चुनाैतीका पहाड पन्छाएर पदक जित्ने महिला खेलाडी

A+ A A-

नेपालमा खेलाडी भएर बाँच्न निकै कठिन छ । झनै महिला खेलाडीको अवस्था दर्दनाक नै छ । एक/दुई खेलाडीको सफलतालाई हेरेर हजारौँ खेलाडीलाई त्यही मापनमा राख्न सकिँदैन ।

शताब्दीको इतिहास बोकेको नेपाली खेलकुदको ऐना खेलाडीको अवस्थालाई हेरे छर्लङ्ग हुन्छ । यो त, मंगलबार मात्रै खेल्दाखेल्दै छोडेर विदेशिएका राष्ट्रिय फुटबल टिमका स्टार खेलाडी सुनिल बललाई हेरे पुग्छ । नेपालमा सबैभन्दा चर्चित र भविष्य भएको खेल फुटबलका खेलाडीकै अवस्था भयानक छ भने अन्य खेलको के होला ? सुनिल मात्रै होइन, यसअघि चर्चित र सम्भावना बोकेका धेरै खेलका खेलाडीहरू विदेशिएका छन् ।

यसपछिको एउटा मुख्य कारण आर्थिक पाटो नै हो । समग्रतामा खेलाडीको अवस्था नाजुक छ नै, त्यहीमाथि महिला खेलाडीले भोग्नुपरेको समस्या र कठिनाइका चाङ धेरै छन् । पितृसत्तात्मक हाम्रो समाजमा महिलालाई गरिने व्यवहार नै फरक छ । त्यहीमाथि महिला खेलाडी भएर खेलमै आफ्नो करिअर बनाउनु त महिलाका लागि ठूलै लडाइँ जित्नुजस्तै हो ।

तर पछिल्लो समयमा केही अभिभावकमा परिवर्तन भने आएको छ । यो कुरा तेक्वादो खेलाडी आयशा शाक्यलाई पनि महसुस हुने गरेको छ । उनी भन्छिन्, ‘अभिभावकको सोचमा पनि परिवर्तन आइरहेको छ । अभिभावकहरूले पछिल्लो समयमा आफ्ना बच्चाहरूलाई खेलकुदमा लगाउन थालेका छन् ।’

तर, महिलाले पुरुषको तुलनामा धेरै कठिनाइहरू भोग्नुपरेको यथार्थ पनि छ । महिलाले खेल्नु हुन्न । घर परिवारलाई सम्हालेर बस्ने, बाल बच्चा हेर्ने, खेल भनेको पुरुषले मात्रै खेल्ने हो भन्ने परम्परा हाम्रो समाजमा थियो । सफलताको चुचुरोमा पुगेका सबै महिला खेलाडीले यी कठिनाइ पार गरेर आएकै हुन् ।

नेपाली महिला फुटबल टिमकी कप्तान एञ्जिला तुम्बाप्पो सुब्बा भन्छिन्, ‘छोरीमान्छेले खेल्नु हुन्न, हाफ पाइन्ट लाउनुहुन्न भन्ने थियो । तर म मात्रै होइन, सबैले यस्तै नै भोगेर आएका हौँ ।’

आयशा शाक्य एक चर्चित नाम हो । नेपाली खेलकुद जगत्‌मा उनी महिलाको एक आइडल खेलाडी । विवाहअघि नै उत्कृष्ट खेलाडीको छवि बनाएकी आयशाले कीर्तिमानी खेलाडी दीपक विष्टसँग वैवाहिक बन्धनमा बाँधिएपछि पनि उत्तिकै प्रदर्शन गर्दै गइरहिन् । दुई सन्तानकी आमा बनेपछि खेल जीवनमा फेरि फर्किएकी उनले २०१९ मा १३औँ दक्षिण एसियाली खेलकुदमा दोहोरो स्वर्ण जित्दै सबैलाई अचम्मित बनाइन् । दुई परिवारलाई समय दिँदै बुहारी बनेर खेल मैदानमा उनले पाएको यो सफलताले महिला खेलाडीका लागि एउटा प्रेरणाको स्रोत बन्न पुग्यो ।

एञ्जिला उनै खेलाडी हुन्, जसले पाइलैपिच्छे समस्या र कठिनाइलाई पार गर्दै यहाँसम्मको यात्रा तय गरेकी छिन् । छोरीले खेल्नु हुँदैन, छोटो लुगा लुगाउनु हुँदैन । खेल खेले बिग्रिन्छ भन्ने समाजलाई छिचोल्दै यहाँसम्मको यात्रा गर्नु पनि उनका लागि एउटा युद्ध जितेजस्तै थियो ।

सफलताको कथा उसले गरेको संघर्ष र परिश्रमले निर्धारण गर्छ । महिला भएर खेलकुदमा लाग्नुपर्दाको चुनौती र भोगेका समस्या आयशा र एञ्जिलाकै शब्दमाः

आयशा शाक्य

सानोमा त खासै चुनौती हुँदैन । अभिभावकको सोचमा पनि परिवर्तन आइरहेको छ । अभिभावकहरूले पछिल्लो समयमा आफ्ना बच्चाहरूलाई खेलकुदमा लगाउन थालेका छन् ।

तर, ठूलो भएपछिचाहिँ धेरै चुनौतीहरू हुन्छन् । पढ्नुपर्‍यो । विवाह, जागिर भन्यो । करिअर भन्यो । यसले गर्दाचाहिँ हामी महिला खेलाडीलाई निकै गाह्रो छ । विवाह भइसकेको छ भने समय निकाल्न पनि निकै मुस्किल छ । पछिल्लो समय फुटबल, क्रिकेट, भलिबल सबै खेलमा परिवर्तन भइरहेको छ । महिला खेलाडीलाई हेर्ने नजर पनि परिवर्तन भइरहेको छ । प्रतियोगिताहरू धेरै नभए पनि चेतनाको विकास भने भइरहेको छ ।

जिन्दगीमा उतारचढाव आउनुपर्छ, अनि मात्रै मान्छेले सिक्छ, बुझ्छ र गर्ने आँट आउँछ । अनि मात्रै हौसला बढ्दोरहेछ ।

विवाहअघि राम्रोसँग खेलिरहेको थिएँ । पढाइ र करिअरमा फोकस थियो । यसलाई सन्तुलन बनाएर अघि बढिरहेको थिएँ । तर, विवाहपछि दुईवटा परिवार हुन्छन् । परिवारलाई मिलाएर लानुपर्‍यो । उहाँहरूलाई मिलाएर लानुपर्‍यो ।

खेल खेल्नलाई पनि उहाँहरूको सहमति हुनुपर्‍यो । घरमा समस्या भइरहेको तर खेल्न गयो भने त्यसले अर्को अर्थ लाग्ने, बुहारी यस्तो हुने उस्तो हुने भनेर । तर, मैलेचाहिँ परिवारको राम्रो साथ पाएँ । किनभने मेरो श्रीमान् (दीपक विष्ट) आफैँ खेलाडी । घरमा वातावरण राम्रो थियो । खेलाडीले घरमा समय कति बिताउँछ । त्यही भएर मलाई त्यति दुःखचाहिँ भएन । तर, बच्चा भइसकेपछिचाहिँ मलाई गाह्रो भयो । एक त मेरो सिजरिङ (अप्रेसन) हो । त्यही भएर पनि शरीरमा परिवर्तन भयो । योचाहिँ महिला खेलाडीका लागि ठूलै चुनौतीजस्तो लाग्छ ।

एक त बच्चालाई सम्हाल्नुपर्ने, अर्को आफ्नो शरीरलाई फिट बनाएर राख्नुपर्ने । महिला खेलाडीलाई निकै गाह्रो छ । यो चुनौतीचाहिँ मलाई ठूलै लाग्यो । फेरि बच्चाले पनि आमा नै खोज्छन् । हाम्रोमा उहाँ (दीपक) पनि व्यस्त । मैलेचाहिँ अब बच्चालाई पनि समय दिनुपर्छ, मेरो पनि करिअर बनाउनुपर्छ भन्ने सोच भयो । यो बेलामा मलाई उहाँले धेरै सहयोग गर्नुभयो । ख्याल गर्नेदेखि सबै सहयोग गर्नुहुन्थ्यो । त्यही भएर पनि मलाई धेरै सजिलो भयो । परिवारले मैले बुहारीभन्दा पनि छोरी बनाएर राख्नुभयो, जसले गर्दा मैले आफ्नो लक्ष्य पूरा गर्न सकेँ । जिन्दगीको उतावरचढाव भोगेँ । बच्चालाई छोडेर जानु धेरै पीडा थियो । दूधे बच्चालाई छाड्दा, दूध छुटाउँदा सजिलो त थिएन । डर पनि थियो । एक हिसाबले पाप लाग्लाजस्तो पनि लागेको थियो मलाई । कस्तो स्वार्थ आमा भएर पनि । तर जे समस्या आइपरे पनि अन्तिममा मैले एउटा राम्रो फल पाएँजस्तै लाग्छ ।

हो, नेपाली खेलाडीको मुख्य समस्या भनेकै आर्थिक पाटो बनेको छ । यहाँ महिला खेलाडी मात्रै होइन, सम्पूर्ण खेलाडीहरू नै आर्थिक समस्याका कारण दिनदिनै विदेशिने क्रम बढ्दो छ । यो नेपाली खेलाडीका लागि निकै दर्दनाक हो । यो समस्या नेपालमा मात्रै हो । अहिलेसम्म खेलाडीका लागि कसरी व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ भनेर केही पनि भएको छैन ।

खेलाडीको भविष्य सुरक्षित गर्न नै सरकार र सम्बन्धित पक्षले सकिरहेको छैन । अब मैले खेलेर यत्ति नै हुने हो भने मेरो भविष्य यहाँ सुरक्षित छैन भनेर विदेशिने क्रम जारी छ ।

एञ्जिला तुम्बाप्पो सुब्बा (कप्तान)

अहिले पहिलेको भन्दा धेरै सुधार हुँदै गइरहेको थियो । पहिलेचाहिँ महिला खेलाडी र पुरुष खेलाडीमा निकै विभेद नै थियो । तर, पछिल्लो समयमा त्यसमा केही सुधार हुँदै गइरहेको छ ।

तलबदेखि लिएर लाउने कुराहरू महिला र पुरुषमा समानता छ । अखिल नेपाल फुटबल संघ (एन्फा) ले अहिले यसमा बराबरी बनाएको छ । प्रतियोगिताहरू त्यति हुँदैन । त्यही मात्र हो हाम्रो गुनासो । राष्ट्रियदेखि अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिताहरू पुरुषकै बराबर भइदिने हो भने महिला खेलाडीलाई पनि धेरै राम्रो हुने थियो । हामीले यो कुरा पहिलेदेखि नै भन्दै आएका छौँ । तर सुनुवाइ नै भएन । अझ भनौँ– सुनेर पनि नसुनेने जस्तो गरेझैँ लाग्यो । अब आज नारी दिवसकै दिन फेरि भन्न चाहन्छु । महिलाको पनि पुरुषसरह नै प्रतियोगिताहरू गर्नुपर्‍यो ।

हुन त यहाँ महिला र पुरुषको प्रतियोगितामा पनि विभेद नै छ । हाम्रो १०–१५ लाख पुरस्कार राशिको प्रतियोगिता हुन्छ भने केटाको करोडको हुन्छ । हाम्रो पनि त्यति नै बनाइनुपर्छ भन्ने छैन तर त्यसको ५० प्रतिशतसम्म भइदिए हुने ।

छोरीमान्छेले खेल्नु हुन्न, हाफ पाइन्ट लाउनु हुन्न भन्ने थियो । म मात्रै होइन, सबैले यस्तै नै भोगेर आएका हौँ । तर, विभिन्न चुनौतीहरूलाई पार गर्दै यहाँसम्म आइपुग्दा र सबैबाट सम्मान पाउँदा भने गौरव लाग्छ । त्यही भएर पनि महिला दिवस राखेको होला । पुरुषलाई पनि भेदभाव हुने भएको भए पुरुष दिवस हुन्थ्यो होला । तर, महिला नै पिछडिएको भएर महिलाका लागि केही गर्नुपर्छ भन्ने लागेर होला ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, फागुन २४, २०७९ १८:४०