२०७९ सालः नागरिक स्वास्थ्य हेपिएको वर्ष

डेंगी महामारीकाे बेला टेकु अस्पतालमा लाइन लागेका सेवाग्राही । फाइल तस्वीर

A+ A A-

२०७९ सालमा सरकारको हेपाइमा सबैभन्दा धेरै स्वास्थ्य क्षेत्र पर्‍यो । न स्वास्थ्य मन्त्रालयले गतिलो नेतृत्व पायो, न सर्वसाधारणले महामारीमा उचित औषधोपचार नै पाए ।

वर्षभरि नै मन्त्रालय नेतृत्वको हिसाबले अस्थिर रह्यो । अहिले पनि डेढ महिनादेखि मन्त्रालय मन्त्रीविहीन नै छ । २०७९ सालमा मात्रै मन्त्रालयमा ६ जना मन्त्री र राज्यमन्त्री बने । वर्षको सुरुवातीमा नेकपा एकीकृत समाजवादीका विरोध खतिवडा मन्त्री र सोही पार्टीका भवानीप्रसाद खापुङ राज्यमन्त्री थिए ।

तर, वर्ष सुरु भएको केही महिनामै खतिवडाले मन्त्री पद गुमाए । अनि, १३ असारमा राज्यमन्त्री रहेका खापुङले मन्त्रालयको नेतृत्व पाए । नेकपा एकीकृत समाजवादीकै हीराचन्द्र केसी राज्यमन्त्री बने ।

४ मंसिरको चुनावपछि ३ माघमा नेकपा एमालेका पदम गिरी मन्त्री भएसँगै राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीकी डा. तोसिमा कार्की राज्यमन्त्री भइन् । यीमध्ये पदम गिरी र डा. तोसिमा कार्कीले सबैभन्दा कम समय मन्त्रालयमा काम गर्ने मौका पाए ।

तत्कालीन मन्त्री गिरी र कार्कीले राजीनामा बुझाएदेखि मन्त्रालय मन्त्रीविहीन बनेको छ । यो वर्ष सबैभन्दा लामो समय मन्त्रालयको जिम्मेवारी सम्हाल्ने मौका तत्कालीन मन्त्री खापुङले पाए । उनले गएको साउनदेखि पुस १२ गतेसम्म मन्त्रालयको जिम्मेवारी सम्हालेका थिए । लामो समयसम्म मन्त्रालयमा रहे पनि खापुङले स्वास्थ्यमा राम्रो काम भने गर्न सकेनन् ।

नागरिक स्वास्थ्यमा खेलवाड

खापुङले मन्त्रालयको जिम्मेवारी सम्हाल्दै गर्दा उपत्यकासहित विभिन्न ठाउँमा हैजा फैलिरहेको थियो । जेठमा डिल्लीबजारबाट सुरु भएको हैजाले उपत्यका र आसपासका जिल्लाहरूमा फैलायो । उपत्यका नै त्रसित हुँदा पनि मन्त्रालय भने मौनजस्तै थियो । त्यतिबेला हैजा नियन्त्रणका लागि सरकालाई चुनौती थपिरहेको थियो । त्यही बेला थप चुनौती थपियो, डेंगी ।

डेंगी नेपालको चितवनमा सन् २००४ मा एक विदेशी नागरिकमा पहिलोपटक देखिएको थियो । त्यसयता फाटफुट देखिने गरे पनि सबैभन्दा धेरै सन् २०१९ मा संक्रमण भएको पाइएको थियो । तर, २०७९ सालमा डेंगीको संक्रमण र मृत्युदर सबैभन्दा उच्च रह्यो । यो वर्ष प्रकोपको रूपमा फैलिएको डेंगीका कारण ५४ हजार ७८३ जना संक्रमित भए भने ८८ जनाको मृत्यु भयो । र, यही वर्षदेखि डेंगी ७७ वटै जिल्लामा पुग्यो ।

डेंगीका बिरामीको संख्या दिनानुदिन बढ्दै जाँदा सरकारले यसको रोकथामका लागि खासै चासो भने देखाएन । मन्त्री खापुङले डेंगी नियन्त्रणका लागि प्रभावकारी मानिएको लामखुट्टेको लार्भा खोज्ने र नष्ट गर्ने अर्थात् खोज तथा नष्ट अभियानलाई बेवास्ता गर्दा डेंगु नियन्त्रणमा उनी चुके । हैजा, कोरोना र डेंगीको प्रकोप फैलिरहँदा तत्कालीन मन्त्री खापुङ चुपचाप बसिरहे । यो बेला उनको व्यापक आलोचनासमेत भएको थियो ।

चिसो बढ्दै जाँदा संख्यात्मक रूपमा कमी देखिएको डेंगीको संक्रमण फेरि उकालो लाग्न थालेको छ । प्राथमिक स्वास्थ्यलाई ख्याल गर्नुपर्छ भन्ने कुरा हामीलाई कोभिड–१९ महामारीले नसिकाएको पनि होइन । तर, मन्त्रालयले त्यसलाई लागू भने गर्न सकेन ।

डेंगीसँगै फेरि कोभिडको डर

२०७९ सालको सुरुवाततिर डेंगीसँगै कोभिड–१९ को नयाँ भेरियन्ट बीएन.५ को संक्रमणको डर फैलिएको थियो । नयाँ भेरियन्ट देखा परे पनि त्यो बेला कोरोना भाइरस अघिल्लो वर्षजस्तो घातक भने देखिएन । लामो समयसम्म शून्यमा झरेको कोरोना भाइरसको संक्रमण चैतको दोस्रो सातायता उकालो लाग्न थालेको छ । कोरोना संक्रमणका कारण हालसम्म दुई जनाको मृत्युसमेत भइसकेको छ । एक हप्ताअगाडि मन्त्रालयले विज्ञप्ति जारी गर्दै नेपालमा ओमिक्रोनका नौवटा सब–भेरियन्ट पुष्टि भएको समेत जानकारी गराएको थियो ।

कोरोना भाइरसको संक्रमण र डेंगी संक्रमण बढ्दै गर्दा सरकारको चासोमा अझै पनि स्वास्थ्य पर्न सकेको छैन । मन्त्रीविहीन छ, मन्त्रायल अझै पनि । नयाँ वर्ष सुरु भएसँगै देशमा नयाँ आशाको किरण छरिदिएको छ ।

अघिल्लो वर्ष नेपालले सामना गर्नुपरेको हैजा, डेंगीलगायत अन्य सरुवा रोगको कष्टकर परिस्थिति यो वर्ष टर्नेमा धेरैले विश्वास लिएका छन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत ३०, २०७९ १६:५३