विकराल बन्दै छ मायोपिया, आफ्ना नानीबाबुको आँखाको स्वास्थ्यबारे तपाईं कति संवेदनशील हुनुहुन्छ ?

विकराल बन्दै छ मायोपिया, आफ्ना नानीबाबुको आँखाको स्वास्थ्यबारे तपाईं कति संवेदनशील हुनुहुन्छ ?

A+ A A-

काठमाडौंकी ९ वर्षीया बालिकाको पढाइ कमजोर हुँदै गयो । घरका क्रियाकलापमा पनि 'लोसे' हुन थालिन् । उनको स्वभाव परिर्वतन भइरहेको थियो । बिदाको दिन पनि साथीहरूसँग खेल्न जान छोडिन् । एकोहोरो हुँदै गइन् । बाबु-आमाले उनको स्वभाव किन परिवर्तन भइरहेको छ भनेर पत्ता लगाउन सकेका थिएनन् । स्कुलबाट ‘कम्प्लेन’ आउन थाल्यो ।

बिदाको दिन उनले मोबाइल चलाइरहेको आमाले देखिन् । मोबाइल चलाउँदा उनको आँखा चिम्रो भएको थियो भने मोबाइल पनि आँखानजिकै पुर्‍याएकी थिइन् ।

छोरीले मोबाइल चलाउँदा आँखा चिम्रो पारेको र आँखैनजिक पुर्‍याएको देखेर आमा संशयमा परिन् । श्रीमान्‌लाई छोरीको व्यवहारबारे सुनाइन् । उनीहरूले छोरीलाई उनको समस्याबारे सोधे । जवाफमा ९ वर्षीया बालिकाले आफूले पहिले जस्तो सफा रूपमा आँखा नदेख्ने बताइन् ।

त्यसको भोलिपल्ट उनीहरू छोरीलाई लिएर आँखा अस्पताल गए । चिकित्सकले बालिकालाई 'मायोपिया' अर्थात दृष्टिदोष भएको बताए । लामो समयदेखि उनलाई टाढाको वस्तु स्पष्टसँग नदेख्ने समस्या भइरहेको थियो ।

चिकित्सकले उनलाई आवश्यक परेको ‘पावर’अनुसारको चस्मा बनाउन सल्लाह दिए । त्यसयता उनले चस्मा लगाइरहेकी छन् ।

०००

विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लूएचओ) का अनुसार मायोपियाबाट ती बालिका मात्रै नभएर विश्वमा करिब २ अर्ब ६० करोड मानिस पीडित छन् । डब्लूएचओका अनुसार सन् २०५० सम्म यो संख्या बढेर ५ अर्ब हुने अनुमान गरिएको छ । जसमध्ये करिब १० प्रतिशत व्यक्तिहरूमा मायोपिया गम्भीर समस्याको रूपमा देखा पर्नेछ । र, यसकै कारण दृष्टिविहीन हुने सम्भावना उच्च रहन्छ ।

मायोपियाको उपचारका लागि विश्वमा १ खर्ब २६ अर्ब १५ करोड ५९ लाख ७७ हजारभन्दा बढी अमेरिकी डलर खर्च हुने अनुमान गरिएको छ ।

पछिल्लो समय मोबाइललगायत विभिन्न इलेक्ट्रोनिक सामानको प्रयोग, जंक तथा प्रशोधित खानेकुराहरू, शारीरिक सक्रियताको कमीका कारण शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्य मात्र नभएर आँखाको स्वास्थ्यमा पनि प्रभाव पारिरहेको जानकारहरू बताउँछन् ।

डब्लूएचओले पनि विश्वमा मायोपियाको समस्याको गति बढ्दै गएको जनाएको छ । चिकित्सकीय भाषामा टाढाको दृष्टि दोषलाई ‘मायोपिक’ भन्ने गरिन्छ । यसमा टाढाको वस्तु स्पष्ट रूपमा देख्न नसक्ने समस्या हुने आँखा राग विशेषज्ञ डा. इन्दू ढुंगेल बताउँछन् ।

‘आँखाको गोला धेरै लामो भएमा वा कोर्निया (आँखाको अगाडिको स्पष्ट आवरण) धेरै घुमाउरो भएमा मायोपियाको समस्या हुने गर्छ । मायोपिया हुँदा टाढाको वस्तु धमिलो वा अस्पष्ट हुने गर्छ,' डा. ढुंगेल भन्छन्, 'तर, नजिकको वस्तु भने सजिलैसँग देख्न सकिन्छ । नजिकको वस्तु हेर्दा बालबालिकालाई कुनै पनि समस्या हुँदैन ।’

भारतको दिल्लीस्थित अल इन्डिया इन्स्टिच्युट अफ मेडिकल सान्ससेज (एम्स) ले सन् २०१७ मा गरेको एक अध्ययनअनुसार भारतमा ५ देखि १५ वर्षका १७ प्रतिशत बालबालिका मायोपियाबाट पीडित छन् । अध्ययनअनुसार मायोपिया अर्थात् टाढाको दृष्टिदोषलाई विश्वभरमा दृष्टि प्रभावित हुनुको सबैभन्दा प्रमुख कारण मान्ने गरिन्छ ।

दृष्टि कमजोरीको प्रमुख कारण र अन्धोपनको दोस्रो ठूलो कारणका रूपमा मायोपियालाई मान्ने गरिएको छ । यो अनुवांशिक कारण, पर्यावरण अस्थितरता र परिवर्तित जीवनशैलीका कारण हुन सक्छ ।

बालबालिकाको शारीरिक र आँखाको विकास हुँदै गर्दा विभिन्न कारणले यो समस्या बढ्दै गएको भनिए पनि के कारणले हुन्छ भन्ने पत्ता नलागेको डा. ढुंगेलको भनाइ छ । ‘यो ठ्याक्कै के कारणले हुन्छ भन्ने अहिलेसम्म थाहा छैन । तर, यो वंशाणुत कारणले पनि हुने गर्छ,' उनले भने, 'यदि बिहे गर्न लागेका कुनै केटा र केटी दुवैमा मायोपिया छ भने उनीहरूले बिहे नगरेकै राम्रो हुन्छ । अन्यथा उनीहरूको बच्चामा ‘हाई मायोपिया’ हुने सम्भावना उच्च रहन्छ ।’

मायोपियाको सबैभन्दा प्रमुख लक्षण टाढाको वस्तु स्पष्ट नदेख्नु नै हो । तर, यसलाई सामान्य, मध्यम र उच्च गरी तीन प्रकारमा विभाजित गर्ने गरिएको डा. ढुंगेल बताउँछन् । उनका अनुसार चस्माकाे पावर माइनस १ सामान्य मायोपिया, माइसन १ देखि ३ सम्मलाई मध्यम मायोपिया भन्ने गरिन्छ । त्यस्तै माइनस ३ भन्दा माथिलाई उच्च अर्थात् हाई मायोपिया भएको भन्ने गरिन्छ ।

‘उच्च मायोपियाले ग्लुकोमा, मोतियाबिन्दु र रेटिनल डिटेचमेन्ट अर्थात् रेटिना च्यातिने वा प्वाल पर्ने जोखिम बढाउन सक्छ,' डा. ढुंगेल भन्छन्, 'जसले गर्दा अन्धोपना निम्त्याउन सक्छ । त्यसैले उच्च मायोपिया भएका व्यक्तिहरूले नियमित रूपमा तीन वा ६ महिनामा आँखाको जाँच गराउन जरुरी हुन्छ ।’

अमेरिकाको नेशनल लाइबेरी अफ मेडिसिनका अनुसार धेरै एसियाली देशहरूमा ८० प्रतिशतभन्दा बढीमा मायोपिया हुने गरेको छ । त्यस्तै कोरिया, ताइवान र चीन, जापानमामा मायोपिया ८४ प्रतिशतदेखि ९७ प्रतिशतको बीचमा हुने गरेको छ ।

रोकथामका लागि के गर्ने ?

मायोपिया लाग्नै नदिने स्थिति सिर्जना गर्न सम्भव नरहे पनि स्वास्थ्य प्रवर्द्धन र शिक्षाले मायोपिया र यससँग सम्बन्धित जटिलताहरूको रोकथाममा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । साथै आँखाको स्वास्थ्य बारेमा सचेतना जगाउन सकिन्छ ।

मायोपिया भएको समयमै पत्ता लगाउन सकिए त्यसबाट निम्तिने खतराबाट भने जोगिन सकिने डा. ढुंगेल बताउँछन् । साना बालबालिकाको आँखाको जाँच अनिवार्य गराउनुपर्ने, स्कुलमा प्रत्येक वर्ष नयाँ कक्षा सुरु हुनुअगाडि बालबालिकाको आँखा जाँच जरुरी देख्छन्, उनी ।

डा. ढुंगेल भन्छन्, ‘स्कुल बढ्ने कति बालबालिकाले आफैँ पनि भन्न सक्छन् । तर, साना बालबालिकाले भन्न सक्दैनन् । यसका लागि अभिभावकले उनीहरूको आँखा जचाउँन लैजानुपर्छ ।’

मायोपियाको उपचार

कुनै व्यक्तिलाई मायोपिया छ भने उक्त व्यक्तिको दृष्टि फेरि समान्य अवस्थामा फर्किने सम्भावना निकै न्यून हुन्छ । तर, यसका लागि विभिन्न प्रविधि भित्रिसकेका छन् । मायोपिया भएका व्यक्तिहरूका लागि दृष्टि स्पष्ट पार्न चस्मालाई सामान्य र सुरक्षित तरिका मानिन्छ ।

यसबाहेक चिकित्सकको सल्लाहअनुसार विभिन्न विकल्प अपनाउन सकिन्छ । पछिल्लो समय ‘कन्ट्याक्ट लेन्स’, लेजर सर्जरी पनि गर्न सकिन्छ । लेजर सर्जरी भने सबै व्यक्तिमा गर्न नसकिने पनि हुन सक्छ ।

कन्ट्याकट लेन्स भने चिकित्सकको सल्लाहअनुसार सबैले प्रयोग गर्न सकिने बताउँछन् डा. ढुंगेल ।