स्वर्णिमकाे जितले कांग्रेसमा कस्ताे तरंग ल्याऊला ?

A+ A A-

२०७० को चुनावपछि कांग्रेससँग प्रत्यक्ष जोडिएर आएका हुन्– स्वर्णिम वाग्ले । विभिन्न अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय संस्था तथा विकास साझेदार संस्थामा लामो समय जागिरे जीवन गुजारेर २०७० मा कांग्रेस नेतृत्वको सरकार बनेपछि राजनीतिक महत्त्वाकांक्षासहित नेपाल फर्केका थिए । त्यही महत्त्वाकांक्षालाई जग हाल्न तत्कालीन प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाको साथले राष्ट्रिय योजना आयोगको सदस्य नियुक्त हुन पुगे ।

रामशरण महत, रामेश्वर खनालदेखि आरजु राणासम्मको साथले योजना आयोगमा दुईपटक सदस्य र एकपटक मन्त्रीसरहको उपाध्यक्ष नियुक्त भए । अनि, राजनीतिक महत्त्वाकांक्षालाई तीव्रता दिएर प्रत्यक्ष चुनावमा होमिने बताउन थाले । ४ मंसिर २०७९ को चुनावमा पनि उनी कांग्रेसबाट उम्मेदवार हुन चाहेका थिए – चितवन, गोरखा र काठमाडौंको कुनै एक क्षेत्रबाट ।

तर, कांग्रेसको संस्थापन पक्षले उनलाई टिकट दिएन । बरु चुनावी घाेषणापत्र मस्यादामा खटायाे । याेजना आयोगकाे उपाध्यक्षबाट राजीनामा गराएर उनका समकक्षी विश्व पौडेललाई चितवन– १ मा उम्मेदवार बनायो । पौडेलको राजनीतिक छलाङ नरुचाएका वाग्ले कांग्रेसको विकल्प खोजिरहेका थिएनन्, तर संसद छिर्ने लुपहोलको खोजीमा भने थिए । त्यही मौकामा १० वैशाख २०८० को उपचुनाव आइपुग्यो ।

कांग्रेसबाट राजनीति गर्छु भन्दा नपाएको झोकमा राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीमा प्रवेश गरेर कांग्रेसकै गढमा उम्मेदवार बनिदिए । राष्ट्रपतिमा रामचन्द्र पौडेल निर्वाचित भएपछि रिक्त सो क्षेत्रमा कांग्रेस छोडेर उम्मेदवार हुन वाग्ले पुगेपछि कांग्रेसभित्र तरंग आइसकेको थियो । झण्डै आधा मत गणना भइसक्दा वाग्ले जितउन्मुख देखिन्छन् । उनकाे जितले कांग्रेसमा भने अर्को तरंग ल्याउने संकेत देखिन्छ । वाग्लेको बहिर्गमनले युवापुस्ताप्रति कांग्रेस अनुदार छ भन्ने सन्देश प्रवाहित भएको थियो । अर्कातिर वाग्लेको जितले कांग्रेसको एउटा पंक्तिलाई रास्वपा विकल्पको हो भन्ने सन्देश पनि दिएको छ ।

तनहुँ १ मा कांग्रेसले ‘पानी र माटोको उम्मेदवार’ भन्दै गोविन्द भट्टराईलाई उतारेको थियो । चुनाव अवधिभर पानी उम्मेदवार भनेर पनि उनी चर्चित भए । यो क्षेत्रका स्थानीयको पानी समस्या सम्बाेधनका लागि प्रयास गरेका कारण उनी पानी नेताको रूपमा पनि चर्चित छन् । त्यसै पनि पौडेल राष्ट्रपति भएपछि सो क्षेत्रमा कांग्रेसको उम्मेदवार जिताउनुपर्ने दबाब कांग्रेस नेतृत्वलाई थियो । तर, उपचुनावको मतगणनामा कांग्रेसको हातबाट सो क्षेत्र फुत्किने देखिएकाे छ । जारी मतगणनामा रास्वपा उम्मेदवार डा स्वर्णिम वाग्लेले सुरुदेखि नै अग्रता लिइरहेका छन् । भट्टराई दोस्रो स्थानमा छन् झण्डै ५ हजारकाे फराकिलो मतान्तरले ।

कांग्रेस छाडेर रास्वपा गएका वाग्लेलाई कांग्रेसका असन्तुष्ट मतले अग्रता लिन सहयोग पुगेको हो । त्यसमा तनहुँको गोविन्दराज जोशी समूहले पनि वाग्लेलाई घाेषित रूपमै सघाएकाे थियो । वाग्लेको जितले कांग्रेसभित्र मूल रूपमा दुईवटा तरंग सिर्जना गर्नेछ । एक, कांग्रेसका नेता/कार्यकर्ताहरू संस्थापन पक्ष र विपक्षमा दन्तबझान त हुन्छ नै, महामन्त्री गगन थापाको पक्ष र विपक्षमा पनि मत बन्नेछ ।

सभापति शेरबहादुर देउवा समूहकाे थापामाथि प्रश्न उठन थालिसकेकाे छ- वाग्लेलाई रास्वपामा पठाएर जिताएको त होइन ? यो प्रश्नकै लागि उपचुनावमा तनहुँको कमान्डर थापा नै थिए । अर्काेतिर थापा समूहले पनि संस्थापन पक्ष र बुढा नेताहरूकै कारण जनमत भड्किएको आरोप लगाउने मौका पाउनेछन् । त्यसले गर्दा वाग्लेको जितले कांग्रेसभित्रको कलह बल्झाउनेछ ।

अनि, कांग्रेसभित्र असन्तुुष्ट रहेका केही नेताकार्यकर्ताले रास्वपालाई विकल्पको रूपमा हेर्न पनि सक्छन् । त्यसैले, वाग्लेको जितसँगै केही नेता/कार्यकर्ता रास्वपा प्रवेश गर्न सक्छन् । त्यो भनेको कांग्रेसको विकल्पमा लोकतान्त्रिक पक्षधरहरूको मत हाल्ने चिह्न घण्टी हो भन्ने सन्देश स्थापित हुन सक्छ ।जसरी एमालेको विकल्पमा माओवादी केन्द्र वा यस्तै विभिन्न कम्युनिस्ट घटक छन् ।

चुनावी टिकटका लागि नेतृत्वको भर पर्न नपर्ने वाग्लेको जितले दिने अर्काे सन्देश हाे । उनले पछ्याएको बाटोमा कांग्रेसका असन्तुष्ट पक्षहरू जान सक्ने देखिन्छ । लोकतान्त्रिक चरित्रको राजनीतिक दलका लागि कांग्रेसका लागि रास्वपा विकल्प देखिएको छ । भलै, रास्वपाकाे राजनीतिक चरित्र के हो, अझै प्रस्टिएकाे छैन ।

अर्कातिर केही मानिसहरू याे उपचुनावकाे नतिजामा २०८४ सालको चुनावको प्रारम्भिक संकेत रहेको विश्लेषण गर्न थालेका छन् । कांग्रेसको राजनीतिक तरंगभन्दा पनि पार्टी सिद्धिने बाटोमा लागेको विश्लेषकहरू बताउँछन् । ‘ठूलो शक्ति परिचालन गरे पनि कांग्रेसले चुनाव हार्ने अवस्था देखियो । उपचुनाव २०८४ सालको चुनावको परिणामको पूर्वसंकेत भएकाले ठूलो इस्यु आएको हो । कांग्रेसमा करेक्सन चाहिन्छ । यसैगरी अघि बढ्छु भन्ने हो भने कांग्रेसलाई गाह्रो छ,’ राजनीतिक विश्लेषक डा गोविन्दमानसिंह कार्कीले शिलापत्रसँग भने ।

कांग्रेसका आन्तरिक लोकतन्त्र कमजोर हुँदै गएकाले नसुध्रिए पार्टी विघटनतिर जाने उनको विश्लेषण छ । कार्की भन्छन्, ‘लोकतान्त्रिक अभ्यास गर्दैन । टीका लगाएर भ्रातृ संगठनको नेतृत्व छान्छ, गठबन्धन गरेर सिध्दिन लागेको पार्टीलाई अघि बढाएर प्रधानमन्त्री र मन्त्री बन्ने सोच राख्छ, युवा पंक्तिलाई बेवास्ता गर्छ भने कांग्रेस पार्टी विघटन हुन्छ ।’

कांग्रेस सच्चिने अन्तिम अवसर

वाग्लेको जितले कांग्रेसलाई सच्याउने अवसर प्रदान गरेको भन्न पनि सकिन्छ । कांग्रेसका केही युवा नेताहरू कांग्रेस सच्चिने अन्तिम अवसर भएको बताउँछन् । शिलापत्रसँगको कुराकानीमा कांग्रेसनेता डिल्लीराम सुवेदीले भने, 'अहिलेको मतपरिणामले पुराना पार्टीलाई सच्चिने अवसर दिएको छ र यो कांग्रेसको आत्मसमीक्षा गर्ने अन्तिम अवसर हो भनेर बुझ्दा पनि हुन्छ । अर्थात्, मंसिरपछिको पार्टी गतिविधि र सामाजिक आर्थिक रूपमा जटिल अवस्था बनेको प्रतिबिम्ब हो ।'

सुवेदी अगाडि भन्छन्, ‘आरोप प्रत्यारोपमा उत्रने परम्परागत शैली पछ्याउँछाैँ कि गम्भीर आत्मसमीक्षा गर्न थाल्छौँ, दुईवटा अवसर छन् । आरोपमा उत्रियौँ भने सकिने बाटोमा जान्छौँ । आत्मसमीक्षा गर्‍याैँ भने सुध्रने बाटोमा जान्छौँ ।’

संगठन होइन, ह्वीमको मत

अघिल्लाे निर्वाचनमा रास्वपाले झण्डै ६ हजार मत ल्याएकाे थियाे । त्यसमा जाेशी समूहकाे त्यति नै मतबाहेक वाग्लेकाे अर्काे जनाधार देखिँदैन । तर, चुनावी सरगर्मी बढ्दै जाँदा वाग्ले रास्वपाकाे उम्मेदवार कम, कांग्रेसको बागी उम्मेदवार ज्यादा देखिए । अनि, कांग्रेस गढ भत्काउने अवसर पनि वाग्लेमै देख्यो एमालेले । रास्वपाको संगठन नभएको तनहुँमा फराकिलो मत ल्याउनु वाग्लेले खडा गरेकाे माहौल पनि हो । उपचुनावको चर्चा हुँदै गर्दा वस्तुस्थिति बुझ्न वाग्ले तनहुँ पुगेका थिए । रास्वपासँग समानान्तर छलफल गरेका वाग्लेले वस्तुस्थिति बुझेपछि कांग्रेस छाडेका थिए ।

गत मंसिरमा रास्वपाले २० सिट जित्दा संगठन भर्खर ६ महिना पुग्दै थियाे । गाउँसम्म पार्टीकाे सांगठनिक जरा पुगिसकेकाे थिएन । उपचुनावसम्म पनि रास्वपाको संगठन खासै संगठित र बलियो देखिँदैन । डिजिटल रूपमा सदस्यता वितरण गरिरहेको याे पार्टीले चुनावी क्याम्पियन पनि सामाजिक सञ्जाल र डिजिटल माध्यमबाटै गरेकाे थियाे ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, वैशाख ११, २०८० १३:३२