यसअघि नरिवल बाँडेका थिए

रिजालले केही न केही खानेकुरा बोकर इजलास कक्षमा ल्याइहन्छन् । अदुवा, गुट्खा र चुरोटका तलतल मेटाउन खाने गरेको उनले बताउने गरेका छन् । बिहीबार उनले काँचो नरिवाल ल्याएका थिए । सुगा रंगको पेपर ब्यागबाट पोलोथिनमा राखेर नरिवल झिके । झोलाबाट तीन फक्ल्याटा नरिवल झिके । एक फक्ल्याटा आफू बसेको बेन्च वरिपरि बाँडे । शमसेर मिया, रामशरण केसीलगायतको समूहमा दिए । अर्को फक्ल्याटा अर्को बेन्चमा दिए । त्यहाँ प्रतिवादी खाँण, पाण्डे थिए । त्यही लहरको अर्को बेन्चमा प्रतिवादी रायमाझी थिए ।

नरिवलको फक्ल्याटा पाण्डेलाई दिँदै उनले भनेको थिए, ‘यस्तै हुन्छ मसँग केही न केही खाइरहनुपर्छ ।’ उनले दिएको नरिवल पाण्डे, खाँण र रायमाझी लगायतले बाँडेर खाएका थिए । बाँकी रहेको फक्ल्याटा आफूसहित अन्यसँग बाँडेर खाएका थिए ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, जेठ ३२, २०८० २०:१०