सरकार, म नेपाली हाेइन भने काे हुँ ?

A+ A A-

म यो देशको नागरिकता नभएको व्यक्ति हुँ । मेरो बुवासँग जन्मसिद्ध नागरिकता छ । आमासँग वंशज नागरिकता छ । राष्ट्रपतिबाट नागरिकता विधेयक प्रमाणीकरण हुँदा म निकै खुसी भएँ ।

हजुरबा, हजुरआमाको र बुबाआमाको नागरिकता, मेरो घरको लालपुर्जा, जुन मेरो हजुरबुवाको नाममा छ, आमाबुवा र हजुरबुवा र आमाको मतदाता कार्ड, मेरो घरको बिजुली र खानेपानीको बिल, कर तिरेको बिल, प्यान कार्ड, नाता प्रमाणित कागज लिएर नागरिकता बनाउन जिल्ला प्रशासन कार्यालय गएँ । मेरो परिवार, मेरो जन्मदर्ता, मेरो पढाइको प्रमाणपत्र एसएलसीदेखि स्नातकसम्म भए पनि एक्कासि सर्वोच्च अदालतले संशोधन विधेयक कार्यान्वयनमा राेक लगाएपछि मेराे उत्साह समाप्त भयाे ।

म फेरि निराश भएँ । यो तातो गर्मीमा हाम्रा सबै काम छोडेर आन्दोलनमा जाने हाम्रो रोजाइ होइन, बरू नागरिकता पाएकाहरूले नबुझिदिएको समस्या हो । यहाँ फेसबुकमा धेरै नेपालीहरूले हामीलाई इन्डियन, धोती इत्यादि भन्दै कमेन्टमा गाली दिएको देख्छु ।

गृह मन्त्रालयले जारी गरेको परिपत्र सीडीओ कार्यालयमा आउँदा सीडीओले यति धेरै नियम-कानुन लगाएर नागरिकता दिँदा पनि बिहारीहरूलाई दिन विधेयक पास गरेको भन्दै उफ्रिन्छन् मान्छेहरू । फेरि केही थाहा छैन भने संशोधित विधेयक पढाैँ भन्ने मानसिकता पनि छैन- यो सिधै बिहारीहरूलाई दिन पास गरेको भन्छन् ।

अनि फेसबुकका न्यायाधीशहरू आउँछन्, जसले अनुहारको रङ, नेपाली बोल्ने क्षमतालाई मात्र जज गर्छन्, त्यसपछि हामी मधेसी भारतका हाैँ भनी मान्न थाल्छन् । फेसबुकमा केही कमेन्ट पढ्दै थिएँ, एक जनाले 'धोतीहरू डिप्रेसनमा गएर मर्' भनेर कमेन्ट गरेको देखेँ, म भगवान्‌सँग प्रार्थना गर्छु कि परिवारको कोही पनि डिप्रेसनका कारण मर्ने उसको घरमा अवस्था नआओस् ।

त्यसपछि अर्का एक जनाले कमेन्ट गरेका थिए, 'कोही पनि नेपालीहरू नागरिकताविहीन छैनन्, यिनीहरू भारतबाट खटिएका दलालहरू हुन्, मोदीका छाउराहरू । तब म उसको प्रोफाइलमा गएर उसको योग्यता हेर्न गएँ । किनकि ऊ शिक्षित मान्छेजस्तो देखिन्थ्यो । त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा तथ्याङ्क र जनसङ्ख्यामा स्नातकोत्तर अध्ययन गरिसकेका र पीएचडीका विद्यार्थी रहेछन् ।

म सरकार, सर्वोच्च अदालत र सम्बन्धित निकायसँग अनुरोध गर्छु कि तपाईंहरूले हामीलाई नागरिकता दिनुहुन्न भने हामी कहाँका हाैँ, ठाउँ पहिचान गरेर त्यहीँ पठाइदिनुहाेस् । होइन भने कृपया हामीलाई नागरिकता दिनुहोस् वा हामीलाई एक/एक गरी मारिदिनुहोस् ।

तराईमा आएर बसोबास गर्न अनुरोध गर्दै काठमाडौं, पहाडी र हिमाली क्षेत्रका मानिसहरूलाई यो गर्मीले कालो भए नभएको हेर्न चाहन्छु । हामी कालो भएको वा भारतीयजस्तो देखिने वा सानो आँखा नभएका कारणले हामीलाई सधैँ तल्लो तहको महसुस गराइन्छ । हामीले चाहेको भए यो देश छोडेर भारत जान सक्थ्यौँ, तर हामी आफ्नो देशलाई माया गर्छौं र हामी यहाँ पुस्तौँदेखि बाँचिरहेका छौँ । त्यसैले हामी आफ्नो अधिकारका लागि लडिरहेका छौँ ।

जेसुकै कमेन्ट गर्ने मान्छेसँग कुनै विकल्प पनि छैन तर हामीसँग भारत गएर भारत सरकारले दिने सुविधाको मजा लिने विकल्प थियो तर हामीलाई देशप्रतिकाे मायाले यसाे गर्न पनि अनुमति दिँदैन । नेपाली जनताले पनि नेपाली नै भएका मधेसी जनतालाई स्वीकार गर्न चाहँदैनन् भने नेपाललाई बहुभाषिक, बहुसांस्कृतिक, बहुजातीय देश किन भन्नु ?

मधेसी देवी सीताप्रति किन गर्व गर्ने ? हामीले चाइनिजजस्तै देखिने मगर, लिम्बू र अन्य जातिहरू धेरै देखेका छौँ तर उनीहरूलाई आफ्नो देश अर्थात् चीन वा तिब्बत जान भनेका छैनौँ ।

सबैभन्दा धेरै नागरिकताविहीन भएका जिल्ला झापा र चितवन हुन्, त्यहाँबाट जन्मसिद्ध, अंगीकृतबाट मत लिन मिल्ने, अनि उनीहरूका सन्तानलाई नागरिकता दिन नमिल्ने ?

धेरैजसो दक्षिण भारतीयहरू हिन्दी भाषा पनि जान्दैनन् तर तिनीहरूसँग सबैभन्दा धेरै वैज्ञानिक, इन्जिनियरहरू र महान् व्यक्तिहरू छन् । त्यहाँ मधेसीहरू मात्र छैनन्, जो आफ्नो नागरिकता अधिकारबाट वञ्चित छन् । पहाडी र हिमाली क्षेत्रका मानिसहरू पनि धेरै छन् ।

१० लाखभन्दा बढी जनता मधेसी मात्र होइन, मैले धेरै मानिसहरूलाई देखेको छु, जसको नागरिकता छैन । किनभने तिनीहरूका आमाबाबु अज्ञात छन् वा जसका आमाबाबुले नागरिकता बनाएका छैनन् । किनभने उनीहरूले सोचेका थिए कि यो गरिब मिहिनेती किसानहरू र अन्य नागरिकहरूका लागि पनि महत्त्वपूर्ण छैन ।

नागरिकता पाउने प्रमाण, नियम, समय र हद पूरा गरेका तर पनि पाउन नसकेका ती सच्चा नेपाली बासिन्दाको भविष्य र पिरमर्का तपाईंको आँखाले देख्न सक्दैन सरकार । किनकि... किनकि तपाईंको सन्तानले संघर्ष गरेर नागरिकता माग्नुपरेको छैन । सायद तपाईंको छोराछोरीको नागरिकता बनाउनुपरेमा जिल्ला प्रशासनका हाकिम त घरमै आइदिन्छन् होला । भिडभाड र लाइनमा बस्नुपरे गर्मी होला, छोराछोरीलाई सञ्चो नहोला कि भनेर सम्झिनुहुन्छ होला ।

मेरो देशको राजपत्रमा लेखेर पनि फिर्ता लिन सक्ने सरकार । कसरी सम्झाउने तपाईंलाई हाम्रो भविष्यको सानो अधुरो सपना र बगिरहेको आँसु भनेर । पाँच वर्षमा आधा मिनेट हात जोड्दै आउनुहुन्छ घरदैलोमा । हामी सोझा जनता भोट दिन्छौँ तर याद छ तपाईंलाई, भोट दिने जनता जन्मका आधारमा अंगीकृत पनि छन्, खोइ कहाँ छ हजुरको सोचाइ ?

सबैभन्दा धेरै नागरिकताविहीन भएका जिल्ला झापा र चितवन हुन्, त्यहाँबाट जन्मसिद्ध, अंगीकृतबाट मत लिन मिल्ने अनि उनीहरूका सन्तानलाई नागरिकता दिन नमिल्ने ? कि त उनीहरूले भोट दिन नपाइने नियम लगाइदिनुस् । यसपछि यही क्षेत्रबाट निर्वाचित भएका तिनीहरूकै मतबाट सांसद, मन्त्री भएका केपी ओली, राजेन्द्र लिङ्देन र रवि लामिछानेले विरोध गरिरहेका छन् विधेयकको ।

रवि लामिछाने, जो एक दिन नागरिक नहुँदा छटपटाइरहेका थिए, उनले अहिले नागरिकता विधेयकका बारेमा केही बोल्नु उचित देख्दिनँ म । उनले जनतालाई भड्काउने चलखेल मात्र गरेका हुन्, नयाँ संसदको कुरा ल्याएर ।

टीभीमा पत्रकारिता गर्दा नागरिकता पाएका छैनन् नेपालीले भन्दै उफ्रिने उनैले अहिले यसो भनेको सुहाएन ।

कमसेकम अंगीकृत र जन्मका आधारमा नागरिकता लिएका ती गरिबहरूको भोट म लिन्नँ, किनकि उनीहरूलाई केही दिन सक्दिनँ भन्ने सोच त आउनुपर्थ्यो नि । जसको भोट पाउने, उनैको रगतपसिना बगाउने, यस्तो किन गर्नुहुन्छ सरकार ? उत्तर दिनुस्, सक्नुहुन्छ ?

मैले बुझ्न नसकेको कुरा, आखिर यो देशले हामीसँग गर्न के खोजेको हो ? हामीलाई सरकारले दिनदिनै अपराधी हुन धकेलिरहेको छजस्तो लाग्न थालिसक्यो । के हामीले आफ्नो अधिकार प्राप्त गर्न अब सरकारी सम्पत्ति जलाउने र तोडफोड गर्ने, जनताको हत्या गर्ने वा आत्महत्या नै गर्नुपर्ने हो ? किनकि म योबाहेक अरु कुनै उपाय देख्दिनँ अब । के हामीले पनि राजनीतिक दलले जस्तै आफ्नो हक पाउन जनता र सार्वजनिक सम्पत्ति नष्ट गर्नुपर्छ ? के विदेशीहरूले नागरिकता पाएका छैनन् र ? यो त केवल एउटा बहाना हो, किनभने पाउनेले नागरिकता पाई नै रहेका छन् नि । हामीजस्ता गरिब मानिसहरूले मात्रै भोग्ने हो पीडा त । नेपाली जनताले यो विधेयकविरुद्ध बोल्दा देशभक्त हुन्छ भन्ने लाग्छ तर त्यो सत्य होइन ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, जेठ २५, २०८० १५:२३