एमाले विद्रोहको औचित्य पुष्टि गर्न सकेनौँ, कार्यकर्तामा अलमल र निराशा छ (भिडियो अन्तर्वार्ता)

एमाले विद्रोहको औचित्य पुष्टि गर्न सकेनौँ, कार्यकर्तामा अलमल र निराशा छ (भिडियो अन्तर्वार्ता)

A+ A A-

सरकारमा रहे पनि नेकपा (एकीकृत समाजवादी)ले विपक्षी दलहरूले जसरी सरकार र बजेटको आलोचना गरिरहेको छ । यथास्थितिमा बजेट पास हुन नदिनेसम्मको चेतावनी पनि यही दलका नेताहरूको छ । तर, पार्टीका नेता/कार्यकर्ताहरूको एमालेमा ह्वारह्वार्ती प्रवेश भइरहेको छ ।

अर्कातिर, समाजवादी मोर्चादेखि नेकपा ब्युँताउनेसम्मका बहस पनि चलिरहेका छन् । यिनै सवालमा केन्द्रित रहेर शिलापत्रकर्मी जङ्ग तामाङले पूर्वप्रधानमन्त्रीसमेत रहेका नेकपा एकीकृत समाजवादीका सम्मानित नेता झलनाथ खनालसँग गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश :

प्रधानमन्त्री प्रचण्ड नेतृत्वको सरकारको विरोध गर्दै हुनुहुन्छ । किन ?

यो सरकार भनेको प्रगतिशील, आमूल परिवर्तनकारी र समाजवाद लक्ष्य लिएको सरकार होइन । यो एक किसिमको सुधारवादी सरकार हो । सुधारवादी सरकारले कतिपय कुरामा यथास्थितिलाई ‘मेन्टेन’ गर्नुपर्छ । कतिपय कुरामा सामान्य सुधार गर्छ । आमूल सुधार गर्न सक्दैन । म त आमूल परिवर्तनको पक्षमा छु । म समाजवादको पक्षमा छु । समाजवादबिना यो देशको कुनै पनि समस्या हल हुँदैन ।

प्रचण्ड नेतृत्वको वर्तमान सरकार समाजवादउन्मुख छैन ?

विल्कुल । अहिलेको संसद नै ‘हङ पार्लियामेन्ट’ हो । त्रिशङ्कु संसद हो । यो त्रिशङ्कु संसदमा यो सरकार कुन बेला गिर्छ, केही भन्नै सकिँदैन । अहिले पनि अनेक खालको कुरा सुनिँदै छ । कोही सरकार छोड्छु, गिराइदिन्छ भन्दै छन् । कोही बजेट पारित हुन दिन्नौँ भन्दै छन् ।

यो बजेट प्रगतिशील छैन । सामान्य सुधारका कुराहरू छन् । केहीकेही सकारात्मक कुरा पनि छन् । तर, न भूमि सुधारको कुरा छ, न कृषि क्रान्तिको कुरा छ, न राष्ट्रिय औधोगिकीकरणको कुरा छ, न राष्ट्रिय सुरक्षा सुदृढ गर्ने कुरा छ, न शिक्षा र स्वास्थ्यलाई सुधार गर्ने कुरा छ । यस (बजेट)मा आमूल परिवर्तन गर्ने कुरा केही छैन ।

पार्टी अध्यक्ष माधवकुमार नेपालको निर्वाचन क्षेत्रमा जसरी प्रधानमन्त्री, अर्थमन्त्री र पूर्वप्रधानमन्त्री देउवाको क्षेत्रमा वैकल्पिक सहायक राजमार्ग निर्माणको बजेट ओइरिएन भनेर बजेट र सरकारको विरोध त गर्नुभएको होइन नि ?

योचाहिँ उहाँ (माधवकुमार नेपाल)लाई सोधेर जवाफ लिँदा सबैभन्दा राम्रो हुन्छ । अहिले म बजेटमा कहाँकहाँ कताकता बाँडफाँट गरियो भन्नेमा म संलग्न छैन । म त अहिले भुईं मान्छे हुँ । त्यस कारण यहाँबाट समग्र बजेटका नीति कार्यक्रम विश्लेषण गर्न सक्छु । तर, कसले कति बजेट लग्यो/लगेन भन्ने कुरा मैले भन्ने कुरा होइन । उहाँहरूले के–के गरिरहनुभएको छ, त्यो संसदको विषय हो ।

उसो भए समानुपातिक ढंगले बजेट विनियोजन भएन भनेर सरकारसँग असन्तुष्टि होइन ?

मेरोचाहिँ बजेट आमूल परिवर्तनकारी आएन भन्नेमा मुख्य असन्तुष्टि हो । अब बजेट बाँडफाँटमा पनि न्यायोचित भएन भन्ने आवाज स्वयम् सांसदहरूले नै उठाएका छन् । न्यायोचित भएन भन्ने हाम्रो पनि आवाज हो ।

सत्ता सहयात्री दलको हैसियतबाट अध्यक्ष माधवकुमार नेपाल र तपाईंलाई गठबन्धनको कतिपय महत्त्वपूर्ण छलफलमा प्रधानमन्त्री प्रचण्ड र देउवाले सहभागी गराएनन् भनेर ठुस्किनुभएको हो ?

मैले देख्दा अहिले नेकपा ब्युँताउने कुरा ‘ख्याली पुलाव’ हो । नेताहरूले यस्तो पुलाव नखाए पनि हुन्थ्यो । तर, सही, राजनीतिक–वैचारिक कार्यदिशाका आधारमा समग्र कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई एकताबद्ध गरेर एउटा शक्तिशाली राष्ट्रव्यापी, वर्गआधारित र जनआधारित कम्युनिस्ट पार्टीचाहिँ आजको आवश्यकता हो ।

कुनै पनि गठबन्धन सरकार हुन्छ भने त्यो गठबन्धनका सबै घटकहरूबीच राम्रो छलफल हुनुपर्छ । विचारविमर्श हुनु अत्यावश्यक हुन्छ । तर, त्यो ढंगले गनिँदैन भने त्यो खासखास पार्टीहरूको एकाधिकार छ भन्ने कुरा र उनीहरूको प्रभुत्व छ भन्ने कुरा र अरु पार्टीलाई प्रयोग मात्रै गरिरहेको कुरा छर्लङ्गै छ नि ।

अर्को विषय, नेकपा एकीकृत समाजवादी पहिलोपटक संसदीय निर्वाचनमा सहभागी भयो । यो दलको १० सिटसहित संसदमा प्रतिनिधित्त्व छ । तर, नेता/कार्यकर्ताहरू ह्वारह्वार्ती नेकपा एमालेमा जाँदै छन्, किन रोक्न सक्नुभएन ?

हाम्रो पार्टीले जुन ढंगले विद्रोह गरेको थियो, त्यो विद्रोहको कार्यदिशा, नीति, सिद्धान्त, लक्ष्य, रणनीति, कार्यनीति, क्रान्तिको बाटो आदिलाई प्रस्ट ढंगले निर्धारण गर्न सकेनौँ । त्यसले गर्दा कार्यकर्ताहरूमा एक खालको अलमल छ । निराशा छ । त्यो अलमल र निराशाले पनि कतिपय कार्यकर्ताहरूमा पलायनवाद सिर्जना भइरहेको छ । यो चीजलाई चिर्न पार्टीले चाँडोभन्दा चाँडो विशेष महाधिवेशन गर्नुपर्छ । राष्ट्रिय महाधिवेशन गरेर पार्टीका नीति, सिद्धान्त, कार्यदिशा, लक्ष्य सबै कुरालाई प्रस्ट पारेर देशको कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई नयाँ ढंगले पुन: उठान गरेर लानुपर्छ ।

तर, नेकपा एसका १० मध्ये आठ जना सांसद नेकपा एमालेसँग संवादमा रहेका विवरणहरू आइरहेका छन् । कतै एमालेसँग एकता गरेर बलियो कम्युनिस्ट पार्टी बनाउनेतिर उन्मुख त होइन नि ?

कम्युनिस्ट पार्टी बनाउन क्रान्तिकारी कार्यदिशा चाहिन्छ । नीति, सिद्धान्त र लक्ष्य चाहिन्छ । नेपाली समाजको प्रधान अन्तरविरोध के हो ? प्रधान निशाना के हो ? यति कुरा किटान गर्न नसक्ने पार्टी (एमाले)का पछाडि लागेर कुनचाहिँ कम्युनिस्ट पार्टी जान सक्छ ?

एमालेसँगै मिल्ने कुनै कारण छैन अहिले ?

मिल्ने सम्भावना भएको भए विद्रोह गर्नुपर्ने आवश्यकतै थिएन ।

तर, विद्रोहको औचित्यचाहिँ पुष्टि गर्न सक्नुभएन नि ?

विद्रोहको औचित्य पुष्टि हुन्छ । अहिलेसम्म पुष्टि गर्न नसक्नुको केही कारण छन् । तर, यो विद्रोहको औचित्य पुष्टि हुन्छ । हेर्दै जाऔँ ।

निर्वाचनबाट औचित्य पुष्टि गर्न सक्नुपर्थ्यो नि ?

निर्वाचनबाट मात्रै होइन, पार्टीको संगठन कस्तो हुन्छ ? पार्टीले नीति, सिद्धान्त र विचार के लिन्छ ? त्यसलाई जनताले कसरी लिन्छन् ? त्यहाँबाट पनि विद्रोहको औचित्य पुष्टि हुन्छ । तर, मुख्य कुरा विचार हो ।

समाजवादी मोर्चा/केन्द्र निर्माणको बहस चलेको पनि थुप्रै भयो । यसमा केही प्रगति भएको छैन ?

यी बहस हुन् । बहस त अनेक भइरहन्छन् । यस्ता बहसहरूको शृङ्खला चलिरहन्छ । तर, मुख्य कुरा भनेको अहिलेको समाजको प्रधान अन्तरविरोध के हो ? हामी कसको विरुद्ध लड्दैछौँ ? निशाना कहाँ हो भन्ने नै हो । यो कुरा स्पष्ट नहुञ्जेलसम्म कुनै पनि प्रकारको मोर्चाको काम छैन ।

त्यसो भए समाजवादी मोर्चामा समाहित नभएर नेकपा एकीकृत समाजवादी एक्लै संसदीय मोर्चामा अगाडि बढ्छ ?

नेकपा एकीकृत समाजवादी अहिले एक्लै अघि बढ्दै छ । अझै अगाडि बढ्छ । साथसाथै सही विचार र नीति, सिद्धान्तलाई अघि सार्ने क्रममा एउटा विराट् संयुक्त मोर्चा यो पार्टीले नै देशमा बनाउँछ ।

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले नेकपा ब्युँताउने गरी अभिव्यक्ति दिनुभएको छ । पूर्वप्रधानमन्त्री माधवकुमार नेपालले पनि नेकपा ब्युँताऔँ भन्नुभएको छ । तपाईं पनि कम्युनिस्ट पार्टीहरूबीच ध्रुवीकरणकै पक्षमा हुनुहुन्छ । के नेकपा फेरि निर्माण गर्न सकिने राजनीतिक आधार बनेको हो ?

मैले देख्दा अहिले नेकपा ब्युँताउने कुरा ‘ख्याली पुलाव’ हो । नेताहरूले यस्तो पुलाउ नखाए पनि हुन्थ्यो । तर, सही, राजनीतिक–वैचारिक कार्यदिशाका आधारमा समग्र कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई एकताबद्ध गरेर एउटा शक्तिशाली राष्ट्रव्यापी, वर्गआधारित र जनआधारित कम्युनिस्ट पार्टीचाहिँ आजको आवश्यकता हो । त्यसमा कदम अगाडि बढाउनुपर्छ । र, अहिले जो–जो दक्षिणपन्थी अवसरवादको दलदलमा भासिइरहेका छन्, त्यसबाट मुक्त भएर क्रान्तिकारी कार्यदिशा ल्याउनुपर्छ । अर्को विकल्प छैन ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, जेठ ३२, २०८० १६:१४