अनिश गिरीः नेपाली मूलका ग्रान्डमास्टर

A+ A A-

‘बरु वर्ल्ड च्याम्पियन म्याग्नस कार्लसेनलाई हराउन सजिलो होला तर, अनिश गिरीलाई हराउन सकिँदैन ।’ ग्रान्डमास्टर अर्केडिज नाइडिस्चको भनाई हो यो ।

अनिश गिरी १४ वर्षमै ‘ग्रान्डमास्टर’को उपाधि पाउने नेपाली मूलका चेस खेलाडी हुन् । ‘ग्रान्डमास्टर’ वल्र्ड चेस फेडेरेसन (फिडे)ले दिने सबैभन्दा विशिष्ट उपाधि हो । २००९ मा ‘ग्रान्डमास्टर’को उपाधि पाउँदा उनी विश्वकै कान्छा ग्रान्डमास्टर थिए । अहिले उनी केबल २५ वर्षका छन् ।

इन्टरनेसनल मास्टरको उपाधि पाएको एक वर्षमै अनिशले ग्रान्डमास्टरको उपाधि पाएका थिए । अनिशलाई चेसको भविष्यका रुपमा पनि हेरिन्छ । उनी सानैदेखि विलक्षण खेलाडी थिए ।

भारतका चर्चित चेस खेलाडी ग्रान्डमास्टर विश्वनाथन आनन्दले विश्व च्याम्पियनसिप २००६ को तयारीका लागि अनिशको सहयोग लिएका थिए । त्यतिबेला उनी केबल १२ वर्षका थिए ।

अनिशका बुवा सन्जय विराटनगरका हुन् । उनकी आमा ओल्गा भने रसियन हुन् । कामको सिलसिलामा रसिया गएका सन्जयले ओल्गासँग बिहे गरे र त्यही बस्न थाले । अनिश रसियाको सेन्ट पिटर्सबर्गमा १९९४ मा जन्मिए । उनले आफ्नी आमासँग खेल्न सिकेका थिए ।

अनिश हाल नेदरल्यान्ड्समा बस्छन् । ४ पटक नेदरल्यान्ड्सको च्याम्पियन बनेका अनिश पहिलोपटक च्याम्पियन बन्दा १४ वर्षका मात्र थिए ।

२००९ मा पहिलोपटक डच च्याम्पियन बनेका उनी २०११, २०१२ र २०१५ मा फेरि च्याम्पियन भएका थिए । उनले २०१०, २०१२, २०१४, २०१६ र २०१८ गरि ५ पटक चेस आलम्पियाडमा नेदरल्यान्ड्सको प्रतिनिधित्व पनि गरिसकेका छन् ।

अनिशका पिता सन्जय २००८ बाट नेदरल्यान्ड्सको राइसभाइकमा रहेको एक अनुसन्धान तथा परामर्श केन्द्रमा काम गर्न थालेपछि उनी पनि सँगै नेदरल्यान्ड्स आएका थिए । त्यसअघि उनी ६ वर्ष उनी जापान बसे । २००२ मा अनिशको परिवार जापानको सप्पोरो गएको थियो । उनी पनि सँगै गए ।

६ वर्षको उमेरदेखि चेस खेल्न थालेका अनिशले सेन्ट पिटर्सबर्गको ड्युस–टु स्पोर्ट क्लबबाट चेसको ट्रेनिङ लिएका थिए । जापानमा पनि उनले चेस खेल्न छाडेनन् । उनी जापान चेस एसोसिएसन तथा सप्पोरो चेस क्लबको सदस्य समेत थिए ।

जापानमै हुँदा उनले अन्तर्राष्ट्रिय चर्चा पाइसकेका थिए । विश्वनाथन आनन्दलाई सहयोग गर्दा उनी जापानमै बस्थे । जुनियर चेसमा उनलाई टक्कर दिन सक्ने कोही थिएनन् । अप्रिल २००६ मा २११४ फिडे रेटिङ भएका अनिशले ४ वर्षमा यति रफ्तारमा प्रगति गरे कि जुलाई २०१० मा उनको रेटिङ २६७२ पुगिसकेको थियो ।

४ वर्षमा ५ सयभन्दा बढी रेटिङ सुधार्नु अविश्वसनीय उपलब्धि हो । त्यहीबीचमा उनले इन्टरनेशनल मास्टर हुँदै ग्रान्डमास्टरको उपाधि पनि पाए ।

२००७ मा उनी रसियामा भएको यु–१४ च्याम्पियनसिपमा संयुक्तरुपमा पहिलो भएका थिए भने सेन्ट पिटर्सबर्ग यु–१६ च्याम्पियनसिपको च्याम्पियन बने । यु–१८ मा भने उनी तेस्रोमात्र भए ।

२००८ मा इन्टोमार्ट जिएफके ओपन जित्दै तथा कुन्स्थेल जिएम ओपनमा द्वितीय हुँदै उनले ग्रान्डमास्टर उपाधि पाउने पहिलो मापदण्ड पुरा गरेका थिए । सोही वर्ष ग्रोनिङ्गेनमा ६.५÷९ प्वाइन्ट ल्याउँदै उनले ग्रान्डमास्टर पाउने दोस्रो मापदण्ड पनि पुरा गरे ।

२००९ को कोरस चेस टुर्नामेन्ट उनले खेलेको पहिलो ठूलो प्रतियोगिता थियो । ग्रुप ‘सी’मा प्रतिस्पर्धा गरेका अनिशले पहिलो सहभागितामै दोस्रो स्थान हासिल गरे ।

त्यसले उनको ग्रान्डमास्टर बन्ने तेस्रो तथा अन्तिम मापदण्ड पनि पुरा भयो । उनी १४ वर्षमा ग्राण्डमास्टर बने । त्यही वर्ष उनी नेदरल्यान्ड्सको च्याम्पियन पनि बने ।

२००९ को कोरस चेसको ग्रुप ‘सी’मा ल्याएको अंकले २०१० मा उनलाई ग्रुप ‘बी’मा खेल्ने अवसर पाए । पहिलोपटक ग्रुप ‘बी’मा खेलेका उनी च्याम्पियन नै बने ।

१५ वर्षको उमेरमा च्याम्पियन बन्न उनले जर्मन ग्रान्डमास्टर अर्केडिज नाइडिस्चलाई पछि पारेका थिए । अनिशले ९/१३ अंक ल्याउँदा अर्केडिजले ८.५/१४ मात्र ल्याउन सके ।

अनिशको खेल्ने शैली ‘कन्जर्भेटिभ’ छ जसकारण उनलाई पराजित गर्न निकै मुस्किल पर्छ । उनी एकदमै कम खेल हार्ने खेलाडीमा पनि पर्छन् । तर, उनको सो शैलीले उनी आफु पनि धेरै खेल जित्दैनन् । उनको अधिकांश खेल बराबरीमा सकिने गर्छ । २०१६ को क्यान्डिडेट्स टुर्नामेन्टमा त उनले १४ खेल खेल्दा १४ वटै बराबरीमा सकाएका थिए ।

यसले उनी लामो समय हाँसोको पात्र पनि बने । चेसडटकमले त उनको सो प्रदर्शनका बारेमा ‘अप्रिल फुल’को अवसरमा विशेष लेख नै छापेको थियो । धेरै खेल ‘ड्र’ गर्ने भएकाले उनलाई ‘चेसका चित्रकार’ पनि भनिन्छ ।

तर त्यसबाट विचलित नभई अनिशले थप मेहनत गरे र २०१७ मा रेक्जाभिक ओपनको च्याम्पियन बने । २०१८ को ८०औं टाटा स्टिल मास्टर्स टुर्नामेन्टमा ९/१३ अंकका साथ उनी विश्व च्याम्पियन म्याग्नस कार्लसेनसँग संयुक्त रुपमा प्रथम भएका थिए । तर, टाईब्रेकरमा १.५/०.५ ले पराजित हुँदै उनले दोस्रो स्थानमा चित्त बुझाउनु पर्यो ।

अनिशमात्र होइन उनकी श्रीमती पनि चेस खेलाडी हुन् । वुमन ग्रान्डमास्टर तथा इन्टरनेसनल मास्टरको उपाधि पाएकी सोपिको गुरामिस्भिलीसँग उनले २०१५ मा बिहे गरेका थिए । २०१६ मा उनी ताल मेमोरियल टुर्नामेन्टमा प्रतिस्पर्धा गर्दै गर्दा उनका छोरा डेनियलको जन्म भएको थियो ।

अनिशले ओलम्पियाडमा नेदरल्यान्ड्सलाई जिताउन नसकेपनि उनले व्यक्तिगत प्रदर्शनमा भने ३ पटक रजत पदक जितेका छन् । चीनको सेन्जेनमा हुने ड्युट कपको उनी ब्याक–टु–ब्याक विजेता तथा डिफेन्डिङ च्याम्पियन पनि हुन् । उनले २०१८ र २०१९ मा सो प्रतियोगिता जितेका छन् ।

हाल २७८० फिडे रेटिङका साथ उत्कृष्ट खेलाडीको सूचीमा चौथो स्थानमा छन् । मे, २०१९ मा भएको फिडे ग्रान्ड प्रिक्स टुर्नामेन्टमा खराब प्रदर्शन गरेपछि उनी केही स्थान तल झरेका हुन् । शीर्षस्थानमा रहेका कार्लसेनको २८७६ रेटिङ छ ।

अनिशको अहिलेका एकमात्र चुनौति पनि विश्व च्याम्पियन कार्लसेनमात्र हुन् । यस वर्षको टाटा स्टिल मास्टर्स टुर्नामेन्टमा पनि कार्लसेन च्याम्पियन हुँदा उनले दोस्रो स्थानमा चित्त बुझाउनु प¥यो । तर, उनीहरु बीचको खेल भने बराबरी भएको थियो ।

अन्तिम खेलमा भिडेका अनिश र कार्लसेनबिचको खेल ३० मुभसम्म चलेको थियो । तर, समग्र प्रतियोगितामा कार्लसेनको ९ तथा अनिशको ८.५ अंकमात्र भएपछि उनले दोस्रो स्थानमा चित्त बुझाए । भारतका विश्वनाथन आनन्द तेस्रो भए ।

प्रतियोगितापछि विश्व च्याम्पियन कार्लसेनले भनेका थिए, ‘मलाई अनिशसँग खेल्न सधैं डर लाग्छ । जसले अनिशसँग खेल्दा नर्भस हुँदिन भन्छ त्यो मान्छे होइन, एलियन हो ।’

प्रकाशित मिति: मंगलबार, भदौ १७, २०७६ ०४:३२