[दीर्घायु भवः] ट्युमर धेरै फैलिसकेको अवस्थामा मात्र अस्पताल पुग्छन्, बिरामी (भिडियो)

[दीर्घायु भवः] ट्युमर धेरै फैलिसकेको अवस्थामा मात्र अस्पताल पुग्छन्, बिरामी (भिडियो)

A+ A A-

सर्लाहीकी २६ वर्षकी महिलालाई महिवारी समयमा नहुने समस्या थियो । उपचारका लागि उनी विभिन्न अस्पताल पुगिन् । रोग पत्ता लाग्न सकेन ।

त्यहीबीचमा उनको बिहे भयो । उनको महिनावारीमा सुधार हुनुको साटो समस्या झन् बढ्दै गयो । जति उपचार गराए पनि समस्याको समाधान नभएपछि उनले वास्ता गर्न छोडिदिइन् । बिस्तारै उनको महिनावारी बन्द नै भयो ।

परिवारले उनलाई सन्तानका लागि दबाब दिन थाले । तर, उनी भने पछिल्लो चार वर्षदेखि महिनावारी भएकी थिइनन् । फेरि उपचारका लागि भौँतारिँदै काठमाडौं पुगिन् । काठमाडौंको एक अस्पतालले उनको हर्मोनको गडबडी भएको भन्दै वीर अस्पताल रिफर गर्‍यो ।

वीर अस्पतालमा चिकित्सकले दिमागभित्र भएको ‘पिट्युटरी ग्लाइन्ड’को समस्या हुन सक्ने भन्दै त्यहीअनुसारको परीक्षण, एमआरआई गर्न लगाए । एमआरआईमा ‘पिट्युटरी ग्लाइन्ड’बाट ठूलो ट्युमर निस्केको देखियो । साढे तीन सेन्टिमिटरको ट्युमर पलाएको रहेछ । केही दिनअगाडि ट्युमरको शल्यक्रिया भयो ।

अहिले उनको हर्मोन सामान्य लेबलमा झरिरहेको छ । र, अबको चार÷पाँच महिनामा उनको महिनावारी नियमित हुने चिकित्सकले बताएका छन् ।

सामान्यतया महिनावारीमा समस्या देखिनेबित्तिकै अस्पताल पुग्नेको संख्या कम भएको वरिष्ठ कन्सल्टेन्ट न्युरो सर्जन प्रा.डा. राजीव झा बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘महिलाहरूमा महिनावारीको समस्या देखिँदा उनीहरू उपचारका लागि पुग्दैनन् । तर, बिहे भएपछि गर्भवती हुन नसकेपछि मात्र अस्पताल पुग्ने गर्छन् । त्यसपछि मात्र अधिकांशको रोग पत्ता लाग्ने गरेको छ ।’

उनका अनुसार एउटा समस्यालाई बेवास्ता गर्दा अर्को समस्या उत्पन्न हुन सक्नेछ । महिनावारीमा समस्या देखिनेबित्तिकै उपचारका लागि पुग्न अत्यन्तै आवश्यक हुन्छ ।

०००

त्यस्तै, मोरङका २३ वर्षका युवक कतार गएको करिब डेढ वर्ष भएको थियो । नेपालबाट जाँदा उनको स्वास्थ्य ठीकठाकै थियो । तर, काम गर्दै जाँदा स्वास्थ्यमा केही समस्या देखिन थाल्यो । काम गर्दागर्दै उनी एक्कासि मूर्च्छा परेर ढल्ने, हातखुट्टा छटपटाउने हुन थाल्यो ।

कम्पनीले उनलाई छारेरोग भएको भन्दै उपचार गराउनुको साटो छुट्टीमा घर पठायो । एक हप्ताअगाडि नेपाल फर्किएका उनी उपचारका लागि सिधै वीर अस्पताल पुगे ।

चिकित्सकले उनको चेकजाँच गरे । र, दिमागमा स्टेज दुईको ट्युमर देखिएको पुष्टि गरे । अहिले उनको उपचार भइरहेको छ ।

०००

काठमाडौंका ६ वर्षका बालक २ कक्षामा पढ्दै थिए । उनको पढाइ राम्रो थियो । तर, बिस्तारै उनको पढाइमा समस्या देखिन थाल्यो ।

शिक्षकले बालकलाई सोधे । उनले आँखा नदेख्ने बताए । शिक्षकले उनको ठाउँ परिर्वतन गराइदिए । र, उनलाई दोस्रो बेञ्चमा सारिदिए । त्यति गर्दा पनि उनको समस्या कम भएन । फेरि उनलाई पहिलो बेञ्चमा राखिदिए । अगाडि बस्दा उनमा केही परिर्वतन आयो । शिक्षकले उनको अभिभावकलाई सुनाए ।

उनलाई लिएर अभिभावक आँखाको चिकित्सककहाँ पुगे । आँखाका डाक्टरले आँखामा समस्या नभएको बताए । त्यसपछि अन्य कारण खोज्न थाले । र, सीटी स्क्यान गरे, जहाँ उनको दिमागमा ट्युमर भएको पत्ता लाग्यो । अहिले उनको शल्यक्रिया भइसकेको छ ।

बालबालिकाको हकमा उनीहरूको ट्युमर धेरै फैलिइसकेपछि मात्र अस्पताल पुग्ने गरेको डा. राजीव बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘ट्युमर टाउकोको आधा भाग फैलिउञ्जेलसम्म उनीहरूमा लक्षण देखिए पनि याद गरिँदैन । बच्चाहरूले आँखा देख्दैनन् । कान सुन्दैनन् । तर, उनीहरूले भन्दैनन् । उनीहरूलाई लाग्छ– एउटा आँखाले देखिरहेको छु । एउटा कानले सुनिरहेको छु, यो सामान्य हो ।’

उनका अनुसार बालबालिकामा समस्या देखिएको कुरा परिवारले भन्दा स्कुलमा थाहा पाउने गरेका छन् । ‘शिक्षकले बच्चाले देखिरहेको छैन वा सुनिरहेको छैन भनेर अभिभावकहरूलाई कम्प्लेन गर्‍यो भने मात्र अभिभावकहरू बच्चाको उपचारका लागि अस्पताल पुग्ने गरेका छन्,’ उनले भने ।

०००

डा. राजीवका अनुसार ब्रेन ट्युमर भनेको दिमागभित्र मासुको डल्लो पलाउनु हो । ट्युमरलाई चलनचल्तीको भाषामा मासु पलाएको भनिन्छ । शरीर कोषिकाहरूबाट बन्छ । सामान्यतया कोषिकाहरू बढ्दै जान्छन् । त्यहीअनुसार शरीरका अङ्गहरू बढ्दै जान्छन् । तर, कहिलेकाहीँ अस्वाभाविक रूपले कोषिकाहरू बढ्न थाल्छन् । र, त्यही ट्युमर बन्छ । शरीरको जुनसुकै अङ्गको कोषिका अस्वाभाविक रूपमा बढ्न सक्छ ।

ब्रेन ट्युमर हुनुको मुख्य कारण अस्वाभाविक रूपमा कोषिकाहरू बढ्नुलाई लिने गरेका छन्, डा. राजीवले । यो प्रमाणित भइसकेको छ । तर, कोषिकाको अस्वाभाविक वृद्धि बाहेक अन्य कारणले पनि ब्रेन ट्युमर हुन भने सक्छ ।

उनी भन्छन्, ‘केही कारणले रेडिएसन थेरापि दिनुपरेका व्यक्ति, सीटी स्क्यान, एक्सरे धेरै गर्ने व्यक्तिमा उमेर बढ्दै जाँदा ब्रेन ट्युमर देखिने गर्छ । कति रिपोर्टहरूले दिमागमा चोट लागेको ठाउँबाट पनि ब्रेन ट्युमर हुने गरेको देखाएका छन् ।’

त्यस्तै, केही रिपोर्टहरूले भाइरल इन्फेक्सन (संक्रमण)का कारण पनि ब्रेन ट्युमर हुने गरेको देखाएका छन् ।

फरक–फरक लक्षणहरू

डा. राजीवका अनुसार ब्रेन ट्युमर बिरामीको उमेरअनुसार हुने गर्छ । तर, लामो समयसम्म टाउको दुख्ने, बान्ता, बेहोस हुने, छारेरोगजस्तो मूर्च्छा पर्नेजस्ता लक्षण भने जोकोहीलाई पनि हुने गर्छ ।

उनी भन्छन्, ‘उमेर र कुन ठाउँमा मासु पलाएको छ, त्योअनुसार हुनो गर्छ । जन्मेदेखि जुनसुकै उमेरकालाई पनि ब्रेन ट्युमर हुन सक्छ । त्यस कारण बच्चाहरूमा ब्रेन ट्युमर भएको छ भने उनीहरूको टाउको अस्वाभाविक रूपले बढ्दै जान्छ ।’

यसरी बच्चाको टाउको अस्वाभाविक रूपमा बढेको अधिकांश अभिभावकले धेरै समयपछि मात्र थाहा पाउने गर्छन् । कुनैकुनै बच्चाहरूको टाउकोको तौल धेरै हुने भएका कारण घाँटीले टाउको थेग्न नसक्नेसमेत हुने गरेको उनी बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘बच्चाहरू दूध खान मान्दैनन् । धेरै रुन्छन् । यसो हुँदा उनीहरूको टाउकोमा समस्या हुन सक्छ ।’ तर, रोग बढ्दै जाँदा प्यारालाइसिस हुने, आँखा नदेख्ने, कान नसुन्ने, मुख बाङ्गिने, खाना निल्न नसक्नेजस्ता समस्याहरू देखिन सक्ने डा. राजीव बताउँछन् ।

उनका अनुसार ब्रेन ट्युमरको समस्या पुरुषमा भन्दा महिलामा धेरै देखिने गरेको छ । महिलामा हर्मोनको समस्या धेरै हुने र विभिन्न हर्मोनका फ्याक्टरहरूले गर्दा महिलामा ब्रेन ट्युमरको समस्या धेरै देखिने गरेको उनको बुझाइ छ ।

ट्युमर र क्यान्सरमा फरक

ट्युमरलाई चारवटा स्टेजमा वर्गीकृत गरिएको छ । जुन ट्युमर बिस्तारै बढ्छ र चाँडै असर गर्दैन, त्यसलाई स्टेज एक र दुईको ट्युमर भन्ने गरिन्छ । तर, स्टेज तीन र चारका ट्युमर एकदमै चाँडै बढ्दै जाने हुन्छ ।यसलाई क्यान्सर भनिन्छ ।

उनी भन्छन्, ‘जुन बिस्तारै बढ्छ, त्यसलाई ट्युमर भन्छौँ । यसको शल्यक्रिया गरिसकेपछि फेरि पलाउने समस्या कम हुन्छ । तर, एकदमै चाँडोचाँडो बढ्नेलाई क्यान्सर भन्छौँ । यो ‘एग्रेसिभ’ हुन्छ ।’

लक्षण लिएर अस्पताल पुग्ने अधिकांश बिरामीलाई ट्युमर भएको शंका गरिए पनि पुष्टि गर्नका लागि प्रयोग गरिने प्रविधि सीटी स्क्यानलाई मान्ने गरिएको डा. राजीव बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘सीटी स्क्यानको सुविधा अहिले प्रायः सबै अस्पतालहरूमा छ । सीटी स्क्यानमा ट्युमर देखिसकेपछि मात्र एमआरआई, पेट स्क्यानदेखि लिएर अन्य जाँच गर्ने गरिन्छ ।’

शरीरका विभिन्न अङ्गमा ट्युमर

डा. राजीवका अनुसार कहिलेकाहीँ शरीरका विभिन्न अङ्गहरूमा आफैँ मासु पलाउने समस्या हुन्छ । फोक्सो, स्तन, छालाजस्ता विभिन्न अङ्गहरूमा पलाएको ट्युमर दिमागमा जान सक्छ । अन्य अङ्गबाट फैलिएको ट्युमरलाई ‘मेटास्टेस्टिस’ भनिन्छ । र, अर्को दिमागमा आफैँ पलाउन सक्छ ।

यसलाई ‘मेटास्टेस्टिस’ र प्रराइमरी गरी दुई प्रकारमा विभाजित गरिएको छ ।

उनी भन्छन्, ‘शरीरको अन्य भागबाट फैलिएको ट्युमरलाई एकदमै नराम्रो मानिन्छ । यस्तो ट्युमरको उपचारको सफलता राम्रो छैन । यस्ता बिरामी निको हुन करिब ६ महिना लाग्छ ।’

तर, प्राइमरी अर्थात् दिमागबाट ट्युमर पलाएको व्यक्तिको स्टेज चारमा पत्ता लागेको छ भने पनि त्यस्ता व्यक्तिको निको हुने सम्भावना धेरै हुने उनी बताउँछन् ।

धेरै व्यक्तिहरू रोग सहेर बस्ने अनि ट्युमर धेरै फैलिइसकेर निकै नै समस्या हुन थालेपछि मात्र अस्पताल पुग्ने गर्छन् ।

उनी भन्छन्, ‘टाउको दुख्यो । बान्ता भयो भने हामी सिटामोल खाएर सुत्छौँ । तर, उपचारका लागि अस्पताल पुग्दैनौँ । यसो हुँदा ट्युमर धेरै ठूलो भइसकेको हुन्छ, यस्ता अवस्थामा शल्यक्रिया गरेर निकाल्नुपर्ने हुन्छ ।’

‘ठूलो साइजको ट्युमरलाई सफलतापूर्वक निकाल्न सकियो भने सबैभन्दा उत्तम उपचार त्यही नै हो,’ डा. राजीवले भन्छन् ।

निको हुने सम्भावना कति ?

कुनै पनि बिरामीको शल्यक्रिया गर्नुभन्दा अगाडि कुनै पनि प्रकारको प्यारालाइसिस भइसकेको अवस्थामा निको हुन समय लाग्ने डा. राजीव बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘त्यस्तो बिरामी कि निको नै हुँदैन । कि निको हुन समय लाग्छ । किनभने नसा भन्ने चीज एकपटक कमजोर भयो भने निको हुन एकदम धेरै समय लाग्छ । हुन त फेरि शल्यक्रिया गर्दागर्दै पनि प्यारालाइसिस हुने सम्भावना सयमा ५ देखि १० प्रतिशत हुन्छ ।’ तर, ९० देखि ९५ प्रतिशत ब्रेन ट्युमरको शल्यक्रिया सफल भएको देखिने गरेको उनको भनाइ छ ।