देश निर्माणमा लगाउनुपर्ने युवा शक्तिलाई कतिञ्जेल परदेश पठाइरहने ?

A+ A A-

मानिसले आफ्ना आधारभूत सेवा सुविधाको उपलब्धताअनुसार आफ्नो बसोबास सुनिश्चि गर्ने गरेको छ । उपयुक्त जमिन, पानी, वातावरण र आफ्ना आवश्यकताहरूको परिपूर्ति हुने स्रोतसाधनको सेरोफेरोमा बसोबासको सुरुवात भएको थियो । मानिसहरू त्यस्तै सहज ठाउँमा बस्ने गरेको देखिन्छ ।

आफ्नो जन्मभूमिको माया लागे पनि आफ्ना आवश्यकताहरू पूरा नहुँदा मानिस एकै ठाउँमा अडिएर बस्न सक्दैन । स्वास्थ, शिक्षा, खानेपानी, विद्युत्, सडक, रोजगार, यातायात, सुरक्षा, विज्ञान प्रविधि र वातावरण मानिस बसोबासका आधार हुन् । यीनको व्यवस्थापन नभए बसाइँसराइ बढ्छ । यो क्रम गाउँबाट शहर र शहरबाट अन्तर्राष्ट्रियसम्म पुग्ने गरेको छ ।

नेपालको जनघनत्वलाई हेर्दा पहाडमा भन्दा तराईमा धेरै छ । असमान विकासका कारण यस्तो भएको हो । पहुँच र शक्तिका आधारमा राज्यको कोष वितरण हुँदा विकासमा अन्याय भएको छ । शक्ति, सत्ता र पहुँचको चरम दुरुपयोगका कारण अवस्था झन् दयनीय बन्दै गएको छ ।

संघीययता आए पनि केन्द्रकै प्रभाव बढी छ । जनतासँग जोडिएका महत्त्वपूर्ण कामहरू केन्द्रीय रूपमै हुँदै आएका छन् । परिवर्तन जनतासम्म पुगेको छैन । के गर्नुपर्छ भन्ने सबैलाई थाहा छ, तर उपयुक्त कार्यक्रम र योजना बन्न सकेको छैन । न मानवीय क्षमता विकासको योजना छ न आर्थिक र पूर्वाधार विकासका दिगो योजना ।

गाउँहरू रित्तिँदै गएका छन् । बाँझो जमिनले परनिर्भरता ल्याउँछ, पराश्रित बनाउँछ । यसले देशको अर्थतन्त्रलाई कमजोर बनाउँछ । जनशक्ति व्यवस्थापन नहुँदा विकासमा अवरोध पुग्छ ।

हिमाल र पहाडबाट तराईका शहर र स्वदेशबाट विदेशको बसाईसराई नरोकिए गाउँहरू सुनसान बन्छन् । हाम्रा शहरहरूमा पनि प्रतिभावान युवाहरू रहने छैनन् । यस्तै अवस्था रहिरहे जनसांख्यिक लाभको अवस्थामा रहेको हाम्रो देशमा आश्रित जनसंख्याको बाहुल्यता हुनेछ ।

नेपालले ११० भन्दा बढी देशसँग सम्झौता गरी वैदेशिक रोजगारी खुला गरेको छ । यसले हाम्रा युवाहरूलाई विदेश पठाउने ध्याउन्नमा सरकार रहेको देखाउँछ । थप देशसँग श्रम सम्झौता गर्न सरकार लागिपरेको छ ।

राजनीतिक अस्थिरताले जनतामा निराशा पैदा गरेको छ भने युवाहरूमा नकारात्मक असर परेको छ । १२ कक्षा पास हुनेबित्तिकै अध्ययन र अन्य उद्देश्यले विदेशिन चाहनेहरूको संख्या निरन्तर बढ्दो छ । बौद्धिक पलायन (ब्रेन ड्रेन) बढ्दो छ ।

उद्यौगिक क्षेत्रमा अपेक्षाकृत लगानी बढाउन सकिएको छैन । जसका कारण रोजगार सिर्जनामा असर परिरहेको छ ।

कोही किन देश त्याग्न राजी हुन्छ ? हाम्रा बौद्धिक जनशक्ति देशमै रोक्न राज्यले किन पहल नगरेको ? रोजगारी सिर्जनाको दर बढाउन किन सकिँदैन । देश निर्माणको यात्रामा दक्ष जनशक्तिलाई देश बनाउनेतर्फ लगाउने कि परदेश पठाउने ? देश बनाउने जिम्मा कसको हो, सरकार कि युवा ? यी र यस्ता प्रश्नहरूको वास्तवमै जवाफ खोज्न अब ढिला गर्नु हुँदैन ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, चैत २१, २०७९ १८:५२