५ कक्षामा पढ्ने गरिमा न्यायका लागि परीक्षा छोडिन्, ११ दिन हिँडेर काठमाडौं आइपुगिन्

५ कक्षामा पढ्ने गरिमा न्यायका लागि परीक्षा छोडिन्, ११ दिन हिँडेर काठमाडौं आइपुगिन्

A+ A A-

‘शरीर थाकेको छ । मन थाकेको छैन । अझै कति हिँड्नुपर्ने हो, हिँड्न तयार छु,’ ११ दिन हिँडेर न्याय माग्न काठमाडौं आइपुगेकी सिरहाकी १३ वर्षिया गरिमा राई (कुर्मी)ले मातातीर्थमा सुनाइन् । ११ दिन हिँड्दा खुट्टा सुन्निएको थियो, थकित थिइन् उनी । ‘जुत्ता फाट्यो । बीच बाटोमा चप्पल किनेर लगाएको,’ उनले भनिन्, ‘टाउको बेस्सरी दुखेको छ । योभन्दा बढी दुखाइ मिटरब्याजी साहुले दिएको छ ।’

५ कक्षामा अध्ययनरत गरिमा फाइनल परीक्षा छोडेर बर्दिबासदेखि हेटौँडाहुँदै आइतबार दिउँसो काठमाडौं आइपुगेकी हुन् । ‘परीक्षा चलिरहेको छ । सरहरूले फोन गरेर बोलाउनुभएको थियो । स्कुलको फि तिर्ने कि ? साहुको मिटरब्याज ?,’ प्रश्न गर्छिन् उनी । ५ कक्षासम्म प्रथम भएर गरिमाले आफ्नो 'गरिमा' राखेकी थिइन् । तर यसपटक उनको परीक्षा नै छुट्यो । अब ६ कक्षा पढ्न पाइन्छ कि पाइँदैन, अनुत्तरित छिन् उनी । ‘सधैँ प्रथम भएँ । यसपटक साहुको मिटरब्याजले परीक्षा नै छुट्यो,’ उनले भनिन् ।

गरिमाकी आमाले साहु सुजाता साहसँग २ लाख ऋण लिएकी थिइन् । ‘भाइ बिरामी भएर उपचार गर्न ऋण लिएको हो । काठमाडौंमा ल्याएर उपचार गर्दा पैसा सकियो भाइलाई निको पनि भएन । साहुले ब्याज जोडेर १६ लाख बनाएको छ,’ उनले भनिन् । ऋणसँगै साहुले दिने धम्कीले उनको स्कुल जाने बाटो नै बन्द भयो । ‘२ लाख लिएको ३५ लाख भएको छ । श्रीमान्‌ले विदेशबाट पठाएको पैसा पनि सकियो । जग्गा पनि छैन,’ गरिमाकी आमाले भनिन्, ‘डर, धम्की दिएर छोरीलाई स्कुल पनि पठाएको छैन । मर्नु न बाच्नु भएको छ ।’ साहुले छोरीलाई धम्की दिएपछि उनले सँगै लिएर आएकी हुन् ।

अब उनलाई परीक्षाको भन्दा पनि न्याय पाउने/नपाउनेको चिन्ता छ । न्याय पाएपछि मात्र पढ्न जाने हो । आफ्नो लागि मात्र लडेको होइन । मजस्तै अरु धेरै छोराछोरीले भोलि पढ्ने ढोका बन्द नहोस् । उनीहरूका लागि पनि न्याय नपाएसम्म घर फर्किन्नँ,’ उनले अठोट लिँदै भनिन्, ‘सरकार हामीलाई न्याय दे ।’

५ कक्षामा अध्ययनरत गरिमा ।

०००

धनुषा, सबैलाकी मिटरब्याजपीडित कल्पना धामी ६ महिनाको छोरो काँधमा बोकेर आएकी थिइन् । ५० हजार ऋण लिएकी उनले अहिले २ लाख पुगेको छ । उनले पनि जेठो छोरो बिरामी हुँदा उपचारका लागि लिएकी थिइन् । ‘छोराको उपचार गर्न तमसुक गरेर पैसा लिएकी थिएँ । ब्याज जोडेर २ लाख माग्न आउँछ,’ उनले दु:खेसो गरिन्, 'साहुले मुद्दा हाल्छु भनेर फोहोर शब्दको प्रयोग गरेर गाली गर्छ ।’ बाध्य भएर ६ महिनाको छोरा काखमा च्यापेर आउनुपरेको उनले सुनाइन् । ‘छोरा सानो छ । दूध खुवाउनुपर्छ । घरमा हेर्ने नभएपछि सँगै लिएर आएँ,’ उनले भनिन् ।

मिटरब्याजपीडित कल्पना धामी ।

०००

धनुषाकै लक्ष्मी परियार पनि सानी छोरी बोकेर आई आन्दोलनमा सहभागी भएकी छिन् । उनले साहुसँग १०, २०, ३० हजार गरेर ३ लाख लिइन् । ‘व्यापार गर्न लघुवित्तबाट ५० हजार रुपैयाँ लिएकी थिएँ । त्यही ऋण तिर्न साहुबाट मिटरब्याजमा पैसा लिएँ । ३ लाख पुगेछ । साहुले कागज गरेर राखेको छ,’ उनी भन्छिन्, ‘त्यो ३ लाख सबै तिरिसकेँ । तर, साहुले त्यही रकमका लागि आमासँग पनि काग गरेको रहेछ । फेरि १ लाख चाहिन्छ भनेर धम्की दिएको छ ।’

१० धुर जग्गा बेचेर उनले साहुको ऋण तिरिन् । तर, आमाले लिँदै नलिएको पैसाको कागज गराएको उनको भनाइ छ । ‘मैले पैसा लिएको, मैले कागज गरेँ । त्यही ऋणका लागि आमासँग समेत छुट्टै अर्को कागज गरेको रहेछ । मुद्दा हालेको छ रे,’ उनी भन्छिन्, ‘नखाएको विष लागेको छ ।’

मिटरब्याजकै कारण उनको श्रीमान्‌सँग पनि सम्बन्ध सुमधुर छैन । छोरी काखमा बोकेर आएकी उनले भनिन्, ‘श्रीमान् विदेशमा हुनुहुन्छ । उहाँले पठाएको पैसा पनि सकियो । सम्बन्ध पनि राम्रो छैन । ३ लाखले २५ लाख ऋण पुग्यो । कसरी तिर्ने ?,’ उनको एउटै माग छ, ‘मिटरब्याज मिनाहा हुनुपर्‍यो ।’

धनुषाकी लक्ष्मी परियार ।

०००

सप्तरीका ५० वर्षीय मुस्तकिम मियाका बुबाले ८ वर्षअघि साहुसँग घर धितोमा राखेर ७ लाख ऋण लिएका थिए । ट्र्याक्टर दुर्घटना हुँदा दुई जनाको मृत्यु भएपछि क्षतिपूर्ति तिर्न उनका बुबाले साहुसँग ऋण लिएका थिए । मुस्तकिमले विदेशमा काम गरेर २१ लाख साहुलाई तिरे । तर, उनको घर फिर्ता भएन । ‘मिटरब्याज जोडेर ६० लाख चाहिन्छ भनेको छ । घर खाली गर भनेर दुःख दिएको छ । अब घर छोडेर कहाँ जाने ? प्रशासनमा भन्दा कानुन बनाएर आउनू भन्छ,’ कागजपत्र देखाउँदै उनी भन्छन्, ‘सरकारले कानुन नबनाएसम्म घर फर्किन्नँ ।’

०००

यी त प्रतिनिधि पात्र मात्र हुन् । सिरहा, सप्तरी र धनुषाबाट मिटरब्याजपीडित ७२ जना ११ दिन हिँडेर सिंहदरबार घेराउ गर्न आएका छन् । हिँडेर काठमाडौं आइपुगेका अधिकांश महिला नै छन् । साना बालबालिकादेखि ज्येष्ठ नागरिकसम्म छन् । न्याय नपाएसम्म काठमाडौंमै धर्नामा बस्ने उनीहरूको अडान छ । उनीहरू आजको रात मातातीर्थमा बास बसेर भोलि चक्रपथ छिर्ने र प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डलाई आफ्नो दुःख सुनाउने योजनामा छन् ।

०००

प्रधानमन्त्री प्रचण्डको चासो, गृहको टोली मातातीर्थमा

११ दिन हिँडेर आइपुगेका मिटरब्याजपीडितहरूप्रति प्रधानमन्त्री प्रचण्डले चासो दिएका छन् । गृह मन्त्रालयका सहसचिव जितेन्द्र बस्नेतको टोली साँझ मातातीर्थमै पुगेको छ । ‘कतिको घरबास नै उठिसकेको छ । कतिकोघरबास उठ्ने क्रममा छ भन्नुभयो । कानुन परिमार्जनका लागि विधेयक कानुन मन्त्रालयमा पुगेको छ । यहाँसम्म दुःख गरेर आउनुपर्ने थिएन । सरकार संवेदनशील छ । फर्किंदा पनि हुन्छ भनेका छौँ,’ उनले भने, ‘सरकारले छानबिन समिति बनाएर पठाइसकेको छ ।’