उपेन्द्र, रवि र स्वर्णिमको हार/जितले फेर्नसक्छ राजनीतिको कोर्स

A+ A A-

नागरिकता प्रकरणमा निर्वाचित सांसद राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सभापति दोषी ठहर भएपछि रिक्त भएको चितवन २, राष्ट्रपति निर्वाचित भएपछि रामचन्द्र पौडेलले छोडेको तनहुँ १ र उपराष्ट्रपति निर्वाचित भएपछि रामसहायप्रसाद यादवले छोडेको बारा २ मा १० वैशाखमा हुने उपचुनावको प्रचारप्रसार सकिएको छ ।

आमनिर्वाचनकै झल्को दिनेगरी दलहरू चुनावी मैदानमा उत्रिएका छन् । बिहीबार मात्र सत्ता गठबन्धनले बारा २ र चितवन २ मा चुनावी सभा गर्‍यो जहाँ बहालवाला प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र पूर्वप्रधानमन्त्रीहरू शेरबहादुर देउवा र माधवकुमार नेपाल सहभागी भए । उता राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले चितवनमा शक्ति केन्द्रित गरेर बिहीबार चुनावी सभा गर्दा नेकपा एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बारा २ को चुनावी सभामा पुगे ।

उपनिर्वाचन नै आमनिर्वाचन जस्तो

उपनिर्वाचन आमनिर्वाचनमा निर्वाचित सांसदले कुनै कारणले पद त्याग्नु परे वा मृत्यु हुने रिक्तस्थान पुर्तिका लागि हो । त्यसैले उपनिर्वाचन त्यस क्षेत्रबाहेक अन्य क्षेत्रमा त्यति चासोको विषय सामान्यतया बन्दैन । तर, योपटक दृष्य फरक छ । अहिले दलहरूका गतिविधि हेर्ने हो भने यो सामान्य उपनिर्वाचन मात्र होइन जस्तो बनेको छ । अथवा यो उपचुनावले आमनिर्वाचन जत्तिकै महत्व पाएको छ । मौसमसँगै राजनीतिक गर्मी पनि मज्जाले बढेको छ । संयोग अहिले चुनाव हुने तीनवटै क्षेत्र मौसमी रूपले नै गर्मी हुने क्षेत्र हुन्, त्यसमाथि उम्मेदवार र ४ मंसिरमा निर्वाचित भएका सांसदहरूको ओजका कारण पनि राजनीतिक पारा बढेको हो ।

चितवन २ रास्वपा सभापति रवि लामिछाने निर्वाचित भएर पनि उनले पद गुमाउँदा फेरि चुनाव हुन लागेको क्षेत्र हो । ४ मंसिरको चुनावको सबैभन्दा सप्रराइज प्याकेज बनेका थिए लामिछाने । विपक्षी उम्मेदवारभन्दा ३४ हजार बढी मतान्तरले विजयी भएका उनी पार्टी स्थापना गरेको ६ महिनामै पार्टीलाई राष्ट्रिय पार्टी बनाउन सफल भएका थिए । यो कुनै सिनेमामा देखाइने अलौकिक चमत्कारभन्दा कम थिएन ।

तनहुँ १ बाट निर्वाचित कांग्रेसका वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल राष्ट्रपति निर्वाचित भएकाले यो क्षेत्रको पनि महत्व कम थिएन, छैन । त्यसमाथि कांग्रेसमै रहेर राष्ट्रव्यापी पहिचान बनाएका अर्थविद् डा. स्वर्णिम वाग्ले रास्वपाबाट उम्मेदवार बनेपछि यो क्षेत्रको राजनीतिक पारा पनि ह्वात्तै बढ्यो ।

उता ४ मंसिरको चुनावमा हार व्यहोरेर रन्थनीयका मधेश आन्दोलनका नेतृत्वकर्ता जनता समाजवादी पार्टीका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले उपचुनावमार्फत संसद छिर्ने सुरक्षित देखेको क्षेत्र हो, बारा २ । त्यसैले उनले ४ मंसिरको चुनावमा एमालेसँग बनेको गठबन्धनलाई त्यागेर वर्तमान सत्ता गठबन्धलाई अँगाल्दै बारा २ बाट निर्वाचित आफ्ना पार्टीका नेता रामसहायप्रसाद यादवलाई उपराष्ट्रपति बनाएर क्षेत्र खाली गराए ।

यसरी तीन क्षेत्रका यी फरक फरक आयामले पनि यो उपनिर्वाचनलाई आमनिर्वाचनकै अवस्थामा पुर्‍याइदिएको हो । वर्तमान सत्ता गठबन्धनले यो उपचुनावलाई कसरी लिएको छ भन्ने हेर्न वहालवाला प्रधानमन्त्री प्रचण्डले पूर्वप्रधानमन्त्रीको दलबलसहित गरेको चुनावी सभाले देखाउँछ ।

रविलाई लहर कायम राख्नुपर्ने चुनौती

४ मंसिरको चुनावमा सबैलाई चकित पार्नेगरी संसद पुगेको पार्टी रास्वपाका सभापति रवि लामिछाने नागरिकता प्रकणमा दोषी ठहर हुँदा उनले उपप्रधानमन्त्री तथा गृहमन्त्री पद मात्र गुमाएनन् निर्वाचित भएको सांसद पद पनि गुमाए । उनी ४ मंसिरमै निर्वाचित भएको चितवन २ मा फेरि जित्नेगरी उम्मेदवार बनेका छन् । ४ मंसिरमा रास्वपाप्रति अच्चम्मको जनलहर देखिएको थियो ।

अहिलेको उपचुनावमा पनि त्यही जनलहरलाई जोगाएर चुनाव जित्नुपर्ने चुनौती लामिछानेमाथि छ । सञ्चारकर्मी हुँदा देशको नेतृत्व गरिरहेका राजनीतिक दल र तीन दलका नेतामाथि प्रश्न उठाउँदा वाहीवाही पाएर राजनीतिमा आएका लामिछाने अहिले आफैँ नेता बनेर प्रश्नको सामना गरिरहेका छन् । नयाँ स्वाद खोजिरहेका मतदाताका लागि ४ मंसिरमा उत्तम विकल्प बनेका उनी अहिले फेरिएको स्वाद तर पुरानै नाराका साथ मैदानमा छन् ।

नागरिकता प्रकरणको मुद्दा चलिरहेका बेला तालुकदार मन्त्रालय गृह लिएर सो विषय सामसुम पार्न खोजेको आरोप उनीमाथि छ, जसको उनले जस्टिफाइ हुनेगरी जवाफ दिन सकेका छैनन् । बरु आफूलाई काम गर्न नदिइएको भन्दै अब गृहमन्त्री मात्र होइन, प्रधानमन्त्री नै हुन्छु भनेर चुनावमा गएका छन् ।

१० वैशाखमा हुने चुनावमा चितवन २ बाट उनी निर्वाचित भए उनले आफ्नो पार्टी र आफूप्रतिको जनलहर यथावत रहेको मात्र प्रमाणित गर्नेछैनन्, संसदमा झन ठूलो आवाज बोल्नेछन् । जसले अहिलेको सत्तासमीकरणमै फेरबदल ल्याइदिन सक्छ । होइन, उनी पराजित भए ४ मंसिरको हावा फुस्किएको सन्देश जाने छ । संसदको चौथो ठूलो दलका सभापति नै संसद बाहिर हुनेछन् । र उनको आवाज बुलन्द होइन सुसुप्त हुनेछ । यस्तो अवस्थामा कांग्रेस, एमाले, माओवादी केन्द्र जस्ता दलहरूले आफूमाथि जनताको विश्वास फर्काएको सन्देश जानेछ ।

चितवन २ मा अहिले रविलाई कांग्रेसका पूर्व जिल्ला सभापति जीतनारायण श्रेष्ठ र एमालेका जिल्ला अध्यक्ष रामप्रसाद न्यौपानेले चुनौती दिइरहेका छन् । श्रेष्ठलाई सत्ता गठबन्धनको माओवादी र नेकपा एसको पनि समर्थन । श्रेष्ठ वा न्यौपानेको जितले नयाँ दलबाट बढारिन्छौँ कि भन्ने मनोविज्ञानमा रहेका कांग्रेस र एमालेलाई संजीवनी बुटीको काम गर्नेछ ।

स्वर्णिमका कारण चर्चामा तनहुँ १

जुन क्षेत्रबाट निर्वाचित व्यक्ति देशकै राष्ट्रपति बने त्यो क्षेत्र आफैँमा चर्चित र महत्वपूर्ण हुने नै भयो । त्यसमाथि अर्थविद्का रुपमा चर्चित पात्र डा. स्वर्णिम वाग्ले रास्वपाबाट उम्मेदवार बनेपछि तनहुँ १ को राजनीतिक पारा निकै बढेको छ । उनकै भाषामा अवसर नपाएपछि उनले कांग्रेसमा विद्रोह गरेका हुन् । त्यसैले यहाँको चुनावी परिणामले कसैलाई सबैभन्दा धेरै प्रभावित पार्छ भने त्यो कांग्रेसलाई हो ।

कांग्रेस उम्मेदवार गोविन्दराज भट्टराई निर्वाचित भए उसले आफ्नो पकड मतदातामा कायम रहेको प्रमाणित गर्नेछ भने स्वर्णिम निर्वाचित भए उसले संसदमा एक सिट मात्र गुमाउने छैन अवसर नपाएको भन्दै कांग्रेसमा विद्रोह गर्न नसकी बसिहरेका नेताहरूलाई बाटो खोलिदिने छ । रामचन्द्र पौडेलका कारण अवसर नपाएका गोविन्दराज भट्टराईका लागि यो एक राजनीतिक झट्का बन्ने छ ।

यो क्षेत्रमा एमालेले नेपाल प्रहरीका पूर्वआईजीपी सर्वेन्द्र खनाललाई उम्मेदवार बनाएको छ । उनी सके चुनाव जित्ने नसके भविष्यका लागि निर्वाचन क्षेत्र सुरक्षित गर्ने रणनीतिका साथ मैदानमा उत्रिएका छन् । ४ मंसिरमा काठमाडौं ६ बाट पराजित खनाल तनहुँ १ लाई आफ्नो राजनीतिक कर्मभूमि बनाउने स्पष्ट योजनाका साथ अगाडि बढेका छन् ।

इतिहासकै संकटपूर्ण अवस्थामा उपेन्द्र

जसपा अध्यक्ष उपेन्द्र यादव बारा २ मा उम्मेदवार बनेको यदि कसैलाई बिजेको छ भने त्यो जनमत पार्टीका अध्यक्ष सीके राउतलाई हो । मधेश आन्दोलनको नेतृत्व गरेर तराई मधेश राजनीतिक पहुँच बनाएका यादव उनी राउतसँग ४ मंसिरमा सप्तरी २ मा पराजित भए । भलै त्यतिबेला यादवले एमालेसँग मिल्दा सहज जित निकाल्ने अपेक्षा गरेका थिए । तर, मधेश राजनीतिमा उपेन्द्रका लागि नयाँ चुनौती बनेका आएका राउतले भारी मतान्तरले पराजित गरिदिए ।

चुनाव हारेपछि राजनीतिक संकटमा पुगेका यादवले उपचुनावबाट भए पनि संसद छिर्ने उपाय खोजी गर्दा फेला पारे बारा २ । बारा २ जसपाले जितेको मात्र क्षेत्र होइन, जातीय समीकरण पनि यादवकै पक्षमा भएको क्षेत्र हो । त्यसैले रामसहायप्रसाद यादवलाई उपराष्ट्रपति बनाउने र आफू सो क्षेत्रमा उपनिर्वाचनमार्फत संसद छिने रोडम्यापका साथ उनी कांग्रेस माओवादीको गठबन्धनमा सहभागी भए । र योजनाअनुसारै आफ्ना पार्टीबाट रामसहायप्रसादलाई उपराष्ट्रपति बनाए, सत्ता गठबन्धनको समर्थनमा बारा २ मा उम्मेदवार पनि बने ।

यादवको यो योजना बुझेका र आफ्नो प्रतिस्पर्धी ठानेका राउत जसपा सत्ता गठबन्धनमा सहभागी भएसँगै आफ्ना पार्टीका मन्त्रीलाई फिर्ता बोलाएर चुनावको तयारीमा जु्टिहाले । उपेन्द्रलाई पराजित गर्न सक्ने सम्भावित व्यक्तिको खोजीका गर्दा माओवादीका शिवचन्द्र कुशहवा फेला पारे । अहिले उनै कुशहवा यादवका लागि ठूलो तगारो बनेर उभिएका छन् । मधेश राजनीतिमा वर्चस्वको लडाईंमा रहेका यादव र राउतको भविष्य थोरैबहुत यहाँको चुनावी परिणामले निर्धारण गर्नेछ ।

लगातार ओरालो लागिरहेको उपेन्द्र यादव राजनीति अहिले पनि पराजित भए सम्हाल्न नसकिने गरी भासिने छ । र नयाँ शक्तिका रुपमा उदाउने छ जनमत पार्टी ।

बारा २ मा रास्वपाले पनि जरा गाड्ने प्रयास गरिरहेको छ । यहाँबाट नेपाल प्रहरीका पूर्व डीआईजी रमेश खरेल उम्मेदवार छन् । उनी पनि ४ मंसिरको चुनावमा काठमाडौं १ बाट पराजित भएका उम्मेदवार हुन् । रवि लामिछानेको लहरलाई क्यास गर्दै राजनीतिमा उदाउने उनको सपना कति पूरा हुन्छ त्यो चुनावी परिणमले देखाउने छ ।

यस्तै यहाँ एमालेले पुरुषोत्तम पौडेललाई उम्मेदवार बनाएको छ । एमालेको रणनीति अरु चर्चित पात्रको लडाईंमा बीचबाट जित निकाल्ने हो ।

कांग्रेसका दुई महामन्त्रीको काँधमा बोक्न नसकिने भारी

नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री गगन थापा र विश्वप्रकाश शर्मा पछिल्लो पुस्ताका नेतामध्ये सबैभन्दा चर्चित र आकर्षित व्यक्तित्व भएका नेता हुन् । गगन थापाको राजनीतिक प्रगतिमा विपक्षीहरू पनि आकर्षित हुन्छन् । कांग्रेसभित्र यी दुवै नेताले राम्रै राजनीतिक फड्को मारेका छन् । र कांग्रेसले विपक्षीलाई देखाउने नेता पनि यी दुई हुन् ।

कांग्रेसको मुहार बने पनि गगन–विश्व कांग्रेसको निर्णयकर्ता भने होइनन् । उनीहरू पार्टीभित्रका विपक्षी हुन् । त्यसैले यी दुवै नेताका विरोधी कांग्रेसमा पनि प्रसस्तै छन् । कुनै मौका पाए कांग्रेसभित्र यी दुईको आलोचना गर्न कोही पनि चुक्दैनन् । तर यहीबीचमा कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाले यी दुई नेतालाई उपचिर्वाचनको कमाण्डर बनाएर खटाएका छन् । उपनिर्वाचन हुने तीनमध्ये दुई क्षेत्रमा कांग्रेसका उम्मेदवार छन् ।

थापा तनहुँ १ का कमाण्डर हुन भने शर्मा चितवन २ का । यी दुई क्षेत्रमा मात्र कांग्रेसका उम्मेदवार छन् । आफ्ना पार्टीका उम्मेदवारलाई जिताएर काठमाडौं फर्किए यी नेताहरूको वाहीवाही पाउनेछन् । तर, पराजित भए... ।

तनहुँमा गोविन्दराज भट्टराई र चितवनमा जीतनारायण श्रेष्ठलाई जिताउन नसके कांग्रेसभित्रै गगन–विश्वको आलोचना बढ्ने छ । र यी दुवै क्षेत्रमा टफ कम्पिटिस छ ।

४ मंसिरको चुनावमा रास्वपालाई सहयोग गरेको आरोप गगनमाथि छ । कांग्रेसभित्रैबाट लागेको सो आरोप अहिले उनले अस्तिसम्म आफैँसँग रहेका स्वर्णिमलाई पराजित गरेर गगनले चिर्नुपर्ने छ । नत्र उनीमाथि आरोप लगाउनेहरूलाई थप बल पुग्नेछ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, वैशाख ७, २०८० २०:३६