लुम्बिनीमा पर्यटककाे बसाइ लम्ब्याउने याेजना खै ?

A+ A A-

यस वर्ष जुलाई महिनासम्म ९ लाख ६० हजार २ सय ६० जनाले शान्तिका अग्रदूत गौतम बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनीको भ्रमण गरेका छन् । यसरी लुम्बिनी भ्रमण गर्नेमा नेपाली ७ लाख ६३ हजार ४ सय ३१ जना, भारतीय १ लाख १० हजार २ सय ९८ जना रहेका छन् । राहदानीवाहक विदेशी ८६ हजार ५ सय ३१ जना छन् ।

अर्थात् गत वर्षभन्दा लुम्बिनी भ्रमण गर्नेको संख्या करिब १० प्रतिशतले वृद्धि भएको छ । गत वर्ष यसै अवधिमा ९ लाख २६ हजार ३ सय ९९ जनाले लुम्बिनी अवलोकन गरेका थिए ।

यद्यपि, यो वद्धि सन्तोजनक भने नभएको अभियान्ताहरु बताउँछन् ।

बसाइ लम्ब्याउने योजना छैन

लुम्बिनीमा आउने पर्यटकको बसाइ लम्ब्याउन नसक्दा पर्यटन विकासले फड्को मार्न नसकेको यहाँका बुद्धिजीवी बताउँछन् ।

लुम्बिनीलाई वनभोजस्थल र सेल्फी स्पटको रुपमा प्रयोग भइरहेको छ । यसरी मनपरी लिइने सेल्फीले यसको आध्यात्मिक महत्त्व गुम्दै गएकोमा सरोकारवालाहरुले चिन्ता व्यक्त गर्न थालेका छन् ।

आध्यात्मिक क्रियाकलाप हुने स्थानमा अन्य क्रियाकलाप बढ्दै गएकोले लुम्बिनी कस्तो गन्तव्य हुने भन्नेमै प्रश्न उब्जिएको छ । पर्यटन व्यवसायीहरुका भनाइमा संघीय सरकारसँगै प्रदेश र स्थानीय सरकार नै लुम्बिनीलाई कस्तो बनाइ अघि बढाउने भन्नेबारे अस्पष्ट छन् । ‘लुम्बिनीलाई कस्तो बनाउने भन्नेबारे भिजन र मिसनमा कोही पनि गम्भीर देखिँदैनन्,’ पर्यटन व्यवसायी हेम विष्टले भने, ‘बाहिर देख्दा प्राथमिकतामा देखिए पनि भित्री पाटो त्यस्तो छैन् ।’

त्यसै पनि लुम्बिनीमा आउने तेस्रो मुलुकका पर्यटकलाई भुलाउने वातावरण छैन । जसका कारण उनीहरुको बसाइ र उनीहरुले खर्च गर्ने रकम ज्यादै न्यून रहेको लुम्बिनीका होटेल व्यवसायीहरु बताउँछन् । ‘पर्यटकलाई भुलाउने केही पनि यहाँ छैन,’ होटल तथा रेष्टुरेन्ट व्यवसायी संघ रुपन्देहीका अध्यक्ष समुन्द्र जिसीले भने, ‘सबै तहले यसमा गम्भीर हुन जरुरी छ ।’

पर्यटक बस्दै बस्दैनन् लुम्बिनीमा

राहदानी (पासपोर्ट)वाहक पर्यटकहरुको लुम्बिनी बसाइ यसअघि औसतमा १ दशमलव ४४ दिन बढेर अहिले १ दशमलव ८८ दिन पुगेको छ । उनीहरुले खर्च गर्ने रकम पनि औसतमा ८८ अमेरिकी डलर मात्र रहेको छ । यसको तुलनमा मुस्लिम धार्मिक क्षेत्र मक्कामा पर्यटकको औसत बसाइ २३ दिन र खर्च ८ सय ८५ युएस डलर रहेको अध्ययनहरुले देखाएका छन् ।

मुस्लिम धर्मावलम्बीहरुको आस्थाको केन्द्र मक्काकै हाराहारीमा बौद्ध अनुयायीहरुको आस्थाको केन्द्र लुम्बिनीलाई आध्यात्मिक पर्यटकीय केन्द्रको रुपमा विकसित गर्न सकिन्छ । तर, सरकारले गम्भीर नभइदिँदा लुम्बिनी केवल मनोरन्जन गर्ने थलोका रुपमा परिणत हुन पुगेको लुम्बिनी होटल एसोसिएसन अफ नेपालका अध्यक्ष गोविन्द ज्ञवालीले बताए ।

पछिल्लो पाँच वर्षको तथ्याङ्क हेर्दा लुम्बिनीमा उल्लेखित रुपमा पर्यटक बढेको भनेर सन्तोष गर्ने अवस्था छैन । त्यसमा पनि विदेशी पर्यटकहरुको संख्या निकै न्यून देखिन्छ ।

प्रदेश ५ सरकारले लुम्बिनी भ्रमण वर्ष २०७६ मनाइरहेको छ भने संघीय सरकारले लुम्बिनीलाई लक्षित गरी नेपाल भ्रमण वर्ष २०२० मनाउने तयारी गरिरहेको छ । प्रदेश ५ को सरकारले सञ् चालन गरेको भ्रमण वर्षलाई लक्षित गरी पर्यटकहरु लोभ्याउने कुनै विशेष कार्यक्रम नै छैनन् ।

साथै लुम्बिनीमा नियमित रुपमा हुँदै आएका कार्यक्रममात्रै सञ्चालनमा छन् । यसअघि लुम्बिनीमा लामा पूजा, मोलम पूजालगायतका आध्यात्मिक गतिविधि हुँदै आएकोमा अहिले त्यस्ता पूजाहरु भारततर्फ सरेको छ ।

गत वर्ष भएको त्रिपिटक च्यान्टिङ्ग र वार्षिक रुपमा हुने बुद्ध जयन्तीका कारण पर्यटकको बसाइ केही लम्बिएको थियो । त्यसैले पनि मासिक रुपमा यस्ता धार्मिक तथा आध्यात्मिक कार्यक्रमहरु आवश्यक रहेकोतर्फ सामाजिक अगुवाहरुले जोड दिँदै आएका छन् ।

पर्यटकको बसाइ लम्बाउन गन्तव्य व्यवस्थापनमा पनि जोड दिनुपर्ने देखिन्छ । लुम्बिनीमा गर्मीयाममा पर्यटकको आगमन ज्यादै न्यून हुने हँुदा यसको व्यवस्थापन गर्नुपर्ने, पूर्वाधारहरुको विकास, दक्ष जनशक्तिका साथै सरकारी नीति पनि स्पष्ट हुनुपर्ने लुम्बिनी विकास कोषका सूचना अधिकारी हरिध्वज राई बताउँछन् ।लुम्बिनीमा राहदानीवाहक पर्यटकको आगमन बढाउन लुम्बिनीमा आध्यात्मिक गतिविधि बाक्लो बनाउने केही प्रयास नभएको भने होइन । त्रिपिटक च्यान्टिङ्ग, फूल मून प्रेयर, दैनिक दीप प्रज्वलनलगायतका गतिविधि भएकै हुन् । यद्यपि, यो नै पर्याप्त देखिँदैन ।

शान्तिगामी बौद्ध अनुयायीहरुको मुख्य आस्थाको केन्द्र लुम्बिनीको समग्र विकासमा प्रदेश सरकारका साथै संघीय सरकारले पनि गम्भीर भएर काम गर्नुपर्नेमा यस क्षेत्रका बुद्धिजीवीहरुले जोड दिएका छन् ।