छोराको आसमा सुदूरपश्चिममा बढ्दो भ्रूण हत्या

A+ A A-

धनगढी उपमहानगरपालिका–१ की ममता (नाम परिवर्तन) ले चार पटकसम्म छोरा पाउने आशामा छोरी जन्माइन् । पाँचौँ पटक गर्भवती हुँदा लिंग पहिचान गराउन क्लिनिक पुगिन्, गर्भमा छोरी देखिएपछि गर्भपतन गरिन् । दुईपटक गर्भपतन गराएकी उनले तेस्रोपटकमा छोरा जन्म दिइन् ।

‘छोरो पाउने आशामा चार छोरी भए । तर, छोरा नभएपछि लिंग पहिचान गराउन बाध्य भएँ,’ उनले भनिन्, ‘छोरी-छोरी भएपछि मनले मानेन । पाँचौँपटक गर्भवती हुँदा लिंग परीक्षण गराएँ । छोरी नै देखिएपछि गर्भपतन गरेँ ।’

टीकापुर नगरपालिकाकी पूर्णिमा (नाम परिवर्तन) ले पहिलो सन्तानका रूपमा छोरीको जन्म दिइन् । दोस्रो सन्तान छोरा होस् भन्ने दम्पतीकै चाहना थियो । लिंग पहिचान नगराएपछि उनले दोस्रो सन्तानका रूपमा पनि छोरी पाइन् । ‘पहिलो सन्तान छोरी भएपछि दोस्रो सन्तान छोरा होस् भन्ने चाहना थियो,’ उनले भनिन्, ‘सुत्केरी हुनुभन्दा केही महिनाअघि माइती घरमा बसेँ । फागुनको दोस्रो साता दोस्रो सन्तानका रूपमा छोरी भई । छोरी जन्मिएपछि आमालाई निकै तनाव भयो ।’

उनले अब गर्भवती भए लिंग पहिचान गरेर मात्र सन्तान जन्माउने योजना बनाएकी छिन् । ‘छोरा होला सोचेका थियौँ, छोरी भयो । अब ठीकै छ तर अब चेकजाँच गरेर मात्रै जन्म दिन्छौँ,’ उनले भनिन् । ममता र पूर्णिमा मात्र होइन, पहिलो सन्तान छोरी भए पनि परिवारमा एक छोरा अनिवार्य चाहिने अधिकांशको चाहना अझै कायम छ ।

भ्रूण परीक्षण गर्दै गर्भपतनका कारण महिलाको स्वास्थ्य अवस्थामा जटिलता आउन सक्ने स्वास्थ्यकर्मीहरू बताउँछन् । ‘अहिले फेरि धेरै छोराछोरी भए विभिन्न समस्या हुने भन्दै पहिलो सन्तान नै छोरा भएको हेर्न चाहन्छन्,’ स्वास्थ्यकर्मी यशोदा ढकाल भन्छिन्, ‘सुरुमै एउटा छोरा भए दोस्रो सन्तान जे भए पनि चिन्ता नरहने अधिकांश दम्पतीको चाहना हुन्छ ।’

श्रीमान्‌ले पनि यदि महिलाले हरेकपटक छोरी जन्माए दोषजति महिलालाई नै थोपर्ने चलन छ । ‘छोराछोरी समान भने पनि तर व्यवहारमा यो लागू हुन सकेको छैन,’ उनले भनिन्, ‘जसले गर्दा धेरै पीडामा महिला छन् ।’ भ्रूण परीक्षणपछि छोरी देखिए गर्भपतन गर्दा महिला पीडामा हुने स्वास्थ्यकर्मीको भनाइ छ । सुदूरपश्चिम प्रदेशमा शिशु जन्ममा छोराको तुलनामा छोरीको जन्म अनुपात ५० प्रतिशतभन्दा पनि कम छ । एक दशकअघिसम्म सुदूरपश्चिम प्रदेशमा छोरीको जन्म अनुपात छोराको तुलनामा अधिक रहे पनि अहिले कमी आएको छ ।

प्रदेश स्वास्थ्य निर्देशनालय दीपायलले दिएको तथ्यांकअनुसार आर्थिक वर्ष २०७८-७९ मा प्रदेशमा ४६ हजार ८ सय १३ शिशु जन्मिएकोमा २५ हजार ५ सय ९९ (५४ दशमलव ७ प्रतिशत) छोरा र २१ हजार २ सय १४ (४५ दशमलव ३ प्रतिशत) छोरी जन्मिएका थिए । चालु आर्थिक वर्षको माघ मसान्तसम्म २६ हजार ५ सय ४१ शिशु जन्मिएकोमा १४ हजार ४ सय ४८ (५४ दशमलव ४ प्रतिशत) छोरा र १२ हजार ९३ (४५ दशमलव ६ प्रतिशत) छोरीको जन्म भएको छ ।

शहरीकरणसँगै कैलालीमा धमाधम खुल्दै गएको स्वास्थ्य संस्थाले महिलालाई भ्रूण परीक्षण गरी लिंग पहिचान गराउन सहजता दिएको छ । कैलालीको धनगढीमा खुलेआम भ्रूण परीक्षण तथा लुकीछिपी गरिने गर्भपतनले पनि छोरीको जन्मदरमा कमी आउन थालेको स्वास्थ्यकर्मीहरू बताउँछन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, फागुन ३०, २०७९ १२:३७