अस्मिता र पहिचानको युद्धमा अल्झिएको संसारको एक मात्र यहुदी देश

A+ A A-

तेल अभिवको मुख्य सडक मार्गमा जल्दै गरेको टायर ज्वाला बढिरहेको थियो । यसै क्रममा अस्पतालका डाक्टरहरू हडतालमा उत्रिए । प्रमुख विमानस्थाललाई बन्द गर्नुपर्‍यो मानौँ, बेन्जामिन नेतान्याहुले पूरै देशलाई ‘वेटिङ मोड’ मा राखिदिएका छन् ।

इजरायलका सडकहरूमा सोमबार अभूतपूर्व विरोध प्रदर्शन देखियाे । देशका न्यायाधीशहरूको शक्ति कम गर्ने सरकारी प्रस्तावको विरोधमा सुरु भएको विरोध शिखरमै पुग्यो ।

संकटको यस्तो स्थितिमा सबैको नजर प्रधानमन्त्री नेतान्याहुतिरै सोझिएको थियो, आखिर उनले अब कस्तो कदम चाल्लान् ?

देशको राष्ट्रिय टेलिभिजनमा राति ८ बजे आउने प्रमुख न्युज शोका बेला जब उनी लाइभ सम्बोधनका लागि आए, सुरुवातमै आफ्नो तुलना राजा सोलोमनको कथासँग गरे ।

कथामा राजालाई दुई महिलामध्ये एक बच्चाको वास्तविक बच्चा कुन हो भनेर फैसला गर्नु थियो । यसैबारे चर्चा गर्दै नेतान्याहुले न्याय व्यवस्था संशाेधन प्रस्तावमा दुई पक्षको दाबेदारीमा आफूले फैसला सुनाउन लागेको बताए । त्यसपछि उनले न्यायिक व्यवस्थामा संशाेधनलाई तत्काल संसद्को अर्को सत्रसम्म रोक्ने घोषणा गरे । साथै, संसद्का आफ्ना विरोधीतिर हात बढाउँदै उनले वार्ता र संवादको संकेत पनि दिए । उनको घोषणापछि स्थितिमा थोरै सुधार भयो । अर्कातिर विपक्षी दलले विरोधका कारण प्रधानमन्त्री झुक्नुपरेको दाबी गरे ।

विरोधी खेमा किन बाँडिए ?

नेतान्याहु सरकारको निर्णयबाट देशभित्र भइरहेको आन्दोलनसमेत दुई हिस्सामा बाँडिएको छ- विपक्षीमा रहेको ठूलो राजनीतिक दलले संसदमा प्रधानमन्त्रीको निर्णयलाई सावधानीपूर्वक स्वागत गर्‍यो । उता सडकमा विरोध प्रदर्शन गरिरहेका नेता भने अस्थायी रोकबाट सन्तुष्ट छैनन् । उनीहरू विरोध प्रदर्शनलाई जारी राख्न अपिल गरिरहेका छन् ।

यद्यपि, यो संकटको अधीनमा अर्को ठूलो संकट पनि छ- यहुदी धर्म मान्ने इजरायलमा धर्म र सरकारको भूमिकालाई लिएर मत बाँडिएको छ । सत्तामाथि सरकारको खतरनाक नियन्त्रणको मुद्दा र प्यालेस्टाइनसँग राजनीतिक सम्बन्धको भविष्यमा प्रश्न उठिरहेको छ, यो सबै संकट आउने दिनमा अझै गहिरिने सम्भावना छ ।

बेन्जामिन नेतान्याहुले कथाको चर्चा गर्दै जुन तरिकाले एक आमाले बच्चालाई दुई टुक्रा पारेर बाँड्न इन्कार गरेकी थिइन्, उसैगरी आफूले देश बाँडियोस् भनेर नचाहेको बताए । यद्यपि, उनले संशाेधनलाई लिएर भएकाे विरोध दबाउन निकै समय खर्चेको आलोचकहरूको टिप्पणी छ । देशमा विद्रोहलाई यो तहमा पुर्‍याउने नेतान्याहु नै भएको आलोचकहरू बताउँछन् ।

नेतान्याहुले आलोचकमध्ये केहीलाई समस्याको जड बताउँदै उनीहरू बच्चालाई दुई टुक्रा पार्न तयार हुने पात्र भएको बताएका थिए । आफू पूर्ण जिम्मेवारीपूर्वक कदम चाल्न तयार रहेको उनले बताए । ‘म देशलाई दुई भागमा बाँड्ने पक्षमा छुइनँ’, उनले भने । देशलाई मुस्किल स्थितिबाट बचाउन सक्ने आफू एक्लो पात्र भएको भन्ने आशयमा नेतान्याहुले मानिसहरूको ध्यान खिचेका थिए ।

प्रदर्शनमा सेनाको चेतावनी

गत वर्ष नेतान्याहु सत्तामा फर्केपछि नै विरोध प्रदर्शन निकै बढेको हाे । इजरायलको इतिहासमा उनी सबैभन्दा धुर दक्षिणपन्थी सरकारका नाइके हुन्, जसले देशको न्यायिक व्यवस्थाको शक्तिमाथि अंकुश लाउने प्रयास गरेका छन् । उनले कट्टर दक्षिणपन्थी राजनीतिक दललाई एकत्रित गर्दै सत्तामा पुनरागमन गरे र संकटको समयमा उनको भरोसा ती दलमाथि अझै बलियो हुँदै गएको छ ।

न्यायिक संशोधनबाट सरकारसँग न्यायाधीश नियुक्त गर्ने समितिमा पूर्ण नियन्त्रण गर्न पाउने अधिकार हुन्छ । यसबाट सर्वोच्च अदालतको महत्त्वपूर्ण शक्तिमा समेत अंकुश लाग्नेछ । त्यसपछि गैरसंवैधानिक विधेयकलाई सर्वोच्चले कानुन बन्नबाट रोक्न सक्दैन ।

संशोधन प्रस्ताव चल्दै गर्दा आधुनिक इजरायलको यात्राको सबैभन्दा ठूलो राजनीतिक एवं सामाजिक विवादको सुरुवात भयो । उता, नेतान्याहुका विरोधीलाई के आशंका थियो भने, कट्टर दक्षिणपन्थी रहेको सरकारले देशलाई त्यो यात्रातिर लैजान सक्छ, जहाँ सत्तामा रहेका व्यक्ति भगवान्‌समान हुन्छन् ।

यता अर्काथरी मान्छे यो संशोधनले नेतान्याहुलाई भ्रष्टाचारको मुद्दामा मद्दत मिल्ने ठान्छन् । यद्यपि, नेतान्याहुले भ्रष्टाचारको आरोप इन्कार गर्दै आएका छन् ।

संशोधनको पक्षमा पनि मानिसहरू छन् । उनीहरूको भनाइमा यसबाट ती न्यायाधीशमाथि अंकुश लाग्नेछ, जसले देशको राष्ट्रिय राजनीतिक एजेन्डाबाट अलग रही लगातार राजनीतिक विरोधको समर्थन गरिरहेका छन् । संशोधन पक्षधरहरूको मान्यता के छ भने यी न्यायाधीशलाई देशका अल्पसंख्यक जनसंख्याको समर्थन छ । तर, संशोधन प्रस्तावको विरोध इजरायली सेनामा निकै फैलिएको छ । इजरायलका सैन्य प्रमुखहरूले नेतान्याहुलाई विरोधका कारण इजरायली सेनाको सैन्य क्षमतामा असर परिरहेको चेतावनी दिएको बताइन्छ ।

यही कारणले इजरायलका रक्षामन्त्री योआभ गेलेन्टले सार्वजनिक रूपमा संशोधन रोक्नुपर्ने माग गरे । नेतान्याहुले यसपछि उनलाई मन्त्रीमण्डलबाट बर्खास्त गरिदिए । त्यसैले सोमबार विरोध प्रदर्शन झनै बढ्यो ।

गठबन्धन सरकारमा कट्टर दक्षिणपन्थी मन्त्रीसँग सम्झौताबारे कुराकानी चल्दै गर्दा देशलाई सम्बोधन गर्न नेतान्याहुलाई ढिला भएको बताइन्छ । संशोधन रोक्नका लागि मन्त्रीहरूलाई तयार गर्न उनलाई समय लागेको थियो ।

सोमबार साँझ तब स्पष्ट भयो, जब कट्टर दक्षिणपन्थी ज्युइस पावर पार्टीका नेता एवं देशका रक्षामन्त्री इतामार बेन गभिरले भने कि, राष्ट्रिय गार्डको आफ्नो योजनालाई अगाडि बढाउन पाउने, यसका लागि बजेटबाट लाखौँ डलरको बजेट विनियोजन हुनुपर्छ ।

राष्ट्रिय गार्ड एक तरिकाले सशस्त्र प्रहरी बल हुनेछ, जो सिधै रक्षामन्त्रीको अधीनमा रहेर खटिनेछ । पहिला सेनामार्फत यहुदी एवं अरब जनसंख्या भएको क्षेत्रमा शान्ति स्थापना गर्ने कुरा भनिँदै थियो, यसलाई प्यालेस्टाइनी जनसंख्या भएको क्षेत्रमा पनि तैनाथ गर्ने योजना छ, जहाँ अपराध ज्यादा हुन्छ ।

यो योजनाको विरोध गरिरहेका मानिस र इजरायली प्रहरीको एक तप्काको के भनाइ छ भने, यो गार्ड एक तरिकाले निजी लडाकुजस्तै हाे । इजरायलको पुलिस अपरेसनका पूर्वप्रमुखले मंगलबार भने, 'यस्तो प्रहरी बलबाट अराजकता उत्पन्न हुनेछ । किनभने एक क्षेत्रमा दुई-दुई प्रहरी बल तैनाथ हुन्छन् ।'

बेन गभिरको राजनीतिक पृष्ठभूमि एक हिंस्रक यहुदी श्रेष्ठतावादी आन्दोलनको अनुयायीमध्ये एक हो । यस आन्दोलनलाई इजरायली संसदले गैरकानुनी घोषित गरेको थियो । उनी नश्लवादी घटनामा प्यालेस्टाइनविरोधी विचारकलाई भड्काएको र आतंकवादी समूहरूलाई समर्थन गरेको मुद्दामा दोषी ठहरिइसकेका छन् ।

प्यालेस्टाइनसँग तनाव

उनका समर्थकले सोमबार राति इजरायली संसदबाहिर र्‍याली निकाले । पछि बाटोमा प्यालेस्टाइनीमाथि आक्रमण गर्दै गरेको यी कट्टर दक्षिणपन्थीहरूको भिडियो बाहिर आयो । आफ्नो कब्जामा रहेको वेस्ट बैंक क्षेत्रका प्यालेस्टाइनी के ठान्छन् भने, इजरायली सरकारमा अति राष्ट्रवादी दलहरूको सहभागिताबाट यहुदी समुदाय निकै उत्साहित छ, यस्तो माहौलमा प्यालेस्टाइनीमाथि आक्रमण बढ्न सक्छ ।

सोमबार जेरुसलममा राजनीतिक संकट गहिरिएयता वेस्ट बैंकको हवारा शहरमा घर र गाडीमा भएको आक्रमणमा ६ जना प्यालेस्टाइनी घाइते भएका छन् । गत साता वेस्ट बैंकमा प्यालेस्टाइनीको आक्रमणमा परी दुई इजरायली सैनिक घाइते भएका थिए । यसअघि दुई महिनायता दुई इजरायलीको हत्यापछि सशस्त्र सुरक्षा बलको कारबाहीका क्रममा भागदौडको स्थिति उत्पन्न भयो, जसमा एक व्यक्तिको मृत्यु अनि सैयौँ घाइते भए ।

इजरायलका अति दक्षिणपन्थी मन्त्री बेजालेल स्मोट्रिचले पूरै शहरको सफाइ गर्न आह्वान गरे । वेस्ट बैंकका बासिन्दाले इजरायली सैनिकमध्ये केहीले स्टेन ग्रिनेड तेर्स्याएकाे र केहीले अश्रु ग्यासका गोली हानेको बताए ।

नयाँ कानुनमा रोक, तर कहिलेसम्म ?

इजरायलका केही सरकारविरोधी प्रदर्शनकारी पनि आफूमाथि प्रहरी कारबाही र वेस्ट बैंकमा प्रहरी कारबाहीलाई मुद्दा बनारहेका छन् । तेल अभिभमा यी मानिसले सुरक्षा बलविरोधी नारासमेत लगाए, ‘हवारामा तपाईं कहाँ हुनुहुन्थ्यो ?’

प्रदर्शनका क्रममा इजरायलमा वामपन्थी र शान्ति समर्थक पनि देखिए । तर, उनीहरूको भूमिका खासै महत्त्वपूर्ण थिएन । त्यसो त, विरोध प्रदर्शनको सुरुवातमै प्यालेस्टाइनी झण्डाको विरोध गरिरहेका मानिसले विपक्षी प्रदर्शनकारीमाथि आक्रमणसमेत गरेका थिए । यद्यपि, यो विरोध प्रदर्शनलाई लिएर प्रमुख विपक्षी दलले 'यो देशको उदारवादी, धर्मनिरपेक्ष इजरायलीहरूको तर्फबाट सच्चा यहुदीवाद, देशभक्ति र लोकतान्त्रिक मूल्य मान्यताका लागि गरिएको प्रदर्शन' भनेर दाबी गरेको छ ।

विरोध प्रदर्शनमा इजरायली झण्डा नै देखाइएको थियो । विपक्षी नेता यायिर ल्यापिडले नेतान्याहुको धार्मिक र कट्टर दक्षिणपन्थी गठबन्धनलाई यहुदीवादविरोधी र देशको राष्ट्रिय सुरक्षाका लागि खतरा बताएका छन् ।

सारमा यो संघर्ष इजरायलको अस्मिता र पहिचानको संघर्ष बनेको छ । नेतान्याहुले संशोधन कहिलेसम्मका लागि रोकेका हुन्, यसबारे कुनै समयसीमा दिइएको छैन । न त कुराकानीको समय नै तोकिएको छ । यस्तोमा सोमबार उनको घोषणा युद्धविरामकै प्रतीक भएकाले संघर्ष फेरि सुरु हुने बताइन्छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, चैत १८, २०७९ ०७:५०