खसी ब्रिकी नभएपछि छोराको शुल्क तिर्न तलहरी धितो राखेकी थिइन् कस्तुराले

A+ A A-

बाँके कोहलरपुर–२ की ४० वर्षीया कस्तुरा बुढाले माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसईई) दिने छोरा पृथीको शुल्क तिर्न तलहरी धितो राखिन् । उनका अनुसार समावेशी माध्यमिक विद्यालयमा अध्ययनरत छोराको शुल्कबापत ५ हजार ५ सय रुपैयाँ तिर्न बाँकी थियो ।

शुक्रबारदेखि एसईई भएकाले उनले बिहीबार घरमा पालेको खसी बेच्न कोहलपुर बजार निस्किइन् । तर, खसी बिक्री भएन । ‘खसी कट्यो भने कटाऊँला भनेर गएकी थिएँ । बिक्री भएन । अनि तिलहरी एक/दुई दिनलाई धितो राखेकी हुँ,’ उनले भनिन् ।

संविधानको धारा २१ को २ मा प्रत्येक नागरिकलाई राज्यबाट आधारभूत तहसम्मको शिक्षा अनिवार्य र निःशुल्क तथा माध्यमिक तहसम्मको शिक्षा निःशुल्क पाउने हक हुनेछ भनिएको छ । तर, उक्त विद्यालयले विद्यार्थीबाट शुल्क लिने गरेको पाइएको छ ।

विद्यालयका प्रधानाध्यापक चूडामणि पौडेल विद्यार्थीबाट शुल्क लिने गरेको निर्धक्कसँग स्वीकार गर्छन् । उनका अनुसार विद्यालयले कक्षा १० का विद्यार्थीबाट मासिक ४ सय र कक्षा ९ का विद्यार्थीबाट ३ सय शुल्क लिन्छ । ‘शिक्षकको दरबन्दी छैन । विद्यालय सञ्चालनका लागि सामान्य शुल्क लिएका छौँ,’ उनले भने, ‘शुल्क प्रअले लिएको होइन ।’

विद्यालयहरूले शुल्क लिइरहेकोबारे स्थानीय सरकार जानकार छ । स्थानीय सरकारले शुल्क उठाउन विद्यालयलाई मौन सहमति दिएको देखिन्छ । ‘पालिकाभित्रका विद्यालयले स्वइच्छाले शुल्क लिन्छन् । दरबन्दी हुँदैन । शिक्षकलाई तलब दिन लिएको हुन्छ । तर, शुल्क पालिकाले निर्धारण गरेको होइन,’ बैजनाथ गाउँपालिकाका शिक्षा शाखा प्रमुख विश्वराज ढकालले भने ।

उनका अनुसार १ देखि ८ कक्षासम्म भने निःशुल्क पढाइ हुन्छ । ‘माविमा मात्र शुल्क लिने गरेको छ,’ उनले भने । तिलहरी धितो राखेर शुल्क तिरेको विषयमा पालिकाले विद्यालय प्रशासनसँग कुरा गर्ने उनले बताए । ‘तिलहरी राखेर शुल्क तिर्नुपर्ने कुरा राम्रो होइन । गाउँपालिकामा यो विषयमा कुरा गर्छौं,’ उनले भने ।

जेठो छोरा अशक्त, उपचारको खाँचो

कस्तुराका जेठो छोरा नवीन शारीरिक रूपमा अशक्त छन् । अशक्त नवीन पनि यसपटक एसईई नै दिँदैछन् । अशक्त छोराको उपचार गर्न रोजगारीका लागि गत फागुनमा भारत गएका उनका श्रीमान्‌ले २० हजार रुपैयाँ पठाएका थिए । श्रीमान्‌ले पठाएको पैसा छोराको उपचार र नुनतेल किन्दैमा सकिएको गुनासो गर्छिन् कस्तुरा ।

‘जेठो छोरो अशक्त छ । मानसिक अवस्था कमजोर छ । गरिब भएकाले राम्रोसँग उपचार गर्न सकिएको छैन,’ उनले भनिन्, ‘आजको परीक्षा दियो, अर्को परीक्षा दिन सक्दिनँ भनेको छ ।’ अशक्त छोराको हकमा भने प्रवेशपत्र लिन शुल्क बुझाउनु नपरेको उनले बताइन् ।

संविधानको धारा ३१ को ३ मा अपांगता भएका र आर्थिक रूपले विपन्न नागरिकलाई कानुनबमोजिम निःशुल्क उच्च शिक्षा पाउने हक हुने भनिएको छ । तर, विपन्न कस्तुराले कान्छो छोरालाई शुल्क तिरेरै पढाएकी छिन् ।

झिकिन् तिलहरी

उनले तिलरी धितो राखेर छोराको शुल्क तिरेको खबर थाहा पाएपछि नेपालगन्जका स्थानीय पत्रकार गणेश विशु उनको घरमा पुगेका थिए । तिलहरी धितो राखेको खबर सार्वजनिक गरेपछि कस्तुराले तिलहरी झिकेर ल्याएकी छिन् । ‘भतिजीले सापटी दिएपछि तिलहरी झिकेर ल्याएँ । ब्याज बढ्छ भनेर झिकेकी हुँ,’ उनले भनिन्, ‘सुन पसलेले एक दिनको ब्याज लिनु भएन ।’