उपनिर्वाचनमा लाेकप्रिय रास्वपा आउँदाे निर्वाचनसम्म कांग्रेसको विकल्प बन्न सक्छ ?

उपनिर्वाचनमा लाेकप्रिय रास्वपा आउँदाे निर्वाचनसम्म कांग्रेसको विकल्प बन्न सक्छ ?

A+ A A-

नेपालको मूलधारको राजनीतिमा वामपन्थी र लोकतान्त्रिक पार्टीहरूको बोलवाला छ । त्यसमा पनि कम्युनिस्ट पार्टीहरूमा एकको विकल्प अर्को खोज्ने हो भने आकारआकारका पार्टी छन् ।

लाेकतान्त्रिक संसदीयदेखि प्रगतिशील र खाँट्टी कम्युनिस्ट दाबी गर्ने पार्टीहरू सडकदेखि सदन र सरकारसम्म पुगेका छन् । कम्युनिस्ट नेताहरू नै भन्छन्, 'चुल्हाे धेरै भए, कम्युनिस्ट सटर धेरै भए ।'

तर, उदार लोकतान्त्रिक पार्टीका सटर भने धेरै छैनन् । त्यसमा पुरानाे पार्टी कांग्रेसको बोलवाला छ । लोकतान्त्रिक राजनीतिक शक्ति मूल रूपमा कांग्रेसमै सीमित भइरहेका बेला चुनावी माेर्चाबाट परीक्षण भएर रवि लामिछानेकाे राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी प्रतिस्पर्धीका रूपमा उदाएकाे छ ।

पार्टी गठन भएकाे एकाध महिनामै ४ मंसिरमा २० सिटसहित चाैथाे ठूलाे दल बनेकाे रास्वपाकाे जनमत त्यसयता पनि नघटेकाे १० वैशाखकाे उपनिर्वाचनले देखाएकाे छ । त्यसैले २०८४ काे आम निर्वाचनसम्म पुग्दा उदार लाेकतन्त्रवादीका लागि याे दल कांग्रेसकाे विकल्प बन्न सक्ने विश्लेषण गर्न थालिएकाे छ । संगिठत बलियो संरचना नभए पनि रास्वपाले लहरका रूपमा ल्याएकाे मतले त्यस्तै संकेत गरेकाे छ ।

कांग्रेसको राजनीति छाडेर रास्वपा गएका डा. स्वर्णिम वाग्ले एक महिना नपुग्दै उपचुनावमार्फत जनताबाट अनुमोदित भए । कांग्रेसबाट माननीय बन्ने बाटो बन्द भएपछि पाँच वर्ष कुर्न नसक्ने भन्दै उनी रास्वपा पुगेका हुन् । २०७९ चैत १६ गते कांग्रेस छाडेर १८ मा रास्वपा प्रवेश गरेका वाग्ले २०८० वैशाख १० गतेको उपचुनाव जित्न पुगे ।

बारा २, चितवन २ र तनहुँ १ तीन चुनावी क्षेत्रमध्ये चितवन र तनहुँमा रास्वपाका उम्मेदवारहरू निकै फराकिलाे मतान्तरले विजयी भएका छन् । वाग्लेले चुनाव जित्दा तनहुँ कांग्रेसकाे गोविन्दराज जोशी समूहले सहयोग गर्‍यो । गोविन्दका छोरा दीपक जोशी राजनीतिक भविष्यका लागि रास्वपालाई सहयोग गर्न तयार भए । कांग्रेसबाट कारबाहीमा परेका उनी अन्य दलमा प्रवेश गरेका छैनन् । कांग्रेस सुधारिनुपर्छ भनेको जोशी समूहले पनि अब भविष्य रास्वपामा देख्न थालेको छ ।

राजनीतिक विश्लेषक पुरञ्जन आचार्य कांग्रेसको विकल्प रास्वपा देखिएको विश्लेषण गर्छन् । ‘विकल्प बन्न सक्छ । भर्खरै यो बन्ने प्रक्रियामा पनि छ । वैकल्पिक लोकतान्त्रिक पार्टीको जरुरत पनि छ । कांग्रेसको माओवादीसँग हिमचिम बढाउँदै कम्युनिस्टसँग नजिक छ । यसले मत हाल्ने ठाउँको विकल्प खोजेका छन्,’ उनले शिलापत्रसँग भने ।

आचार्य वैकल्पिक राजनीति भन्दै रास्वपा चितवनबाट उदाएको बताउँछन् । ‘रेनु दाहाल जिताउने अभियानबाट कांग्रेसको वैकल्पिक पार्टीको सुरुवात चितवनबाट सुरु भएको थियो,’ राजनीतिक विश्लेषक आचार्यले भने, ‘त्यही रविले चितवनमा हिट गरे । त्यसको विस्तार तनहुँमा पनि भयो । उनीहरूले आफ्नो ऐतिहासिक दायित्व पूरा गरेर स्लो भइसके । आफूलाई परिमार्जित र नयाँ एजेन्डामा सेट गर्दैनन् ।’

रास्वपाले नेपालबाहिर रहेका नेपालीलाई जोड्न सफल भएको छ । रास्वपा सभापति पूर्वअमेरिकी नागरिकसमेत हुन् । वाग्ले पनि देशबाहिर बसेर अनुभव र योग्यता लिएर नेपाली राजनीतिमा सक्रिय भए ।

आचार्यले भने, ‘आज कोही पनि डायस्पोरामा छन् भने उनीहरू र उनीहरूको माध्यमबाट रास्वपामा देशभर क्रियाशील छन् । कांग्रेसले सो कुरा इग्नोर गर्‍यो । कांग्रेसका भ्रातृ संगठन र प्रवास संगठन क्लबजस्ता छन् । ती संगठनले डायस्पोरालाई जोड्न सकेन । त्यो रवि लामिछानेले मिडियाबाट गरे भने अहिले राजनीतिबाट गर्दैछन् ।'

उनले थपे, 'नेपालको चुनावमा देखिएको प्याराडाइम सिफ्टलाई कांग्रेस र एमालेले बुझ्न सकेनन् । आईटीबाट युवाहरूले कनेक्ट गरे । नेता लामिछाने भए, त्यसमा इन्टलेक्चुअल पर्सनालिटी बने स्वर्णिम वाग्ले । कांग्रेस हात्तीको चालमा, उनीहरू रकेटको चालमा छन् । कांग्रेसका सभापति शेरबहादुरजी हात्तीमा सिंहदरबार सवार हुनुहुन्छ ।'

मूलधारका पार्टीहरूबाहेकको राजनीति सम्भव छ भन्दै आफूहरूले सुरु गरेको वैकल्पिक राजनीति स्थापित भएकोमा विवेकशील साझा ढुक्क छ । २०७४ देखि २०८४ साललाई मत क्रान्तिको दशक मानेको छ । ‘हामीले २०७४ लाई मत विद्रोह र २०८४ लाई मत क्रान्ति भन्छौँ । नेपालमा कांग्रेस–एमालेको विकल्प हुन सक्छ भनेर निरन्तर खबरदारी गरेका थियौँ । त्यसलाई अहिले जनताले अनुमोदन गरे,’ विवेकशील साझाका उपाध्यक्ष प्रकाशचन्द्र परियारले शिलापत्रसँग भने, ‘विकल्प हुन्छ भनेर बोल्दा खिसी टिउरी गर्नेहरू विवेकशील साझाले देखाएको बाटोमा पुगे । त्यो बाटोमा मुलुक गएको छ । हामी खुसी छौँ ।’

विकल्पको राजनीति देखेर डा. बाबुराम भट्टराईले प्रगतिशील शक्तिहरूको केन्द्र बनाउने प्रयासमा नयाँ शक्ति पार्टी खोले । वाम राजनीति र गैरवाम राजनीतिको विकल्प देखेका भट्टराई अहिले नेपाल समाजवादी पार्टी खोलेर बसेका छन् । ‘२१ सिट जितेर मूलधारका राजनीतिक दल भनिएकाहरूको विकल्प रास्वपा भएको देखिन्छ । तर, धार कुन भन्नेमा रास्वपा प्रस्ट भएको म पाउँदिनँ,’ नेसपाका केन्द्रीय सदस्य रुपनारायण श्रेष्ठले शिलापत्रसँग भने ।

रास्वपा संसदीय दलका उपनेता विराजभक्त श्रेष्ठ उपचुनावमा रास्वपाको उदय हुनुमा तीन कारण देख्छन् । ‘रास्वपाको उदय २१औँ शताब्दीसापेक्ष के खोजेका छन् भन्ने भयो । २०४६ सालको परिवर्तनपछि भएका गतिविधिमा जनताको आपत्ति भयो । दोस्रो, आममानिसले खोजेको सुशासन हो । तेस्रो, हाम्रो संसदीय भूमिका हो । छोटो अवधिमा भए पनि नागरिकले आफ्नो मुद्दा/समस्या प्रतिबिम्बित भएको पाए । यसअघिको संसद डेडजस्तो थियो,’ उनले शिलापत्रसँग भने ।

मंसिरमा भएको चुनावमा रास्वपालाई आएको मत निराशाको हो कि भन्ने नेताहरूलाई लागेको थियो । ‘पहिला आएको भोट निराशाको हो कि भन्ने लागेको थियो । त्यो नभएर आशाको भोट रहेछ । पहिला काठमाडौंले मात्र परिवर्तन खोजेको थियो । अहिले चितवन र तनहुँले पनि खोजेको देखियो,’ श्रेष्ठले भने । रास्वपाले राम्रो काम गर्न नसके पार्टीको विकल्प खोज्ने उनले बताए ।

रास्वपा सहभागितामूलक लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा विश्वास गर्ने उनले बताए । ‘हामी लोकतान्त्रिक गतिशील मध्यमार्गमा छौँ,’ उनले भने । शिक्षा, स्वास्थ्य राज्यले हेर्नुपर्ने विषय भएकाले सो कुरामा आफूहरू वाम नजिक र खुला अर्थतन्त्र मान्ने भएकाले सेन्टरबाट राइट भएको उनी बताउँछन् ।

गत मंसिर ४ को निर्वाचनबाट रास्वपाले ७ स्थानमा प्रत्यक्ष जितेको थियो । सर्वोच्चले लामिछाने सांसद बन्न अयोग्य हुने फैसला गरेसँगै रास्वपाका प्रत्यक्ष निर्वाचित सांसदको संख्या ६ मा झरेको थियो । उसले १३ सांसद समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीबाट जितेको थियो । अब रास्वपासँग २१ सांसद छन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, वैशाख १२, २०८० २०:४३