‘सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनले शरीरका हरेक अंगमा असर गर्छ’ (भिडियो)

A+ A A-

पछिल्लो समय नेपालमा नसर्ने रोगको समस्या बढ्दो क्रममा छ । विज्ञहरू सुर्तीजन्य पदार्थलाई यसको मुख्य कारण मान्ने गरेका छन् ।

सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनले क्यान्सर, खाने नली, मुटु, आन्द्रा, छाला, फोक्सो, मिर्गौला, पिसाब थैली, पेटसम्बन्धी रोगहरू प्रायः सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनका कारण हुने गरेको स्वास्थ्य शिक्षा, सूचना तथा सञ्चार केन्द्रका प्रवक्ता डा. भक्तबहादुर केसी बताउँछन् ।

‘सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनले क्यान्सर पहिलो नम्बरमा भइहाल्यो । दोस्रो मुटुसम्बन्धी रोग, सीओपीडी (श्वास प्रश्वाससम्बन्धी दीर्घ रोग) र चौथोमा मधुमेह रोगको जोखिम निम्त्याउँछ,’ उनी भन्छन्, ‘शरीरको कुनै पनि ठाउँ छैन, जहाँ सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनले असर नगर्ने होस् । शरीरका सबै भागहरूमा यसले असर पुर्‍याउँछ ।’

स्वास्थ्य मन्त्रालयका सह–प्रवक्ता समीरकुमार अधिकारी नेपालमा नसर्ने रोग बढ्नुको प्रमुख कारण सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन नै प्रमुख रहेको बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘अशिक्षा, सामाजिक चेतनाको अभाव र राज्यले बनाएका ऐन कार्यान्वयनमा ध्यान नजाँदा यसको सेवन रोक्न सकिएको छैन । तर पनि पछिल्लो केही वर्षमा यसको प्रयोग थोरै मात्रामा भए पनि घटेको छ । फेरि यसो भन्दैमा यसलाई पर्याप्त भन्न मिल्दैन ।’

नेपालमा गरिएको स्टेप सर्भे सन् २०१९ का अनुसार कुल जनसंख्याको २८.९ प्रतिशतले सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन गर्ने गरेका छन् । यी सेवनकर्ता १५ देखि ६९ वर्षका धेरै रहेको सर्भेले देखाएको छ ।

त्यस्तै, सन् २०१८ मा गरिएको अध्ययनअनुसार नेपालमा सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोगबाट हुने विभिन्न रोगहरूका कारण बर्सेनि २७ हजारभन्दा बढीले ज्यान गुमाउने गरेका छन् ।

यस्तै, सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनले हुने क्षतिलाई न्यूनीकरण गर्न हरेक वर्ष कर वृद्धि गर्दै आएको छ । तर, सरकारले आगामी आर्थिक वर्षको बजेटमा सुर्तीजन्य पदार्थको करमा वृद्धिमा भने चासो देखाएको छैन । विश्व स्वास्थ्य संगठनले सुर्तीजन्य पदार्थमा ७० प्रतिशत कर लगाउन सिफारिस गरेको छ । तर, विश्व स्वास्थ्य संगठनको मापदण्डअनुसार नेपालमा कार्यान्वयनमा आउन सकेको छैन । विकसित देशहरूले ७० प्रतिशतभन्दा बढीसम्म कर लगाउँदै गर्दा नेपालले जम्मा ३३.२५ प्रतिशत मात्र लगाएको छ ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार अविकसित मुलुकहरूमा सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन बढी हुने गरेको छ । सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रणसम्बन्धी सचेतना अभियान चलाइरहेका अभियन्ता आनन्द चन्दका अनुसार विश्वमा सुर्तीजन्य पदार्थ सेवन गर्ने ३३ प्रतिशत जनसंख्या विपन्न वर्गका मानिसहरू रहेका छन् ।

उनी भन्छन्, ‘विश्वको मात्र नभएर नेपालको पनि कुरा गर्ने हो भने धनीभन्दा धेरै गरिबहरूले नै सुर्तीजन्य पदार्थ प्रयोग गर्ने गरेको पाइएको छ । दैनिक ज्यालादारी गर्नेहरूले दिनभरिको थकान मेटाउनका लागि भन्दै सुर्तीजन्य पदार्थ सेवन गर्ने गरेको पाइन्छ ।’

नेपालका ग्रामीण क्षेत्रहरू, जहाँ अशिक्षा, गरिबी छ, त्यहाँ नै बढी सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोग हुने गरेको अध्ययनहरूले देखाएका छन् । यसबाट हुने क्षति न्यूनीकरणका लागि नेपालमा सुर्तीजन्य पदार्थमा लगाइएको कर अन्य देशको तुलनामा निकै कम भएको अभियन्ता चन्द बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘दक्षिण एसियामा नेपालमा सबैभन्दा कम कर लगाइएको छ । यसलाई घटाउनका लागि जनचेतनामा बढी जोड दिन जरुरी देखिएको छ ।’

सरकारले नेपालमा सुर्तीजन्य पदार्थमा ३३.२५ प्रतिशत कर लिँदै आए पनि यो करको दायरा दक्षिण एसियाली देशहरूको तुलनामा सबैभन्दा कम हो । सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन घटाउनका लागि प्रभावकारी तरिका करवृद्धि नै भएको जानकारहरू बताउँछन् ।

चन्दका अनुसार यस्तो कर वृद्धि हुँदा सरकारको राजस्व वृद्धि हुनमा समेत सहयोग पुग्छ ।

विश्व बैंक र विश्व स्वास्थ्य संगठनले गरेको अध्ययनअनुसार अमेरिका, बेलायत, थाइल्यान्ड, न्युजिल्यान्ड, दक्षिण अफ्रिका, फिलिपिन्सलगायतका देशमा सुर्तीजन्य पदार्थमा १० प्रतिशतसम्म कर वृद्धि गर्दा मात्रै पनि निम्नवर्ग तथा मध्यम वर्गमा सुर्तीजन्य पदार्थ सेवनमा उल्लेख्य मात्रामा कमी आएको छ ।

सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनले एकैपटक असर नदेखिए पनि बिस्तारैबिस्तारै शरीरका विभिन्न हरेक अंगमा असर पुर्‍याउँदै जाने डा. अधिकारी बताउँछन् ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार विश्वभर बर्सेनि ७० लाखभन्दा बढी मानिसको मृत्यु हुने गरेको छ । सन् २०३० सम्म यो संख्या ८० लाख पुग्ने अनुमान गरिएको छ ।

त्यस्तै, विश्वमा हरेक दिन १५ अर्ब चुरोट र हरेक मिनेट १ करोड खिल्ली चुरोट बिक्री हुने गर्छ । विश्वमा हरेक ८ सेकेण्डमा एक जनाको मृत्यु सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनका कारणले हुने गरेको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनको तथ्यांकअनुसार विश्वका हरेक १० जनामध्ये एक वयष्कको मृत्यु धूमपानले हुन्छ ।

यस्तै, सन् २०३० सम्ममा चुरोट सेवनले ६ मध्ये एक जनाको मृत्यु हुने अनुमान गरिएको छ ।