पोखरामा डेंगु संक्रमित बढेको बढ्यै, एक महिनामा आठ सय बिरामी

A+ A A-

डेंगु महामारी फैलिएपछि एडिज एजिप्टाइ र एडिज एल्बो पिकस जातिको मच्छरको अण्डा, लार्भा र प्युपा नष्ट गर्न अभियान नै चलाए पनि पोखरामा डेंगु संक्रमितको संख्या बढेको बढ्यै छ । गत १६ साउनमा पोखरा-८, शिवालय चोकस्थित एक व्यक्तिमा देखा परेको डेंगुको संक्रमण एक महिनाको अवधिमा ७ सय ९१ जनामा पोजिटिभ देखिएको छ ।

डेंगु रोग नियन्त्रणकाे प्रयासमा पोखरा महानगरपालिकासहित पोखराका स्वास्थ्य कार्यालय, विभिन्न सामाजिक संस्थाले अभियान नै चलाएका छन् । तर पनि डेंगु संक्रमितको संख्या नघटेको हो ।

सरकारी तथ्याङ्कमा ७ सय ९१ जना डेंगु संक्रमित देखिए पनि पोखराका विभिन्न वडामा डेंगुको संक्रमणबाट करिब ११ सय मानिस प्रभावित भएको अनुमान गरिएको छ । कतिपय बिरामीले आफूलाई पायक पर्ने निजी अस्पताल, क्लिनिक र औषधि पसलबाट उपचार गराएका छन् जुन सरकारी तथ्याङ्कमा छैन । किनकि, उपचार गर्ने सबैको ल्याव परीक्षण गरिएको छैन । कतिपय विरामीलाई स्वास्थ्यकर्मीले लक्षणका आधारमा उपचार गर्दै आएका छन् ।

पोखरा महानगरपालिकासहित कास्की जिल्लाका अन्नपूर्ण, मादी, रुपा र माछापुच्छ्रे गाउँपालिकामा समेत डेंगुको संक्रमण बढेको छ । पोखरा महानगरपालिकाका ३३ वडामध्ये ३२ वडामा यसको संक्रमण देखिएको अधिकारीहरुले बताएका छन् ।

पोखरामा जिल्ला ट्राफिक प्रहरी कार्यालय कास्कीमा कार्यरत १७ ट्राफिक प्रहरीमा पनि डेंगुको संक्रमण देखिएको छ ।

स्वास्थ्य निर्देशनालय गण्डकी प्रदेश कार्यालयका सूचना अधिकारी डा.भोजराज गौतमले पोखरामा डेंगुले भयावह रुप लिँदै गएको बताए । उनका अनुसार मानिसको जनघनत्व बढी रहेको पोखरा महानगरपालिकाका ८, ९, १० र १७ वडामा सबैभन्दा बढी डेंगुको संक्रमित देखिएका छन् । ‘दैनिक जसो डेंगुका बिरामीको सङख्यामा वृद्धि हुँदै गएको छ,’ उनले भने, ‘पोखरा क्षेत्रमा यो वर्ष हालसम्म ७ सय ९१ जनामा डेंगु पोजिटिभ देखिएको छ ।’

डेंगु संक्रमितहरुको उपचार पोखराका विभिन्न अस्पतालमा भइरहेको डा.गौतमले बताए । ‘पोखराका विभिन्न अस्पतालमा झुलसहित छुट्टै कोठामा राखेर डेंगुका बिरामीको उपचार भइरहेको छ,’ उनले भने ।

उनका अनुसार १५ साउनमा पोखरा–८, शिवालयचोकका एक व्यक्तिमा डेंगुको संक्रमण भेटिएको थियो । पोखरा महानगरका ८ र ९ वडामा सबैभन्दा बढी संक्रमित भेटिएका छन् । यस्तै, पोखराका १, २, ४, ५, ६, १०, १७, २५ वडामा पनि डेंगु संक्रमित बढिरहेका छन् । महानगरका वडा नं ३२ मा भने अहिलेसम्म डेंगु संक्रमित नदेखिएको बताइएको छ ।

गत वर्ष पनि पोखरामा ५ सय ७१ जनामा डेंगु संक्रमण देखिएको थियो । लामखुट्टेको वृद्धि र संक्रमण गराउने उपयुक्त मौसम भएका कारण जोखिम अझै उच्च रहेकाे बताउँदै डा. गाैतमले सावधानी अपनाउन सबैलाई आग्रह गरे ।

लामखुट्टेको बासस्थान नै नष्ट पार्नु डेंगुको प्रमुख रोकथाम भएको उनको भनाइ छ । कास्कीबाहेक गण्डकी प्रदेशअन्तर्गत स्याङजा र तनहुँका केही व्यक्तिमा डेंगु भेटिएको डा. गौतमले बताए ।

के हो डेंगु ?

डेंगु ज्वरो एडिस एजिप्टाई जातको पोथी लामखुट्टेको टोकाइबाट मानिसमा सर्ने सरुवा रोग हो । यस एडिस लामखुट्टेले मानिसलाई दिउँसो मात्र टोक्ने गर्दछ । डेंगू मानिसबाट मानिसमा सिधै सर्दैन् । याे प्रजातिको लामखुट्टेले सफा पानी जमेको ठाउँमा साना साना स्थानहरुमा फुल पार्दछ । खासगरी वर्षाको पानी जम्ने स्थान, पानी जम्ने टिनका डब्बा, टायर, ड्रमहरु, फूलदानी र गमलालगायतका स्थानमा यसले फुल पार्दछ । वर्षातको आगमनसँगै जताततै पानी जम्न थालेपछि यस रोगको संक्रमण फैलिने गर्दछ ।

२० देखि ३० डिग्रिसेल्सियस तापक्रम लामखुट्टेलाई उपयुक्त हुने हुँदा त्यस्ताे भए अत्यधिक फूल पार्ने सम्भावना हुने चिकित्सकहरू बताउँछन् । पोखराको तापक्रम अहिले त्यस हाराहारीमै हुँदा संक्रमणको बढेको स्वास्थ्य निर्देशनालयका डा. गौतमकाे भनाइ छ ।

कसरी सर्छ ?

रोगबाट बच्न एडिस एजिप्टाई जातको पोथी लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्नुपर्ने स्वास्थ्यकर्मीहरु बताउँछन् । यो लामखुट्टेले दिउँसोको समयमा मात्र टोक्ने गर्छ । डेंगु रोग नियन्त्रणको प्रमुख उपाय लामखुट्टेको लार्भा र प्यूपा बस्ने बासस्थान नष्ट नै रहेको डाक्टर गौतमले बताए । ‘डेंगु ज्वरो एडिस एजिप्टाई जातको पोथी लामखुट्टेको टोकाइबाट मानिसमा सर्ने रोग हो । यो जातको लामखुट्टेले दिनमा मात्र टोक्ने गर्छ,’ डाक्टर गौतमले भने, ‘भाइरसबाट सर्ने यो रोगको खोप तथा खास उपचार नै छैन ।’

डेंगुको प्रकोप देखिएपछि स्वास्थ्य निर्देशनालय गण्डकी प्रदेश कार्यालयले सरकारी तथा निजी अस्पतालबाट प्रत्येक दिन त्यस्ता रोगीको तथ्याङ्क लिने र लामखुट्टे धपाउने अभियान चलाइरहेकाे छ ।

निर्देशनालयका निर्देशक खिमबहादुर खड्काले पोखराका नगर क्षेत्रमा लामखुट्टेको बासस्थान खोजी नष्ट गर्ने तथा जनसचेतना अभियान सञ्चालन भइरहेको बताए ।

लक्षण र बच्ने उपाय

डेंगु लागेपछि देखिने लक्षणमा उच्च ज्वरो आउने, जीउ दुख्ने, जोर्नी तथा हाडहरु बेस्सरी दुख्ने, आँखाको गेडी वरपर दुख्ने, वाकवाकी लाग्ने, वान्ता हुने, खाना खान मन नलाग्ने, छालामा रगत जमेको धब्वाहरु देखा पर्ने, नाक, गिँजा र शरीरका अन्य अंगबाट रगत बग्नेलगायतका चिन्ह र लक्षण देखापर्ने डा. गौतम बताउँछन् ।

डेंगु ज्वरो विषाणुको कारणबाट हुने भएकाले यसको घरेलु उपचार छैन । डेंगु ज्वरोबाट हुनसक्ने जटिलताबाट बच्न तुरुन्त स्वास्थ्य जाँच र उपचारका लागि स्वास्थ्य संस्थामा जानुको विकल्प छैन ।

लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्नु सबैभन्दा उत्तम उपाय हो । त्यसका लागि दिउँसोको समयमा अनावश्यक रुपमा नाङ्गो जीउ बाहिर ननिस्कने, जमेको पानीमा यो जातको लामखुट्टले फुल पार्ने भएकाले आफू बस्ने वरिपरी फालिएका खाली बोटल, अलकत्रा तथा मट्टीतेलका खाली ड्रमहरु, पुराना टायरलगायतमा पानी जम्न नदिने, पानीट्यांकीमा लामखुट्टे बस्न नदिने, गमलामा पानी जम्न नदिने, भाँडामा पानी जम्न नदिइ घोप्ट्याएर राख्ने, लामखुट्टे टोकाइबाट बच्न मल्हम लगाउन चिकित्सकले सल्लाह दिएका छन् ।

उपचार विधि

डेंगु ज्वरो विषायु (भाइरस) का कारणले हुने भएका कारण यसको खास उपचार नै नभएको चिकित्सक बताउँछन । स्वास्थ्य संस्थाहरुमा यसको लक्षण अनुसारको मात्र उचपार गरिन्छ । यसको संक्रमणसँगै स्वास्थ्यमा थप क्षति वा संक्रमण नहोस् भनेर आवश्यक उपचार विधिहरु अपनाइन्छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, भदौ २१, २०७६ २१:५८