कानुनको अज्ञानता क्षम्य हुँदैन

A+ A A-

मानिस एउटा यस्तो प्राणी हो, जसलाई समाजबिना कल्पना गर्न सकिँदैन । समाजमा रहनका लागि नै उसलाई कानुन आवश्यक पर्छ । कानुन एउटा बन्धन पनि हो, जसको पालना नगर्दा दण्ड हुन्छ । कानुनले नै समाज र मानिसलाई कानुनको दायरामा ल्याउँछ ।

कानुनी राज्यमा रहेकाले पनि हामीले कानुनको पालना गर्नु हाम्रो कर्तव्य हो । कानुन नै नहुने हो भने हाम्रो जीवन 'लगामबिनाको घोडा' जस्तै हुन्छ । र, जसले जसलाई जे गरे पनि कसैले कसैलाई केही मतलब नै हुने थिएन । त्यसैले त हाम्रो जनावरको भन्दा फरक सोच र समाज छ ।

कतिपय मानिसलाई कानुनका बारेमा सामान्य ज्ञान पनि छैन । त्यस्तै, न्याय र कानुनी सेवामा सहज पहुँच पनि पुग्न सकेको छैन । तर, उनीहरूमा ज्ञान नहुनु र पहुँच नपुग्नुमा उनीहरूको कमजोरी भने होइन । राज्यले आफ्ना नागरिकलाई कानुनको सामान्य ज्ञान दिनुपर्छ, यो राज्यको कर्तव्य नै हो । तर, यसो हुन नसक्नु पनि राज्यको ठूलो कमजोरी हो ।

राज्य सञ्चालनको महत्त्वपूर्ण आधार भनेकै कानुन हो, जसले सबै जनतालाई एउटै परिधिमा बाँधेर राख्छ, देश र समाजमा शान्ति कायम हुन्छ । कानुनबिना देश र समाजको कल्पना पनि गर्न सकिन्न । र त हामीले कानुनको कुरा गर्छौं ।

मानौँ, तपाईंको परिवारमा छ जना सद्स्य हुनुहुन्छ । तपाईंले चिन्ने प्रत्येक सदस्यको फरकफरक परिचय छ । आदर सम्मान गर्ने तरिका आफ्नो उमेरअनुसार फरकफरक छ । तपाईंलाई बुझाउने, सम्झाउने र सही र गतल छुट्याउन सहयोग गर्ने कार्यमा प्रत्येक सदस्यको भूमिका रहेको हुन्छ । बालबालिका भए अभिवावकले किन यति समयसम्म नसुतेको, किन खाना नखाएको, किन नपढेको भनेर प्रश्न सोध्नुहुन्छ । यो भनेको अभिभावकको कर्तव्य हो ।

कुनै मानिसले तपाईंको सुमुदायमा झगडा गर्दै अपशब्द बोल्यो तर उसले तपाईंलाई केही भनेन । त्यसरी झगडा गर्न र अपशब्द बोल्नका लागि ऊ आफूलाई स्वतन्त्र ठान्छ भने उसलाई कानुनको दायरामा ल्याउनुपर्छ ।

कहिलेकाहीँ छोराछोरीले तपाईंलाई किन घरमा ढिलो आउनुभयो 'बाबा' 'आमा' भनेर सोध्नुहुन्छ ? 'घरमा छिटो आउनुपर्दैन' भनेर सोध्नुहुन्छ भने त्यो छोराछोरीको कर्तव्य हो । त्यसैले त तपाईंको परिवार चलेको छ । कुनै गल्ती गर्दा मनमा डर पलाउँछ । र त तपाईं सजक हुनुहुन्छ । त्यसैले तपाईंको परिवार सुन्दर छ, एकअर्कामा सम्मान छ र परिवार चलेको छ ।

कानुन पनि त्यस्तै हो, जसले सबैलाई एउटै साङ्लोमा बाँधेको छ । सबै वर्ग समुदायलाई मिलाएको छ । एकआपसमा समझदारी सहकार्य गराउनमा महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेको छ । तपाईं आफैँ सोच्नुहोस् त, कानुन नै नभएको भए के हुने थियो, तपाईंको समाजमा परिवारमा ।

एउटा कुरा सुनाउँछु । सडकमा हिँड्दै गर्दा कुकुरहरूको एकआपसमा भेट भयो भने झम्टिन जान्छन् तर मानिसहरू भेट भयो भने त्यसरी झम्टिन गएको देख्नुभएको छ ? अवश्य छैन । किनकि हामी कानुनी राज्यमा छौँ । त्यसैले हामी सबै स्वतन्त्र छौँ र आफ्नो काम गर्न पाउँछौँ । हामी चेतनशील प्राणी भएकाले पनि कानुनको पालना गर्छौं, एकअर्कालाई गलत बाटोमा जानबाट रोक्न कानुनको निर्माण गर्छौं । त्यसरी बनाइएको कानुन कसैले उल्लंघन गरे दण्डित गरिन्छ ।

कुनै मानिसले तपाईंको सुमुदायमा झगडा गर्दै अपशब्द बोल्यो तर उसले तपाईंलाई केही भनेन । त्यसरी झगडा गर्न र अपशब्द बोल्नका लागि ऊ आफूलाई स्वतन्त्र ठान्छ भने उसलाई कानुनको दायरामा ल्याउनुपर्छ । किनकि उसले तपाईं केही नगरे पनि समुदायका अन्य मानिसहरूलाई असर हुने गरी व्यवहार गरेको छ । त्यसैले ऊ कारबाहीको भागिदार हुनुपर्छ ।

मानौँ, तपाईंले कुनै काम कानुनविपरीत गर्नुभयो तर त्यसले कसैलाई पनि असर गरेको छैन । यस्तो अवस्थामा तपाईंलाई कसैप्रति अपराध गरेको छुइनँ भन्ने लाग्न पनि सक्छ । तर, तपाईंले त कानुनको उल्लंघन गर्नुभएको छ । त्यसैले तपाईं कानुनको दायरा आउनुपर्छ । तपाईं कानुनी राज्यमा हुनुहुन्छ । कानुन उल्लंघन गर्ने छुट तपाईंलाई छैन ।

कानुनले तपाईंका अधिकार सुनिश्चित गरेको छ, गर्न हुने र गर्न नहुने कामहरू छुट्याइदिएको छ । त्यसैले कानुनको ज्ञान छैन भनेर कसैले पनि सुख पाउँदैन । कुनै पनि गल्तीमा कानुनले क्षमा दिँदैन

कानुनको काम नै समाजमा शान्ति सुव्यवस्था कायम राख्ने, अराजक तत्त्वहरूलाई दण्डित गर्ने हो । त्यसैले कानुनको पालना गरौँ र सम्मान गरौँ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, चैत २८, २०७९ ०८:३५